τοῦ ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΕΩΤΣΑΚΟΥ.

Τριακοστό όγδοο 2013.

ΟΣΟ ΠΕΡΝΑ Ο ΚΑΙΡΟΣ τόσο ζωηρεύει μέσα μου ἡ ἐξαιρετικὰ δυσάρεστη αἴσθηση πὼς οἱ ἀνταμείβουσες ὡς πρόγραμμα καὶ ἑρμηνεῖες συναυλίες ἀποτελοῦν πιὰ κάτι  πολὺ περισσότερο ἀπὸ ἄλλοτε συγκυριακὸ καὶ ξεκάρ-φωτο μέσα στὴν ὅποια πορεία τῆς ἀνέκαθεν (ἐπιφανειακὰ τοὐλάχιστον) μοιρασμένης σὲ πολυποίκιλα καπετανάτα, ἑλληνικῆς μουσικῆς ζωῆς. Στὰ καπετανάτα αὐτὰ ἁπλῶς μοίραζε αὐθαιρέτως χρήματα τὸ Ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ, ἐξυπηρετώντας ἐξωκαλλιτεχνικὲς ἰδιοτέλειες: σχεδὸν πάντο-τε ΠΑΣΟΚ καὶ ΝΔ τὸ παρέδιδαν σὲ ἀνίδεους τοῦ ἀντικειμένου ὑπουργούς. (Σωθήκαν πρὸ πολλοῦ οἱ οἰουδήποτε κόμματος καὶ ὑπουργείου Ἕλληνες ὑπουργοὶ, μὴ ἐρασιτέχνες!)  Ὁπωσδήποτε ὅμως ἡ ἑλληνικὴ μουσικὴ ζωή, κατάφερνε  νὰ δημιουργεῖ ψευδαισθήσεις, ἔστω, κάποιας τοὐλάχιστον σπονδυλώσεως. Ἡ οἰκονομικὴ κρίση ἁπλῶς στάθηκε οὐρανοκατέβατο «ἄλλοθι» σὲ πολιτικοὺς ξενοκίνητους καὶ παλαιγενῶς σκοταδιστὲς τῆς μουσικῆς νὰ τῆς καταφέρουν καίρια πλήγματα: διέλυσαν τὴν Ὀρχήστρα τῶν Χρωμάτων καὶ τὰ Μουσικὰ Σύνολα τῆς μακαρίτισσας ΕΡΤ.  Αὐτὰ γιὰ νὰ μὴ ξεχνοῦμε τὶ σπαρματσέτα μές στὸ ἔρεβος ἀποτελοῦν πιὰ οἱ καλὲς ἐκδηλώσεις. Περίσσια καλοδεχούμενες, ὅμως, φεῦ, χρειαζόμαστε τοὐλάχιστον λυχνάρι τοῦ Ἀλαντίν,  μὲ πανίσχυρο τζίν, ἄξιο νὰ ἐξαφανίσει ὅλες τὶς φαραωνικὲς μας πληγές.

Καταχαρήκαμε ἔτσι τὴ ἰδεώδη σύμπραξη τοῦ ἐξαίρετου ἐκ Βρό-τσουαβ [Wrocław] νεανικότατου πολωνικοῦ Κουαρτέτου Λουτοσου-άβσκι [Lutosławski, ἱδρ. 2007] [1] μὲ στελέχη τοῦ ἐκ Θεσσαλονίκης συνόλου Idée Fixe [ἱδρ. 2004;], συμπράξαντα ἀψόγως μαζὶ του σὲ ἔργα γιὰ κουαρτέτο ἐγχόρδων ἢ κουαρτέτο ἐγχόρδων + ἕνα ἀερόφωνο ἢ πιάνο. Τὸ πολωνικὸ σύνολο ἀποτελοῦσαν οἱ Szymon Krzesziviec καὶ Marcin Markowitz, α΄ καὶ β΄ βιολί, Artur Rozmysłowitz, βιόλα καὶ  Maciej Młodawski, βιολοντσέλο. Σύνολο μὲ ἦχο εὐέλικτο, ὅ,που χρειαζόταν ἁδρὸ ἢ ἐξαχνωμένο, ἀλλὰ τέλειο συγχρονισμὸ καὸ ρυθμικὸ σφρῖγος, ἀπολήγοντα σὲ καθαρότατα περιγράμματα, σὰν κινεζικὰ σχέδια μὲ μελάνι,  ἄρα καὶ πλήρη νοηματοδότηση τῶν ἑρμηνευ-ομένων ἔργων. Ἀπὸ τὸ Idée Fixe συνέπραξαν μὲ τὸ κουαρτέτο οἱ Ἐρατὼ Ἀλακιοζίδου, πιανίστα προφανῶς ἐμψυχώσασα τὴν ὅλην ἐκδήλωση καὶ ἀκάματη ἐμψυχώτρια τοῦ φεστιβὰλ σύγχρονης μουσικῆς «Συνθέρμεια» (ᾨδεῖο Θέρμης, Θεσσαλονίκη). Ζαχαρίας Ταρπάγκος, φλάουτο,  Θεόφιλος Σωτηριάδης, σαξόφωνο, Κωνσταντίνος Ράπτης, μπαγιάν /μπαντονεόν, καὶ Δημήτρης Λεοντζάκος (sic: ὄχι…Λεωτσάκος ὡς ὁ συντάκτης τοῦ παρόντος!) κλαρινέττο. Τὰ ἔργα:

1. ΛΟΥΤΟΣΟΥΑΒΣΚΙ, ΒΙΤΟΛΝΤ (Lutosławski, Witold, 1913-1994, Πολωνία): «Κουαρτέτο γιὰ ἔγχορδα» (1964, α΄ ἐκτ. : 1965). Τὰ περὶ «ἀλεατορισμοῦ» (δηλ. τυχαίου στὴ μουσική), στὸ πρόγραμμα δὲν ἐπέτρεψαν νὰ γνωρίζουμε τὴ σειρὰ ἐκτελέσεως τῶν μικρῶν ἢ μεγάλων συνιστωσῶν τοῦ ἔργου ποὺ τὴν ἐπιλογή της ἀφήνει ὁ συνθέτης στοὺς ἑ-κάστοτε ἑρμηνευτές. Εἰσπράξαμε ἐντυπώσεις ἑνὸς θαυμάσιου…«πατρόν» μουσικῆς μορφῆς, μὲ ἁδρότατες, ἀπότομες, ἀντιθέσεις δυναμικῆς (ἀπὸ πιανισίσσιμο σὲ  φορτισίσσιμο), τυχαῖα ἐπεισόδια (ἄγριο ἀρχικὸ σόλο βιολί) καὶ πυκνοϋφασμένα ἠχητικὰ ἐφφὲ αἰχμαλωτίζοντα σποραδικῶς τὴν προσοχή, ἀφήνοντας τὴν αἴσθηση πὼς ἂν ἔχασε κάτι, ἔ, βρὲ ἀδελφέ, δὲ χάθηκε κι᾽ ὁ κόσμος !

2. ΣΝΙΤΤΚΕ, ΑΛΦΡΕΝΤ (Schnittke, Alfred, 1934-1998, ΕΣΣΔ): «Κουϊντέτο μὲ πιάνο» (1972-76), 4 μέρη Πραγματικὴ μουσική, δηλαδὴ κατάθεση ψυχῆς. Λιτότατη πιανιστικὴ γραφή (εὖγε Ἐρατώ Ἀλακιοζίδου) πλαισιωμένη ποικιλότροπα ἀλλὰ πάντα συνειδητῶς ἐκφραστικὰ ἀπὸ ἀντιστίξεις τῶν ἐγχόρδων, ἀπὸ τὴν ἀτονικότητα ὡς τὶς πιὸ ἀπέριττες συγχορδίες, σπαράγματα βὰλς μέσα ἀπὸ ὄνειρο ἢ ἐφιάλτη. Ἡ διελκυστίνδα μεταξὺ τοῦ «ἐγώ» μεγάλου συνθέτου καὶ τῶν κοινοτοπιῶν μιᾶς πρωτοπορείας ποὺ τότε πρέπει νὰ γνώριζε ἐλάχιστα, κατέληξαν (φινάλε) σὲ σχετικὴ μακρηγορία.

3. ΧΟΣΟΚΑΒΑ, ΤΟΣΙΟ (Hosokawa, Toshio,  γ. 1955, Ἰαπωνία): «Fragmente II», γιὰ φλάουτο ἄλτο καὶ κουαρτέτο ἐγχόρδων (1989). Τὴ χρονολογία ἀνακαλύψαμε ἐμεῖς Στὸ πρόγραμμα κάποια Κα Τζούλη (βλ. κατωτέρω) περιττολογεῖ ἀναφέροντας ὅτι γράφτηκε γιὰ τὸ Φεστιβὰλ Μουσικῆς Δωματίου τοῦ Kuhmo, [Φινλανδία] ποὺ, προσθέτουμε ἐμεῖς, ἱδρύθηκε τὸ 1970―τὸ 2013 δόθηκε τὸ 43ο. Πιστότατο στὸν τίτλο, εἶδος σουΐτας : βραδύρρευστα μονόφθογγα «ἰσοκρατήματα» φλάουτου, δίχως ὁποιαδήποτε «μελῳδία», κρᾶμα «πρωτοπορειακῆς» πλὴν ἀ-νοηματικῆς ἐσπεράντο (σποραδικὲς κοφτὲς συγχορδίες «στακκάτο» τοῦ συνόλου), μὲ κάποια ἐφφὲ ποὺ προσωπικὰ ἐλάχιστα συσχετίσιμα μὲ τὸ ἀναφερόμενο στὸ πρόγραμμα  παραδοσιακὸ ἰαπωνικὸ ἀερόφωνο shakuhachi: ἡ ἀρχαία βουδδιστικὴ μουσική του Ζέν, κονιορτοποιεῖ ὅλη τὴν δυτικὴ «πρωτοπο-ρεία», ποὺ ἐδῶ προσκυνᾶ ὁ συνθέτης, τηρώντας ψευδοπροσχήματα ἰαπω-νικότητος. Σιγουρεύοντας τὴν κρίση μας, τὸ ξανακούσαμε στὸ You Tube ἀπὸ τὸ γάλλο φλαουτίστα Pierre-Yves  Artaud καὶ τὸ κουαρτέτο Arditti.

4. ΠΙΤΟΝΜΠΕΪΡΑ, ΛΙΝΤΟΥΪΝΟ (Pitombeira, Liduino, γ. 1962, Βραζιλία, μαθητὴς τοῦ προσφιλεστάτου Ντίνου Κωνσταντινίδη στὸ Πα-νεπιστήμιο Λουϊζιάνας, ΗΠΑ).): «Xingu» (ἄγνωστη σημασία…), γιὰ σαξόφωνο ἄλτο (Θεόφιλος Σωτηριάδης) καὶ κουαρτέτο ἐγχόρδων (ἄγνωστη καὶ χρονολογία!), 3 μέρη. Σὲ αἰχμαλωτίζει ἀμέσως ἐξαιρετικὰ εὔγλωττη πλοκὴ ζωηρῶν ρυθμῶν καὶ πιπεράτων ἁρμονιῶν ποὺ φθάνουν ὡς καὶ σὲ μεμακρυσμένες, διαβατικότατες, τονικότητες. Χάρμα.

5. ΜΑΡΚΟΒΙΤΣ, ΜΑΡΤΣΙΝ (Markowitz, Marcin γ. 1979, β΄ βιολὶ τοῦ κουαρτέτου, Πολωνία): «Κουϊντέτο μὲ κλαρινέτο μπάσο»  (2012).  Έξ᾽ ἴσου πλὴν διαφορετικότατα σαγηνευτικό, 3 μέρη, ἐξ᾽ὧν τὸ πρῶτο ἀξιοποιεῖ ἐκφραστικότατα τὶς βαθύτερες περιοχὲς τοῦ πνευστοῦ καὶ τὸ μεσαῖο εἶναι ὡραιότατη ἐλεγεία, ὅπου ξεχωρίσαμε ἕνα «θέμα» τρι-τόνου-τρίτης μικρῆς. Κλαρινέτο μπάσο:  Δ. Λεοντζάκος.

6. ΠΙΑΤΣΟΛΑ, ΑΣΤΟΡ (Piazzola, Astor, 1921-1992, ‘Αργεντι-νή): «Ἀγωνία» καὶ «Φόβος», ἀπὸ τὰ Five Tango Sensations, ἑλληνιστὶ περίπου «Πέντε αἰσθήσεις τανγκό», γιὰ μπαντονεὸν καὶ κουαρτέτο ἐγχόρδων (1989: 1. Ὕπνος. 2. Ἀγαπώντας. 3. Ἀγωνία. 4. Ἀπόγνωση. 5. Φόβος). Ἄδικα ἡ ἐνασχόληση τοῦ Πιατσόλα μὲ τὸν τανγκό, τὸν συγκατατάσσει στοὺς «ἐλαφροὺς». Ὅ,τι δικό του γνωρίζω, προδίδει συνθέτη τρανό. Δυὸ διαμαντάκια, φυσικὰ μὲ ἀνάγλυφη ρυθμική, ἐναλλάξ χρωματικὰ καὶ  διατονικά, ἀλλὰ πάντα ἀτονικὰ, μὲ ἀμυδρότατους τονι-κοὺς ὑπαινιγμοὺς καὶ ἕνα σόλο μπαντονεόν (Κ. Ράπτης) ἐκβάλλον σὲ εἶδος κανόνος.

Στὸ ὀπισθόφυλλο (σελ. 2) τὸ πρόγραμμα ἀπέδιδε τὴ μουσικολογικὴ ἀνάλυση στὸ γνωστό Θεσσαλονικέα συνθέτη Βασίλη Κίτσο. Ἀντ’ αὐτοῦ τὴν ὑπέγραφε κάποια Μαρίνα Τζούλη, ὄψιμη ἐμφάνιση στὰ μεγαρικὰ προγράμματα, ἡ ὁποία δὲν ἀνέφερε, χρονολογία συνθέσεως ἔστω ἑνὸς τῶν ἔργων τῆς συναυλίας. Δική σου δουλειά κοκκώνα μου, ἦταν νὰ ψάξεις νὰ τὰ βρεῖς! Ἐμεῖς δὲν πληρωνόμαστε γιὰ τὸ χαμένο, ἐξ’ αἰτίας τῆς ἀφεντιᾶς σου, χρόνο ἐρεύνης μας σὲ ἄλλες πηγὲς ἢ στὸ Διαδίκτυο (Αἴθου-σα ΔΜ, 18.12.2013).