«Παραμύθι χωρίς όνομα»

της Πηνελόπη Δέλτα,

Κείμενο – αφήγηση: Κάρμεν Ρουγγέρη

Σκηνοθεσία: Χριστίνα Κουλουμπή, Κάρμεν Ρουγγέρη

Παιδική Σκηνή Κάρμεν Ρουγγέρη, Θέατρο «Κιβωτός»

Μια φορά κι έναν καιρό σε μια χώρα γαλανή, πνιγμένη στα τριαντάφυλλα και τα γιασεμιά ξεφύτρωσε στην άκρη της μνήμης ένα μικρό παραμυθάκι. Στα μαλλιά του ήταν μπλεγμένη η αρμύρα και το φως του χρόνου, τα μάτια του μαβιά σαν καλοκαιρινό απόγευμα έψαχναν τριγύρω μια αγκαλιά, ένα σπίτι, ένα όνομα. Και τότε το πήρε μαζί του ένα γαλάζιο σύννεφο, το πήγε στο κάστρο του ουρανού, το κέρασε συκαλάκι γλυκό και δροσερό νερό, το έντυσε με πολύχρωμα ρούχα και μετά το απίθωσε απαλά στην αμμουδιά του νόστου. Φεύγοντας το σύννεφο θυμήθηκε ότι δεν του έδωσε όνομα, αλλά η ώρα ήταν περασμένη. Κι έτσι, έριξε χρυσή βροχή χαράζοντας στον άνεμο το όνομά του,  κι όλοι το είπαν “παραμύθι χωρίς όνομα”…

Παραμύθι χωρίς όνομα ψιθύριζαν οι παιδικές, χαρούμενες φωνούλες εκείνο το ζεστό χειμωνιάτικο μεσημέρι στο θέατρο «Κιβωτός», περιμένοντας με λαχτάρα το άνοιγμα της αυλαίας∙ ποιος θα τους το έλεγε ότι ήταν προσκεκλημένοι στη Χώρα των Μοιρολάτρων, στο παλάτι του ίδιου του βασιλιά Αστόχαστου και της βασίλισσας Παλάβως. Μόλις σίγησαν τα παιδικά γαργαλητά, ξεκίνησε το παραμύθι, ένα παραμύθι αγαπημένο, ζωντανό, στεφανωμένο με παλιούς ελληνικούς αγέρηδες.

Παραμύθι χωρίς όνομα, λεγόταν το δεύτερο παιδικό μυθιστόρημα που έγραψε η Πηνελόπη Δέλτα το 1910, όταν έμενε ακόμη στην Αλεξάνδρεια. Εκείνη την εποχή το πολιτικό και κοινωνικό υπόβαθρο της Ελλάδας ήταν ταραγμένο, με τη χώρα μας να προσπαθεί να εντοπίσει τα δυνατά και αδύνατα σημεία της ώστε να μπορέσει να αναδιοργανωθεί.

Το έργο εξιστορεί την περιπέτεια της Χώρας των Μοιρολάτρων, την οποία, ο διάδοχος Αστόχαστος, μετά τον θάνατο του μπαμπά του, του βασιλιά Συνετού Α’, οδηγεί στην κατάρρευση με την επιπόλαιη διακυβέρνησή του. Ωστόσο, ο Συνετός Β’, γιος του Αστόχαστου, κατορθώνει με τη βοήθεια της φρόνησης και του θάρρους του να σώσει τη χώρα και το βασίλειό του και να γίνει ένας δίκαιος άρχοντας.

Η ανωνυμία του παραμυθιού και ο, φαινομενικά, φανταστικός κόσμος του περιγράφουν μια ολιστική προσέγγιση των ιστορικών αλλά και κοινωνικών, προσωπικών και αξιακών αναφορών κάθε ατόμου σε κάθε επίπεδο εξέλιξης της ζωής του. Κατά συνέπεια ο αλληγορικός κόσμος, σε συνδυασμό με τα αλληγορικά ονόματα του παραμυθιού, λειτουργεί ως ένα τεκμήριο της διαχρονικότητας των ιστορικών φαινομένων αλλά και της αέναης προσωπικής πάλης του ανθρώπου με το άδικο, την αφροσύνη, την επιπολαιότητα, επί της ουσίας με τον ίδιο του τον εαυτό και το περιβάλλον του.

Η εμπνευσμένη διασκευή της Κάρμεν Ρουγγέρη αγκαλιάζει ακριβώς εκείνη την εγκυμονούσα στιγμή της αέναης και οδυνηρής πάλης του ανθρώπου∙ έτσι γεννιέται με αριστοτεχνικό τρόπο  το μήνυμα της πορείας του ανθρώπου προς το δίκαιο και το αγαθό, μέσω πλούσιων και πολύχρωμων εικόνων, ευαίσθητου και καταπραϋντικού λόγου, εξαιρετικών και κομψών μελωδιών.

Ο όρος παραμύθι διαθέτει μια σπουδαία σημασία∙ ετυμολογικά προέρχεται από το αρχ. παραμύθιον, που σημαίνει παρηγοριά, ανακούφιση, ενθάρρυνση, ενώ σταδιακά λαμβάνει τη σημασία της φανταστικής ιστορίας που αποσκοπεί στην ανακούφιση από τη στενοχώρια, στην καταλλαγή και στην ηρεμία.

Η σημασία του παραμυθιού κατέχει μια εντελώς ιδιαίτερη, δική του θέση στην ψυχή∙ φωλιάζει σε μια κρυμμένη πτυχή του ανθρώπινου ψυχισμού, όπου κυριαρχεί το παράλογο, το εξωπραγματικό, το υπερφυσικό, παράγοντες που πλημμυρίζουν μηνύματα το παιδικό, και όχι μόνο, ασυνείδητο.

Έχουμε μπροστά μας εκείνο το μεταιχμιακό φάσμα μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας, όπου σύμφωνα με τον Winnicott, το παιδί αντιμετωπίζει τις συναισθηματικές του λειτουργίες με ελευθερία, χωρίς τον φόβο της τιμωρίας και της υποτίμησης. Το παραμύθι, μέσω της πολύπλευρης ταύτισης του παιδιού με τους χαρακτήρες, έχει τη γοητεία να διδάσκει και να νουθετεί, εντός του ασφαλούς μεταιχμιακού πεδίου, μεταδίδοντας αρχέτυπα σύμβολα και σχήματα που το ίδιο το παιδί διατηρεί στο υποσυνείδητό του˙ τα στοιχεία αυτά μέσα από το παραμύθι οργανώνονται μέσα στην παιδική φαντασία, οπότε το παιδί τα αναγνωρίζει και μαθαίνει να τα διαχειρίζεται.

Το κείμενο και η διασκευή της Κ. Ρουγγέρη μελετούν με ιδιαίτερη προσοχή τη σημασία του όρου, προβάλλοντας με ευφυή και δημιουργικό οίστρο τα μηνύματα των αξιών. Ως εκ τούτου, η κ. Ρουγγέρη αξιοποιεί και προβάλλει εντέχνως τις συνέπειες της επιπολαιότητας και της αφροσύνης, καθοδηγώντας και νουθετώντας με αγάπη και τρυφερότητα την παιδική ψυχή. Κατ΄επέκταση, το παιδί δέχεται με βιωματικό τρόπο το μήνυμα της αριστοτελικής τέλειας αρετής, η οποία περιλαμβάνει τέσσερις αξίες, τη σωφροσύνη, τη φρόνηση, την ανδρεία και τη δικαιοσύνη.

Βαθιά ενσυναισθητική η σκηνοθετική οπτική των κ. Ρουγγέρη και Κουλουμπή, επικεντρώνεται  στην ανάδειξη της σημασίας που κρύβει κάθε σκηνή του παραμυθιού∙ ως εκ τούτου προβάλλονται με ευαισθησία και μπρίο τα κωμικά στοιχεία του έργου, όπως, μεταξύ άλλων, των ονομάτων που είναι ενδεικτικά του χαρακτήρα των ηρώων.

Επιπλέον, η σκηνοθεσία δομεί με ιδιαίτερη συνέπεια και ευστοχία τα αφηγηματικά στοιχεία που σηματοδοτούν την εξέλιξη του παραμυθιού∙ επιπλέον γίνονται διαυγείς οι τριάντα μία λειτουργίες που βιώνει ο ήρωας σύμφωνα με τον Vladimir Propp, όπως, μεταξύ άλλων, η απουσία, η απαγόρευση, η συνενοχή, η παράβαση,  η εξάλειψη της δυστυχίας, η μεσολάβηση, το δύσκολο πρόβλημα, η λύση, ο γάμος.

Η σκηνοθετική καθοδήγηση χειρίζεται με ευαισθησία και σεβασμό κάθε λεπτή κι ανεπαίσθητη συναισθηματική διάσταση των ηρώων, από τον φόβο, έως τη χαρά, τον δόλο, την αγάπη, τη μεταμέλεια∙ παράλληλα, το διαλογικό στοιχεία παντρεύεται με κομψές και όμορφες μελωδίες διαμορφώνοντας έτσι ένα υπέροχο μουσικοθεατρικό αποτέλεσμα.

Ο επταμελής θίασος της παράστασης παίρνει την κόκκινη κλωστή από την ανέμη και πλέκει περίτεχνα πάνω στη σκηνή όλο αυτό το υφάδι αξιών και λειτουργιών, ερμηνεύοντας διαφορετικούς ρόλους με αρτιότητα, χαρά, λάμψη, χιούμορ και ευαισθησία. Οι κ. Γιάννης Νικολάου, Ιωάννα Καλλιτσάντση, Χριστίνα Κουλουμπή, Αυγουστίνος Ρεμούνδος,  Μαριαλένα Ροζάκη, Μελίνα Σπετσιέρη και Νεκτάριος Φαρμάκης κεντούν με απόλυτη, θαυμαστή ακρίβεια και υποκριτική δεξιότητα κάθε διαφορετικό ρόλο, χαρίζοντας στο παιδικό – και όχι μόνο – κοινό συναισθηματικά βιώματα θαυμασμού, αγάπης, θλίψης, περιφρόνησης, αγανάκτησης, θυμού, καταλλαγής, δικαίωσης.

Τα σκηνικά και τα κοστούμια της Χ. Κουλουμπή είναι, τι άλλο, εμπνευσμένα· πολύχρωμες δημιουργίες, φτιαγμένες  με ευαισθησία, χιούμορ και ευφυΐα δημιουργούν ένα τοπίο βαθιά παραμυθιακό και χαρούμενα φανταστικό∙ περίτεχνα στέμματα, μεγαλοπρεπή κουστούμια, αστείες κεφαλές από γαϊδουράκια, γεμίζουν τη σκηνή χαρά, προσμονή και συναισθήματα, συγκινούν με την ομορφιά τους και προειδοποιούν-νουθετούν με τη σημασία τους.

Η κινησιολογία, οι χορογραφίες και οι φωτισμοί του Π. Γάλλια διευρύνουν και εμπλουτίζουν το μεγαλειώδες πλαίσιο της παράστασης, δένοντας απόλυτα με την ευρηματική μουσική σύνθεση του Α. Δελαπόρτα. Οι λαμπροί στίχοι του Α. Κουλουμπή συνυφαίνονται με τη δομή, συνιστώντας αναπόσπαστο τμήμα της εξέλιξης, ολοκληρώνοντας ένα μουσικοθεατρικό, υπέροχο, σκηνικό αποτέλεσμα.

Κάπως έτσι το παραμύθι χωρίς όνομα έγινε δικό μας, κρύφτηκε στην καρδιά μας και ήπιε λίγη από την αγάπη και τη θλίψη μας. Κάπως έτσι το παραμύθι χωρίς όνομα, μπορεί να έμεινε ανώνυμο, αλλά αγκάλιασε τους ανέμους μας και χάιδεψε τις τύψεις και τους ολέθρους μας. Κάπως έτσι, το παραμύθι αυτό φτεροκόπησε στις παιδικές ψυχούλες και τότε το κακό και το άδικο ντράπηκαν κι έφυγαν. Κι εκεί, σε μια φωτεινή άκρη της θάλασσας αναζητώντας καταλλαγή από τον φόβο, είδαμε να ανατέλλει ένα παραμύθι…

Λία Τσεκούρα,

Πεντέλη, 09.12.2022

Συντελεστές της παράστασης.

Κείμενο-Αφήγηση: Κάρμεν Ρουγγέρη

Σκηνοθεσία: Χριστίνα Κουλουμπή, Κάρμεν Ρουγγέρη

Σκηνικά-κοστούμια: Χριστίνα Κουλουμπή

Κίνηση-χορογραφίες-φωτισμοί: Πέτρος Γάλλιας

Μουσική σύνθεση-ενορχήστρωση: Αντώνης Δελαπόρτας

Στίχοι & επιλογή τραγουδιών: Ανδρέας Κουλουμπής

Γραμματειακή υποστήριξη: Καρτάση Ελένη

Βοηθός Σκηνοθέτη: Γιάννης Τσουρουνάκης

Υπεύθυνη Γραφείου Παραγωγής: Κατερίνα Μπανασάκη

Διανομή:

Χριστίνα Κουλουμπή

Αυγουστίνος Ρεμούνδος

Γιάννης Νικολάου

Μαριαλένα Ροζάκη,

Μελίνα Σπετσιέρη

Νεκτάριος Φαρμάκης

Ιωάννα Καλλιτσάντση