Στο Ηρώδειο και στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, στις 16/7, παρακολουθήσαμε την πολυαναμενόμενη συναυλία του διάσημου Πολωνού κόντρα τενόρου Jakub Jósef Orliński, που περιέλαβε άριες και τραγούδια σημαντικών, σε αρκετές περιπτώσεις λιγότερο γνωστών στο ευρύτερο κοινό, συνθετών του 17ου αιώνα.
Όσοι με ενδιαφέρον παρακολουθούμε τη σταδιοδρομία του ξεχωριστού αυτού καλλιτέχνη, είχαμε ήδη ακούσει τις περισσότερες από τις ερμηνείες που πρότεινε μέσα από την έξοχη τελευταία του δισκογραφική εργασία, με τίτλο Beyond (ελλ. Πέραν), που περιλαμβάνει ρεπερτόριο το οποίο, σύμφωνα πάντα με τον ίδιο, έχει μία διαχρονική αξία όσον αφορά στα νοήματά του, ενώ δέκα από τα κομμάτια που ακούγονται, ηχογραφούνται για πρώτη φορά (το album κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 2023, από τη δισκογραφική εταιρεία Warner Classics).
Ο Orliński, που στις προτεραιότητές του έχει να προσεγγίσει με έναν ιδιαίτερο τρόπο μία μεγάλη μερίδα ενός πιο νεανικού κοινού, παράλληλα ευχαριστώντας και τους ηλικιακά μεγαλύτερους και μάλλον απαιτητικότερους ακροατές του, τόσο όσον αφορά στο πρόσφατο album του όσο και στη συναυλία του, έδωσε όλη του τη ψυχή. Καταρχάς, το πρόγραμμα, που σχεδιάστηκε από τον ακούραστο και πολυτάλαντο Γαλλοελβετό μπασο-βαρύτονο, χορευτή και μουσικολόγο Yannis François, ήταν γεμάτο από συναρπαστικές μουσικές σελίδες, που στρέφονταν γύρω από τον έρωτα, όπως τον βιώνει ο άνθρωπος σε διαφορετικά στάδια της ζωής του.
Ο τραγουδιστής αξιοποίησε με ευχέρεια τόσο τη θαυμαστή ποικιλία των εκφραστικών του μέσων όσο και τη σπάνιων αρετών αγγελική φωνή του (κατά την εν λόγω συναυλία, ηχητικά ενισχυμένη), που σε όλη της τη μεγάλη έκταση διαθέτει μία μοναδική καθαρότητα, ηχοχρωματική ομορφιά και αγνότητα. Για την εν λόγω συναυλία του, χρησιμοποίησε με μελετημένη χορογραφημένη κίνηση (είναι γνωστό ότι πρόκειται για δεινό breakdancer˙ μάλιστα, έδωσε φευγαλέο δείγμα και του ταλέντου του αυτού επί σκηνής) και ανάλογα με τις ανάγκες των έργων που ερμήνευε, έναν σκουρόχρωμο μανδύα. Επιπλέον, δε δίστασε να περιπλανηθεί πάνω και κάτω από τη σκηνή (τον είδαμε ακόμα και να ξαπλώνει) με άνεση, αλλά και όπου χρειαζόταν, με ευλυγισία και ταχύτητα αίλουρου, όπως όταν ανέβηκε στις κερκίδες και περπάτησε ανάμεσα στο κοινό. Υποστήριξε και φώτισε με τον δικό του προσωπικό τρόπο τις δραματικές απαιτήσεις της μουσικής, όχι μόνο φωνητικά, αλλά και με ποικίλες, μελετημένες και αληθοφανείς εκφράσεις των ματιών και του προσώπου του, που θα ζήλευαν ακόμη και επαγγελματίες ηθοποιοί.
Στο πλάι του είχε το λαμπρό σύνολο παλιάς μουσικής, Il Pomo d’Oro, το οποίο τον συνόδευσε, όπως έκανε και κατά την προαναφερθείσα ηχογράφηση, με ιδιαίτερη γνώση, ηχητική πλαστικότητα και μουσική ετοιμότητα. Από κοινού εμφύσησαν πνοή στις υπέροχες σελίδες των αθάνατων Δασκάλων Claudio Monteverdi (1567-1643), Giulio Caccini (1551-1618), Girolamo Frescobaldi (1583-1643), Barbara Strozzi (1619-1677), Francesco Cavalli (1602-1676), Giovanni Cesare Netti (1649-1686), Antonio Sartorio (1630-1680) και Sebastiano Moratelli (1640-1706). Η ορχήστρα, δίνοντας λίγα λεπτά ξεκούρασης στον καλλιτέχνη και φωτίζοντας αποκλειστικά τις δικές της θαυμάσιες ικανότητες, έπαιξε ανάμεσα σε κάποια από τα φωνητικά κομμάτια, μουσική των Biagio Marini (1594-1663), Johann Caspar Kerl (1627-1693), Carlo Pallavicino (π. 1630-1688) και Adam Jarzębski (1590-1649). Εκτός προγράμματος προσφέρθηκαν τέσσερις άριες των Giovanni Antonio Boretti (περ. 1638-1672), Cavalli, Giuseppe Maria Orlandini (1676-1760) και Sartorio (1630-1680). Αναχωρήσαμε από το Ηρώδειο γοητευμένοι και ενθουσιασμένοι. Για τους αναγνώστες που δεν παρακολούθησαν τη συναυλία και που θα ήθελαν να ενημερωθούν σχετικά με τα έργα που ακούστηκαν, παραθέτουμε το αναλυτικό πρόγραμμα στο τέλος της κριτικής.[1]
Προχωρώντας, πάντα στο Ηρώδειο, στις 27/7, από την Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ) παρακολουθήσαμε την αναβίωση παλαιότερης παραγωγής της όπερας La traviata (Η παραστρατημένη) του Guiseppe Verdi (1813-1901), σε σκηνοθεσία, χορογραφία και σκηνικά του Κωνσταντίνου Ρήγου, κοστούμια της Ιωάννας Τσάμη, φωτισμούς του Χρήστου Τζιόγκα και σχεδιασμό βιντεπροβολών του Βασίλη Κεχαγιά. Είχαμε παρακολουθήσει την πρεμιέρα της παραγωγής τον Ιούλιο του 2019, και όπως τότε, έτσι και τώρα, εκτιμήσαμε την πολυδιάστατη άποψη του Ρήγου, ο οποίος φώτισε εύστοχα τα νοήματα του λιμπρέτου παραμένοντας κοντά στο πνεύμα του ίδιου του έργου. Χαρήκαμε, επιπλέον, τα καλαίσθητα κοστούμια της Τσάμη (βλ. Critics’ Point, 22/9/2019).
Για την πρόσφατη αναβίωση, η ΕΛΣ προσκάλεσε δύο διεθνείς αστέρες της όπερας που διαπρέπουν στους δύο πρωταγωνιστικούς ρόλους του μοιραίου ζευγαριού. Ειδικότερα, τον ρόλο του τίτλου κράτησε η Αμερικανίδα υψίφωνος Nadine Sierra, η οποία υπήρξε μουσικά συναρπαστική και φωνητικά όντως δεξιοτεχνική, αντιμετωπίζοντας τις μεγάλες φωνητικές απαιτήσεις του ρόλου με ασύλληπτη άνεση, προσοχή στις ενδείξεις δυναμικής της παρτιτούρας και γενικότερα, στο ύφος του συνθέτη˙ κατά τις άριές της, ανέδειξε το δράμα και τραγούδησε κάθε μουσικό φθόγγο (οι κολορατούρες της ήταν άψογες) με ακρίβεια και ιδιαίτερη ευκολία. Ωστόσο, μέσα στην τελειοθηρική της προσέγγιση, αξιέπαινη από κάθε άποψη, βρήκαμε ότι σε στιγμές της τελευταίας πράξης, όταν πλέον η τραγική ηρωίδα, εξαντλημένη από την ασθένεια, αλλά και από τα βιώματα, βρίσκεται στο τέλος της ζωής της, ίσως θα μπορούσε να είχε μπολιάσει κάποιες φράσεις με ακόμη περισσότερη συγκίνηση.
Δίπλα της, ως Alfredo Germont, ο νέος Ιταλοβρετανός τενόρος, Freddie De Tommaso, ένας από τους ικανότερους λυρικούς καλλιτέχνες των ημερών μας, τραγούδησε με πάθος, συναισθηματική ένταση και καθαρή τεχνική τον ρόλο του. Κάποιες στιγμές φωνητικού δισταγμού, ευτυχώς όχι πολλές, που παρατηρήθηκαν ιδίως κατά την ερμηνεία των υψηλότερων φθόγγων, ενδεχομένως να οφείλονταν σε αδιαθεσία, που, όμως, δεν ανακοινώθηκε επισήμως. Αξίζει να θυμίσουμε ότι είχαμε θαυμάσει τον De Tommaso για πρώτη φορά «ζωντανά», στις 8/12/2021, στη σκηνή της Βασιλικής Όπερας του Λονδίνου[2], όταν είχε κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή και ενώ είχε ήδη αρχίσει η παράσταση, κατά τη δεύτερη πράξη της όπερας Tosca (Giacomo Puccini, 1858-1924), αντικαταστήσει τον Αμερικανό ομότεχνό του Bryn Hymel, που αδιαθέτησε (βλ. Critics’ Point, 10/2/2022).
Ο βαρύτονος Δημήτρης Πλατανιάς ερμήνευσε τον ρόλο του Giorgio Germont, πατέρα του Alfredo, με σωστό στυλ, ιδιωματικό legato (άρια δεύτερης πράξης, Di Provenza il mar, il suoi) και με τη γνωστή του μουσική και συναισθηματική επιβλητικότητα.
Τους δευτερεύοντες ρόλους απέδωσαν καλά οι Γιάννης Καλύβας (Gastone de Letoriéres), Ελένη Βουδουράκη (Annina), Χρυσάνθη Σπιτάδη (Flora Bervoix), Νικόλας Ντούρος (Βαρώνος Duphol), Νίκος Κοτενίδης (Μαρκήσιος d’ Obigny), Γιώργος Παπαδημητρίου (Δόκτωρ Grenvil), Νίκος Κατσιγιάννης (Giuseppe) και Ιωάννης Κοντέλλης (Οικονόμος/ Μαντατοφόρος).
Τις προσεκτικά προετοιμασμένες Ορχήστρα και Χορωδία της ΕΛΣ, διηύθυνε ο πολύπειρος Ιταλός αρχιμουσικός και ομποΐστας Pier Giorgio Morandi, ο οποίος ανέδειξε τις πολλές μουσικές πτυχές, το συναισθηματικό βάρος και τη δραματική δύναμη της παρτιτούρας. Ο ίδιος ανέπνεε με τους τραγουδιστές του (μάλιστα, σε στιγμές, τον παρακολουθήσαμε, προφανώς άηχα, να τραγουδάει μαζί τους) και επέλεξε tempi, ενίοτε σβέλτα, που βοηθούσαν τη σωστή κίνηση και ροή της παρτιτούρας. Πράγματι, πάντα με ξεχωριστή ικανοποίηση παρακολουθεί κανείς μαέστρους αυτού του υψηλού επιπέδου στο podium του λυρικού μας θέατρου.
[1] Το αναλυτικό πρόγραμμα της συναυλίας του Orlinski:
Monteverdi ‘E pur io torno qui’ (L’incoronazione di Poppea)
Monteverdi Voglio di vita uscir
Marini ‘Passacalio’ (Per ogni sorte di strumento musicale, Op. 22)
Caccini ‘Amarilli, mia bella’ (Le nuove musiche)
Frescobaldi ‘Così mi disprezzate’ (Arie musicali, Βιβλίο Ι)
Kerll Σονάτα για δυο βιολιά, σε Φα μείζονα
Strozzi L’amante consolato (Cantate, ariette e duetti, Op. 2)
Cavalli ‘Incomprensibil nume’ (Pompeo Magno)
Pallavicino Sinfonia (Demetrio)
Netti ‘Misero core’, ‘Si, si, si scioglia si’, ‘Dolcissime catene’ (La Filli)
Sartorio ‘La certezza di tua fede’ (Antonino e Pompeiano)
Netti ‘Quanto più la donna invecchia’ και ‘Son vecchia, patienza’ (L’Adamiro)
Jarzębski ‘Tamburetta’ (Canzoni e concerti)
Moratelli ‘Lungi dai nostri cor’ (La Faretra smarrita)
Εκτός προγράμματος 1: Boretti ‘Chi scherza con Amor’ (Eliogabalo)
Εκτός προγράμματος 2: Cavalli: Erme, e solinghe cime … Lucidissima face (La Calisto)
Εκτός προγράμματος 3: Orlandini: Che m’ami ti Prega
Εκτός προγράμματος 4: Sartorio: La certezza di tua fede (είχε ακουστεί και κατά το κυρίως μέρος της συναυλίας)
[2] Από την έναρξη της καλλιτεχνικής περιόδου 2024-2025, η ονομασία του περίφημου λυρικού θεάτρου αλλάζει: από Royal Opera House (ελλ. Βασιλική Όπερα), γίνεται Royal Ballet and Opera (ελλ. Βασιλικό Μπαλέτο και Όπερα).
