τοῦ ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΕΩΤΣΑΚΟΥ.

Δέκατο έκτο 2013.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΙΚΗ ΓΝΩΡΙΜΙΑ μὲ τὴ γνωστὴ παραμυθόπερα «Χένσελ καὶ Γκρέτελ» (3πρακτη, κείμ. Ἀδελαΐδος Βέττε κατὰ τοὺς ἀδελφοὺς Γκρίμ, α΄ ἐκτ. Βαϊμάρη, 23.12.1893, ἀρχιμουσικός: Ρίχαρντ Στράους) τοῦ βαγκνερικοῦ ἐπιγόνου Ἔνγκελμπερτ Χούμπερντινκ (Engelbert Humperdinck, 1854-1921), ἀποθάρρυνε συνεχῶς τὴν προσέγγισή μου τοῦ συνόλου, ὥσπου, διδασκαλία του στὴν παρισινὴν «Ὀπερά», προβλήθηκε στὴ γειτονιά μου… Ἔργο ἀφομοιούμενο σὲ μία ἀκρόαση ποὺ κατόπιν ξεχνιέται θὲς-δὲ-θές. Τέλεια ἀφομοίωση τῆς βαγκνερικῆς γραφῆς, ὄχι ὅμως πνοῆς. Ἄψογη ἐνορχήστρωση μὲ κατάχρηση κόρνων, μουσικῆς ἀποκλειστικὰ σὲ μείζονα τρόπο, κατέληγε σὲ προϊὸν ἀχώνευτο ὅσο τὰ γερμανικότατα λουκάνικα μὲ λάχανο τουρσί. Διδασκαλία καὶ μουσικὴ ἑρμηνεία παρασάγγες ἀνώτερα: ἡ σκηνοθέτρια Mariame Clément μετέφερε τὸ παραμύθι στὶς ἀρχὲς τοῦ 20οῦ αι. (σκηνικά-κοστούμια: Julia Hansen) ― ὁ σαρωθροποιὸς πατέρας ἔγινε πλασιὲ ἠλεκτρικῶν σκουπῶν. Χωρίζοντας σταυροειδῶς στὰ 4 τὴ σκηνὴ, «γέμισε» ἕνα τετράγωνο μὲ βωβοὺς σωσίες τῶν δύο μικρῶν ἀδελφῶν, ἐνῶ ἡ κακὴ μάγισσα ψήνεται σὲ φοῦρνο ἠλεκτρικῆς κουζίνας (θυμήθηκα κρεματόρια…). Φυσικά δὲν ἐξανέστην, ὅπως, σὲ ἀναρίθμητες σύγχρονες λυρικὲς «σκηνοθεσίες». Ἰδεωδέστατοι συνήγοροι ἔργου ἀδιάφορου οἱ (ἅπαντες ἀνεξαιρέτως σαγηνευτικοὶ) ἀρχιμουσικὸς Κλάους -Πέτερ Φλόρ, Παρισινὴ Παιδικὴ Χορωδία καὶ βαρύτονος Johann Schme-ckenbecher (πατέρας), μεσόφωνοι Irmgard Vilsmaier (μητέρα) καὶ Da-niela Sindram (Χένσελ), ὑψίφωνος Anne-Catherine Gillet  (Γκρέτελ) ἀλλ᾽ ἰδίως ἡ ξακουσμένη Anna Silja (Μάγισσα) σὲ ὕψιστες λυρικὲς ἐπιδόσεις. Τὶ γύρευε τὸ «ἔργο» στὴν παρισινὴν «Ὀπερά»; («Δαναός», 22.4.2013).

*        *        *

Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΣΕΡΓΚΕΪ ΡΑΧΜΑΝΙΝΩΦ (1873-1943)., Κ.Ο.Α., βραδιὰ 1η: πιστώνεται στὸν ἀρχιμουσικὸ Βασίλη Χριστόπουλο, ποὺ ἀνέδειξε μὲ σπάνια ἀναγλυφικότητα ἑτερότητες καὶ ἰδιαιτερότητες συλλήψεων δύο ἀπαράδεκτα παραγκωνισμένων ἀριστουργημάτων.

1) Κοντσέρτο γιὰ πιάνο ἀρ. 4, σολ ἐλ., ἔργο 40, α΄ ἐκτ. Φιλαδέλ-φεια (ΗΠΑ), 18.3.1927. Ὡς τώρα ἡ μοναδικὴ ζωντανὴ  ἐκτέλεσή του (Ἡρώδειο;) ποὺ ἄκουσα σὲ 60 χρόνια, μοῦ ἄφησε βαθειὰν ἄπωση γιὰ τὸ ἔργο. Ὁ νῦν σολίστ, Νικολάϊ Ντεμιντένκο καὶ ὁ Χριστόπουλος, σὲ ἀγαστὴ σύμπνοια, ἀποκάλυψαν ὑψηλοτάτου ἐπιπέδου μουσικὸ στοχασμό, ἰσόκυρο ἴσως ἀκόμη καὶ τῶν τελευταίων μπετοβενικῶν κουαρτέτων ἢ τοῦ Μπάρτοκ, καίτοι στὰ δύο ἀκραῖα μέρη παραμένουν εὐδιάκριτα τὰ «δακτυλικὰ ἀποτυπώματα» τοῦ συνθέτου. Μὲ κατενθουσίασε τὸ μεσαῖο, ντο μείζ., ἐνῶ τὰ ἄλλα ἀπογείωναν σὲ ἀκάθεκτη ἀνιοῦσα εὑρημάτων. Ἀποκάλυψη μείζονος ἀριστουργήματος σὲ ἐκτέλεση ποὺ στεκόταν εὐπρεπέστατα πλάϊ στὴν ἠχογράφηση Μικελάντζελι!

2) Συμφωνία ἀρ. 2, μι ἐλ., ἔργο 27, α΄ ἐκτέλεση Ἁγ. Πετρούπολη, 26.1.1908 μὲ ἀρχιμουσικὸ τὸ συνθέτη. Ξαναδιαπιστώσαμε πόσο ζημίωσε τὸ Ραχμάνινωφ ὡς δημιουργό, ἡ ἐξοργιστικὴ δημοτικότητα τῶν Δεύτερου καὶ Τρίτου Κοντσέρτο του γιά πιάνο: μαζὶ μὲ τὶς τσαϊκόφσκειες συμφωνίες ἀρ. 4, 5 καὶ 6  θὰ ἔπρεπε νὰ ἀπαγορευθεῖ ἐπὶ ποινῇ θανάτου ἡ ἐκτέλεσή τους τουλάχιστον γιὰ 100 χρόνια! Ἕνα ἀκόμη ὡραιότατο ἔργο, ὑψηλῆς συνθετικῆς σκέψεως, ποὺ ὁ Χριστόπουλος ἑρμήνευσε διαφανέ-στατα, «ἀντιδιαστέλλοντάς» το ἀπὸ τὸ Τέταρτο Κοντσέρτο! (Αἴθουσα ΧΔΛ, 29.3.2013).

*        *        *

Ο ΑΡΧΙΜΟΥΣΙΚΟΣ ΝΙΚΟΣ ΑΘΗΝΑΙΟΣ, στὴν Κ.Ο.Α, βραδιὰ 2η: ὁ ἐπὶ 10ετίαν ἀναδείξας τὸ Μέγαρο Μουσικῆς Θεσσαλονίκης,  θῦμα χυδαῖα ἄμουσων μεγαλοπασόκων ποὺ ἀσάλευτοι διαφεντεύουν πάντα «πολιτι-στικὰ» τὴ συμπρωτεύουσα, ἐγκατέλειψε 3ετῆ ἀφάνεια καταυγάζοντας βραδιὰν ἀλησμόνητη.

1) ΤΟΝΙΑ, ΛΙΝΑ (γ. 1985): «Le Mirage» (γαλλ. Ὁ ἀντικατοπ-τρισμός», 2012). Παρακολουθώντας στενὰ τὴν ἐξέλιξη τῆς χαρισματικῆς Θεσσαλονικέως ποὺ σαρώνει βραβεῖα σὲ διεθνεῖς διαγωνισμούς, νομίζουμε ὅτι τὸ νέο της ἔργο τὴν ὁδηγεῖ καὶ σὲ νέα φάση. Δεξιοτέχνιδα τοῦ ἠχο-χρώματος καὶ τῶν μείξεών του, πλήρως ὑποταγμένων σὲ βαθὺ μουσικὸ στοχασμό, ἐναργέστατο μορφικά, ἐδῶ δημιουργεῖ ψευδαίσθηση μεταστοι-χειούμενου ἰσοκρατήματος―ὅλως ἄσχετου μὲ τὰ τελευταῖα ἔργα τοῦ ἰταλοῦ φίλου τοῦ Γιάννη Χρήστου Τζατσίντο Σέλσι (Giacinto Scelsi, 1905-1988), πάνω σὲ ἕνα φθόγγο ὑποβαλλόμενο σὲ μικροδιαστηματικὲς ταλαντώσεις: εἶναι βέβαιο ὅτι ἡ νέα τὸν ἀγνοεῖ πλήρως. Ἄναυδοι μείναμε μὲ τὴν ἐνορχηστρωτικὴν ἀπόδοση τῶν σύμφυτων μὲ τὸ ὀπτικὸ φαινόμενο ἀτμοσφαιρικῶν «τρεμουλιασμάτων». Εὖγε ὁλόψυχα!

2) ΜΟΤΣΑΡΤ, ΒΟΛΦΓΚΑΝΓΚ ΑΜΑΝΤΕΟΥΣ (1756-1791): Κον-τσέρτο γιὰ πιάνο ἀρ. 20, ρε ἐλ., ἔργο Κ.466, α΄ ἐκτ. Βιέννη, 10.2.1785. Σεβόμενοι τὸ νεαρότατο τῆς ἠλικίας του  ἀποσιωποῦμε σολίστ μὲ ἀνύ-παρκτο βιογραφικό! Τὴ συμμετοχή του χρεώνεται ὁ «ὑπεύθυνος προγραμ-ματισμοῦ»… Ὁ μείραξ, κωφεύων στὸν ἀτυχῆ Ἀθηναῖο ποὺ ἐπέμενε μουσικότατα, πολτοποίησε τὸ ἀριστούργημα σὲ ἀραρούτι φθογγοσήμων, σὰν νὰ φοροῦσε παπούτσι μὲ σόλα ἀπὸ μαγνήτη κολλημένη στὸ πεντάλ.

3) ΣΙΜΠΕΛΙΟΥΣ, ΓΙΑΝ (1865-1957): Συμφωνία ἀρ. 2, ρε μείζ., ἔργο 43, α΄ ἐκτ. Ἑλσίνκι, 8.3.1902, ὑπὸ τὸ συνθέτη. Χάρη σὲ πλῆθος ἀκροάσεων πίστευα ὅτι γνώριζα καλὰ ἕνα ἔργο δημιουργοῦ ποὺ τοποθετῶ πολὺ ψηλότερα τοῦ καθιερωμένου. Ἡ προσέγγιση Ἀθηναίου ὑπῆρξε σω-στὴ ἀποκάλυψη τοῦ μορφοπλαστικοῦ ρόλου τῶν συνοδευτικῶν, πλὴν με-στότατων κινητικότατης οὐσίας σχημάτων καὶ τοῦ ἄμεσου συσχετισμοῦ τους μὲ τὸ ὡραιότατο θεματικὸ ὑλικὸ ἀναδεινυομένου σὲ ἀπόρροιά τους. Ἡ ὡραιότερη ἑρμηνεία τοῦ ἔργου ποὺ ἔχω ἀκούσει! (Αἴθουσα ΧΔΛ, 11.4.2013).

*        *        *

ΘΕΟΔΩΡΑΚΕΙΑ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ, ΚΟΑ, βραδιά 3η: «Ρέκβιεμ», γιὰ ὑφίφωνο (Βουλογιάννη), μεσόφωνο (Παπατζιάκου), τενόρο (Χατζησίμος), βαθύφωνο (Σταμπόγλης), μεικτὴ χορωδία (ΕΡΤ, Δημ. Μπουζάνης), παιδική (Rosarte, Ρόζη Μαστροσάββα), ὀρχήστρα (ΚΟΑ). Ὅλοι, ὑπὸ τὸ δοαυγέστατο Μύρωνα Μχαηλίδη ἀνέδειξαν ἀρετὲς τοῦ συνθέτη τοῦ «Ρέκβιεμ» ἢ «Ἀκολουθίας εἰς κεκοιμημένους» (1984) ἀνυποψίαστες γιὰ τὸν ἀκροατὴ λ.χ. τῆς «Λειτουργίας» ἀρ. 2, γιὰ χορῳδία (1982, κείμενα Τάσου Λειβαδίτη καὶ Θεοδωράκη): σὲ 7 μεγαλύτερες ἑνότητες καὶ 74 ἀποκλειστικῶς ὀρθόδοξα λειτουργικὰ κείμενα, διαρκείας μόνον 55΄, ἀποκάλυψεν ἐξοικείωση τοῦ συνθέτου μὲ τὸ βυζαντινὸ μονοφωνικὸ μέλος ἀδιανόητα μεγάλη, ποὺ τὸν ἀπογειώνει σὲ (πάντοτε συναφῆ) προσωπικό-τατη μελῳδικὴ εὑρηματική, ὁμοιογενέστατη στὴ ροή της, μονοφωνικὴ οὐσιαστικά, παρὰ τὶς φωνὲς καὶ τὴν ὀρχήστρα, μὲ βυζαντινότετες ὅμως ἂς ποῦμε «μετατροπίες»: πλήρως ἀπανατολίζουσα τὸ τριημιτόνιο, ἀνύψωσεν ἐπιβλητικότατη μορφή, ἀποφεύγοντας ὁποιαδήποτε (τὶ φυσικό-τερο;) προσέγγιση μὲ δυτικὸ «μπαρόκ». Ἀδύνατο νὰ συσχετιστεῖ τὸ «Ρέκβιεμ» λ.χ. μὲ τὸ διαφορετικότατα ἰσόκυρο «Κάντο Χενεράλ». Ὁ ἐπιστημονικότατα «βυζαντινός» ἀξέχαστος Ἀδάμης, τὶ θὰ ἔλεγε; Ἐκ-πλήξεις πολλὲς ὑπόσχεται ἡ παραγκωνισμένη  ὀγκωδέστατη δημιουργία τοῦ Μίκη. Τέλος ἡ ΚΟΑ, ἂς ἀναζητήσει καὶ ἄλλα ἑλληνικὰ ὀρατόρια γιὰ τὶς Μεγαλοβδομάδες. Ὑπάρχουν! (Αἴθουσα ΧΔΛ, Μ. Τρίτη, 30.4.2013).