τοῦ ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΕΩΤΣΑΚΟΥ.
Τριακοστό τέταρτο 2012.
ΑΡΚΕΤΑ ΣΟΒΑΡΟ ΑΤΥΧΗΜΑ, πλήρως ἀποκατασταθὲν εὐτυχῶς, μὲ ἀπομάκρυνε ἀναγκαστικὰ ἀπὸ τὶς ἐλάχιστες μουσικὲς ἐκδηλώσεις τοῦ τελευταίου Φεστιβὰλ Ἀθηνῶν, ἐν αἷς καὶ ὁ «Βαφτιστικὸς» (1918) τοῦ Θεόφραστου Σακελλαρίδη, πού, εὔστοχα τὸ Μέγαρο Μουσικῆς ἐνέταξε, στὴν περίοδο 2012-13, ἀκριβῶς ὅπως παίχθηκε τὸ καλοκαῖρι. Ὅσα ὅμως παρατηρῶ καὶ ἐμφατικότατα ὑπογραμμίζω, αὐτονόητα δὲν ἀπευθύνονται στὸν πρόεδρο καὶ τὸν καλλιτεχνικὸ διευθυντὴ τοῦ ΟΜΜΑ, ἀντιστοίχως κ.κ. Ἰωάννη Μάνο καὶ Νίκο Τσοῦχλο, παραλαβόντες ἕτοιμο προϊὸν, ἀλλὰ στὸ σκηνοθέτη τῆς διδασκαλίας καί ΚΥΡΙΩΣ (ὑπογραμμισμένο) στὸν καλλιτεχνικὸ διευθυντὴ τῆς Λυρικῆς κ. Μύρωνα Μιχαηλίδη, ἐν ὄψει τῆς προσεχοῦς ἀναβιώσεως στὰ «Ὀλύμπια» τῆς σακελλαρίδειας «Χαλιμᾶς».
Ἔχω ἐπανειλημμένα ἀσχοληθεῖ μὲ τὴν πανάθλια ἐκφορὰ τῆς πρόζας ἀπὸ τοὐλάχιστον τά 90% τῶν Ἑλλήνων ἠθοποιῶν καὶ μονῳδῶν μετὰ τὸν ἀδικιωρισμένο Κάρολο Κούν, ὀλετῆρα τῆς ὀρθοφωνίας στὴ «νεοελληνική» σκηνή, ὁπόθεν ἐπεξετάθη καὶ στὴν ὀθόνη. Δεκαετίες τώρα ἀποφεύγω, τὸ «ἑλληνικὸ» θέατρο πρόζας, ἐπειδὴ καταλαβαίνω συνήθως μόνον 20% τοῦ κειμένου. Προμηθεύτηκα λ.χ. σὲ DVD τὴν πολυσυζητημένη ταινία «Βαλκανιζατέρ» τοῦ Σωτήρη Γκορίτσα, πρώτη: 16.4. 1997. Μετὰ 15΄, μὴ καταλαβαίνοντας λέξη, τὴν πέταξα ἀηδιασμένος στὰ σκουπίδια. Τὸ 2008 παρακολούθησα τὶς εὐριπίδειες «Τρωάδες», ἐν ὑπαίθρῳ (θέατρο Βύρωνος) θαυμαστὰ σκηνοθετημένες ἀπὸ τὸν προσφιλέστατο Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, μὲ τὸ θίασο τοῦ Ἐθνικοῦ Θεάτρου Τιράνων, καὶ πρωταγωνίστρια τὴ μεγάλη Μαργαρίτα Τζέπα [ἀλβ.: Margarita Xhepa]: ξέροντας ἀρκετὰ ἀλβανικά, συχνὰ δὲν παρακολουθοῦσα ἑλληνικοὺς ὑπέρτιτλους (μετάφραση Κ. Γεωργουσόπουλου). Σὲ τὶ μελῳδικότατα διαστήματα περνοῦσε ἡ φωνὴ ἀπὸ ἠθοποιὸ σὲ ἠθοποιό, πρωταγωνιστὴ ἢ κομπάρσο! Λίγο ἀργότερα, ὁ Β.Θ. προσάρμοσε τὴ σκηνοθεσία στὸ κλειστὸ Θέατρο Νέου Κόσμου. Ξαναεῖδα τὸ ἔργο, μὲ γνωστό-τατους, δυστυχῶς, Ἕλληνες ἠθοποιούς. Ἀνομοιογενέστατη ἄρθρωση, πολὺ συχνὰ ἀκατάληπτη, ἐνῶ πολλοὶ ἀγνοοῦσαν ναρκισσιστικότατα τὸν πλησίον τους συνάδελφο, ἂν ὄχι καὶ τὸ σκηνοθέτη. Ἂν Ἕλληνες ἠθοποιοὶ θέλουν νὰ γίνουν καταληπτοί, ἂς παρακολουθοῦν τὸ κανάλι τῆς Βουλῆς. Καταλαβαίνω θαυμάσια καὶ τοὺς 300, ἄσσους τῆς ὀρθοφωνίας! Καὶ ἰδίως αὐτοὺς ἀποφεύγω νὰ ἀκούω, γιὰ ἐντελῶς ἄλλους ὅμως λόγους!
Ἀνύπαρκτη ἄρθρωση καὶ κραυγαλεότητα ἐκφορᾶς τοῦ λόγου ἀποτελοῦσαν κοινὸ γνώρισμα ὄλων ἀνεξαιρέτως τῶν πρωταγωνιστῶν τοῦ «Βαφτιστικοῦ»: ἄψογοι μουσικοφωνητικὰ μονῳδοὶ ἀμφοτέρων τῶν φύλων, μόλις περνοῦσαν στὴν πρόζα μεταμορφώνονταν σὲ τσιρίζουσες συνοικισμικὲς Κατίνες ἐποχῆς τοῦ ἀειμνήστου Ψαθᾶ. Οἱ ὑπέρτιτλοι, βλακωδέστατα, περιορίζονταν μόνο στούς στίχους τῶν τραγουδιῶν ποὺ σύσσωμο τὸ κοινὸ γνώριζε ἀπὸ στήθους. Εἶναι καιρός, νομίζω, οἱ ἑλληνικοὶ ὑπέρτιτλοι νὰ ἐπιβληθοῦν διὰ δρακοντείου νόμου (ἂν μπορεῖ νὰ ὑπάρξει κάτι τέτοιο στὸ Ἑλλαδιστάν…) σὲ ὅλα τὰ ἀπὸ σκηνῆς διδασκόμενα ἐν Ἑλλάδι κείμενα. Ὑποκύπτοντας μοιρολατρικά, περίμενα πῶς καὶ πῶς τή μουσική: ἰδοὺ πῶς καταποντίσθηκε ὅλος ὁ ἀκαταμάχητος μηχανισμὸς τοῦ πρωτοτύπου γαλλικοῦ βωντβίλλ τῶν C.M. Hennequin, P. Veber καὶ H. de Gorsse, ἀναπόσπαστος ἀπὸ μιὰ θεία μουσική ἀπογειούμενη ἀκριβῶς ἀπὸ τὴν τήρηση τῆς νεοελληνικῆς προσῳδίας. Αὐτονόητα χρεώνουμε στὸ σκηνοθέτη Βασίλη Παπαβασιλείου τὸ φιάσκο. Ἀδιάφορους μᾶς ἄφησαν τὸ σὲξ πάνω στὸ ἑορταστικὸ τραπέζι, ὅπως καὶ τὰ μοντερνίζοντα (μακρινὲς μνῆμες Μαγκρίτ), ἀφαιρετικὰ σκηνικὰ τῆς Marie Noëlle Semet, ποὺ ὅμως ἔχει δουλέψει ἀρκετὰ στὴν Ἑλλάδα, σὲ πλήρη ἀντίθεση μὲ τὰ στρατιωτικὰ κοστούμια ἐποχῆς. Ὅσο γιὰ τὸ μοντέλο τῆς ἐντυπωσιακῆς γκριζογάλανης κούρσας, σαφῶς ἀνήκει σὲ μεταγενέστερη ἐποχή, μᾶλλον 20ετία 1930-50.
Εὑρηματικότατοι (πάντα στά πλαίσια τῆς σκηνοθεσίας) φωτισμοὶ (Ἀντώνης Παναγιωτόπουλος) καὶ χορογραφία (Ἰσίδωρος Σιδέρης). Τέλος, ἐνιστάμεθα ἐντονότατα γιὰ τὸ συσχετισμὸ ἀπὸ τοὺς κ.κ. Παπαβασιλείου καὶ Χαβιαρᾶ τοῦ Σακελλαρίδη (βλ. πρόγραμμα) μὲ τὸ σουΐνγκ καὶ τὸ ἀρχοντορεμπέτικο: ἡ ἑλληνικὴ ὀπερέτα εἶναι ἄσχετη μὲ τὶς ἀπαρχὲς τοῦ ἐκπιθηκισμοῦ τοῦ ἐγχωρίου καὶ διεθνοῦς κοινοῦ, ὁ Σακελλαρίδης ἐξεδήμησε 2.1.1950! Καὶ ἐπανερχόμεθα: Ἀγαπητὲ Κε Μιχαηλίδη, γονυκλινεῖς ἰκετεύουμε: στὴ «Χαλιμᾶ» νὰ ὑπερτιτλισθεῖ ΟΛΟ τὸ κείμενο, ὄχι μόνον τῶν τραγουδιῶν.
Ὑπέρλαμπρη ἡ ἔμπνευση τοῦ Μεγάρου νὰ ἀνοίξει πιὰ τὶς πύλες του στὴν ὀπερέτα, καὶ δὴ μὲ τὴν ἐμβληματικότερη μιᾶς τεράστιας, ἑλληνικότατης καὶ ἀγνοημένης παραγωγῆς. Εὐχόμαστε καὶ ἀδημονοῦμε γιὰ τὴ συνέχεια. Καὶ περνοῦμε ἀπὸ τὴν Κόλαση τῆς πρόζας στὸν Παράδεισο τῆς μουσικῆς καὶ τῆς ἑρμηνείας του, ἀπὸ τὸν ἀρχιμουσικὸ Γιῶργο Πέτρου, σὲ μουσικὴ διδασκαλία τοῦ ἀνεκτίμητου Δημήτρη Γιάκα. Μείναμε ἐνεοὶ ἀπὸ τὸν Πέτρου, «μαίτρ» τῆς μουσικῆς «μπαρόκ» μὲ ὄργανα ἐποχῆς, διευθύνοντα τὴν Καμεράτα-Ὀρχήστρα Φίλων Μουσικῆς, ἐμπλουτισμένη μὲ πνευστὰ καὶ ἐλάχιστα κρουστά, ἔτσι ὅπως ποτὲ δὲ θὰ διηύθυναν οἱ ἀλησμόνητοι Βάλτερ Πφέφφερ καὶ Τότης Καραλίβανος, μὴ διαθέτοντες ἄλλωστε καὶ μουσικοὺς τέτοιου διαμετρήματος. Λὲς καὶ ὁλοζωῆς δὲ διηύθυνε παρὰ μόνον ὀπερέττα! Ἡ ὀρχήστρα ἠχοῦσε πεντακάθαρη, εὔροη, «ὑγρή» ἠχητικά, ἀπέριττη ἐκφραστικά, ἁβρότατη πρὸς τοὺς μονῳδοὺς καὶ τὴν ἄψογη, ὡς συνήθως Χορῳδία τοῦ Δήμου Ἀθηναίων (διεύθυνση Σταῦρος Μπερῆς). Καὶ οἱ μονῳδοὶ; τόσο ὑπέροχοι στὸ τραγοῦδι, ὅσο ἀνυπόφοροι στὴν πρόζα. Θερμότατα συγχαρητήρια, ἀλλὰ μόνο γιὰ τὸ τραγοῦδι, στοὺς Τζίνα Φωτεινοπούλου (Βιβίκα, ξανθὴ καλλονὴ ποὺ ἐμφανισιακὰ θύμισε τὴ μοναδικὴν Ἀνθὴ Ζαχαράτου), Εἰρήνη Καράγιαννη (Κική), Γιάννη Χριστόπουλο (Χαρμίδη), Δημήτρη Ναλμπάντη (Ζαχαρούλη μὲ κάπως ξηρό «τίμπρο»), Ζάχο Τερζάκη (ἀγνώριστο κάτω ἀπὸ τὶς μουστάκες τοῦ Συνταγματάρχου), Κορτάση (Θανάση Τσαλταμπάση, στὸν ὁποῖο παρὰ τὴν ἀκατάληπτη πρόζα του, διακρίναμε καρατερίστηκες ἀρετές) καὶ Θανάση Δήμου (Μάρτη, Γκρανκάσα). (Αἴθουσα Ἀλ. Τριάντη, 23.10.2012).
――――――――――――
Ἐφ. Ἐξπρές, Ἔτος 51ο, ἀρ φύλλου 14.819,
Σάβ. 17-Κυρ. 18 Νοεμβρίου 2012, σελ. 37.
