«Ζ», μια νέα όπερα από την Εθνική Λυρική Σκηνή

Δεν είναι άγνωστο στους λάτρεις και μελετητές του είδους του μελοδράματος το γεγονός ότι πολλά από τα libretti της διεθνούς οπερατικής παραγωγής εδώ και αιώνες εμπνέονται από ιστορικά γεγονότα. Η πρόσφατη όπερα του συνθέτη Μηνά Μπορμπουδάκη με τίτλο «Ζ» στηρίχθηκε στο ομώνυμο βραβευμένο μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού. Το βιβλίο του συγγραφέα, που κυκλοφόρησε το 1966 από τον εκδοτικό οίκο “Θεμέλιο”, αναφέρεται στη δολοφονία του βουλευτή, γιατρού και αθλητή Γρηγόρη Λαμπράκη (1912-1963) και στα συμβάντα που ακολούθησαν.

%ce%b5%ce%bb%cf%83-%ce%b6-3-%cf%86%cf%89%cf%84%ce%bf

Παρακολουθήσαμε την δεύτερη παράσταση της όπερας, στις 3/3, από την Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ), στην Εναλλακτική Σκηνή, Κέντρο Πολιτισμού Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.

Ο Μπορμπουδάκης, που σπούδασε και ζει μόνιμα στη Γερμανία, παραδίδει μια ενδιαφέρουσα παρτιτούρα, καλά δουλεμένη, λεπτομερώς ενορχηστρωμένη και γεμάτη ψυχολογική ένταση (ενίοτε υπογραμμισμένη από διάφορα ρυθμικά ostinati περάσματα). Τα ιδιαίτερα εκτενή μέρη πρόζας του έργου, όπως και το γενικότερο ύφος του, το φέρνουν πολύ κοντά στο είδος του μουσικού θεάτρου και ίσως λιγότερο σε εκείνο της όπερας.  Το λιμπρέτο του δραστήριου θεατρικού συγγραφέα Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη κρίθηκε εξίσου επιτυχημένο, άρτια δομημένο, μεστό σε σκέψεις, ψυχογραφικές προεκτάσεις και εσωτερικό ρυθμό, ιδανικό για μελοποίηση.

Μεγάλο μέρος της επιτυχίας του έργου οφείλεται στην εύστοχη όσο και διεισδυτική ματιά της προικισμένης σκηνοθέτιδος Κατερίνας Ευαγγελάτου, η οποία συνεργαζόμενη υποδειγματικά με τους Εύα Μανιδάκη (σκηνικά), Βασιλική Σύρμα και Σίμο Σαρκετζή (φωτισμοί), έστησε μια παράσταση ουσίας και μια ατμόσφαιρα απειλητικά ανησυχητική, σε στιγμές ιδιαίτερα τεταμένη και εφιαλτική,  κάθε στιγμή συναρπαστική, που κρατούσε αμείωτο το ενδιαφέρον του ακροατή-θεατή. Έφερνε με την τολμηρή ματιά της στο προσκήνιο τα ποικίλα χαρακτηριστικά των ηρώων. Τα εύγλωττα μέσα στην απλότητά τους κοστούμια και η γκρίζα εικόνα ενίσχυαν την ασφυκτική αίσθηση των επί σκηνής δρώμενων.

%ce%b5%ce%bb%cf%83-%cf%86%cf%89%cf%84%ce%bf-%ce%b6-2Μολονότι επρόκειτο για παραγωγή της ΕΛΣ, δεν συμμετείχε η ορχήστρα του λυρικού θεάτρου, αλλά το Ergon Ensemble, σύνολο εξειδικευμένο στην ερμηνεία έργων της πρωτοποριακής μουσικής παραγωγής, το οποίο, υπό την μουσική διεύθυνση του ίδιου του συνθέτη, απέδωσε με μεγάλη ρυθμική και τονική ακρίβεια, καθώς και με την κατάλληλη εκφραστική διάθεση.

Το  μεγαλύτερο «εύγε» οφείλεται στους τραγουδιστές οι οποίοι σχηματίζοντας μια εξαιρετικά δεμένη ομάδα, μελέτησαν προσεκτικά και απέδωσαν τους απαιτητικούς ρόλους τους με νόημα, τονίζοντας το δραματικό ή, πολλές φορές το σαρκαστικό στοιχείο: Τζίνα Φωτεινοπούλου (Γυναίκα/ Ψυχή), Γιάννης Γιαννίσης (Αρχιδεινόσαυρος), Αρκάδιος Ρακόπουλος (Κάβουρας), Χρήστος Κεχρής (Γρύλος), Βαγγέλης Μανιάτης (Ανακριτής), Γιώργος Παπαδημητρίου (Νικήτας), Βασίλης Δημακόπουλος (Δημοσιογράφος), Μιχάλης Κατσούλης (Ράφτης/Ιατροδικαστής), Ιωάννης Κάβουρας (Πτεροδάκτυλος), Διαμάντη Κριτσωτάκη (Αδελφή Νικήτα) και Βασιλική Κατσουπάκη (Μάνα Νικήτα). Τον ρόλο του Ζ κράτησε με ευθύτητα έκφρασης ο ηθοποιός Δημήτρης Παπανικολάου.

Η όπερα «Ζ» είναι ένα πολυπρόσωπο μουσικό έργο το οποίο έχει ανάγκη από την  καλή συνεργασία και κυρίως μια ιδιαίτερη «χημεία» που πρέπει να έχουν μεταξύ τους οι ερμηνευτές των ρόλων, στοιχεία που δίχως άλλο διέθεταν οι προαναφερθέντες συντελεστές, όπως επιβεβαιώθηκε από την κίνηση και το τραγούδι τους.

Κλείνοντας, ας μας επιτραπεί να ξεχωρίσουμε τον τενόρο Χρήστο Κεχρή, που με ρυθμική και εξπρεσιονιστική ένταση έδωσε πνοή στον ρόλο του Γρύλου, εκτελεστή του Ζ, όπως και την πολυτάλαντη υψίφωνο Τζίνα Φωτεινοπούλου, που κατείχε τον πρωταγωνιστικό γυναικείο ρόλο: η τελευταία, για άλλη μια φορά έπεισε τόσο για τα δραματικά-θεατρικά, όσο και για τα μουσικά της χαρίσματα. Έφερε στην επιφάνεια με δυνατά εκφραστικά μέσα την αγωνία, τον πόνο αλλά και τον στοχασμό του ρόλου της Γυναίκας/ Ψυχής.

%ce%b5%ce%bb%cf%83-%cf%86%cf%89%cf%84%ce%bf-%ce%b6

Κριτικός Μουσικής και Θεάτρου, καθηγητής Ανώτερων Θεωρητικών, Σύνθεσης και Πιάνου, πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Κριτικών Μουσικής, Θεάτρου και Χορού, πρόεδρος του Διεθνούς Μουσικού Σωματείου Gina Bachauer, πρόεδρος του Διεθνούς Μουσικού Σωματείου C.V. Alkan - P.J.G. Zimmerman, καλλιτεχνικός διευθυντής του Διεθνούς Διαγωνισμού Πιάνου C.V. Alkan - P.J.G. Zimmerman και καλλιτεχνικός διευθυντής του Πανελλήνιου Μουσικού Διαγωνισμού Μαρίας Χαιρογιώργου-Σιγάρα