Το 1871, όταν ανέβηκε για πρώτη φορά η όπερα Aida του Giuseppe Verdi στην Όπερα του Καΐρου, το κοινό είχε την ευκαιρία να απολαύσει ένα μελόδραμα δυνατής έμπνευσης και ασφαλώς μεγαλειώδους σύλληψης, με πολυπρόσωπες σκηνές αλλά και στιγμές που φωτίζουν τις προσωπικές στιγμές των ηρώων με μεγάλη διεισδυτικότητα. Ο Verdi βρισκόταν στην περίοδο της μεγάλης του ωριμότητας και το δημιούργημά του γνώρισε την επιτυχία αμέσως.
Η υπόθεση αφορά στον έρωτα δύο ηρωίδων για έναν άνδρα: της σκλάβας (στην πραγματικότητα, πριγκίπισσας, κόρης του Βασιλέα της Αιθιοπίας) Aida, και της Amneris, κόρης του Φαραώ, για τον στρατηγό των Αιγυπτίων, Radamès. Ο τελευταίος είναι ερωτευμένος με την Aida. Η Amneris, γεμάτη ζήλεια, τον κατηγορεί για προδοσία και τελικά, τον στέλνει στον θάνατο. Κοντά του βρίσκεται η Aida, πιστή μέχρι το τέλος, η οποία θάβεται μαζί του μέσα στην κρύπτη.
Η Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ) επέλεξε αυτό το έργο για την πρώτη εμφάνισή της στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών. Καίτοι πρόκειται για αναμφισβήτητο αριστούργημα, αναλογιζόμενοι ότι στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν το έχουμε παρακολουθήσει πάλι στην Αθήνα (Φεστιβάλ Αθηνών, ΕΛΣ, Μάιος 2009), θα ήταν προτιμότερη η επιλογή ενός άλλου έργου που δεν έχει παρουσιαστεί στο αθηναϊκό κοινό, είτε του Verdi είτε άλλου συνθέτη. Η έλλειψη φαντασίας και κυρίως τόλμης στην επιλογή των έργων που παρουσιάζονται από την ΕΛΣ κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ Αθηνών, ειδικά των τελευταίων ετών, μας έχει προβληματίσει και άλλες φορές. Άραγε, θα φθάσει ποτέ η στιγμή που θα ποφεύγονται οι επαναλήψεις των Aida, Tosca (Giacomo Puccini), Nabucco (Verdi), Carmen (Georges Bizet);… Το οπερατικό ρεπερτόριο είναι ιδιαίτερα ευρύ με πολλά μελοδράματα κατάλληλα για την ελληνική σκήνη, τόσο από το διεθνές ρεπερτόριο όσο και από εκείνο των συνθετών της λεγόμενης επτανησιακής σχολής. Εδώ αξίζει να αναφέρουμε ότι το 2017 σηματοδοτεί την συμπλήρωση εκατό ετών από τον θάνατο του Σπύρου Σαμάρα (1861-1917): πραγματικά ευχόμαστε η ΕΛΣ να θυμηθεί την εν λόγω σημαντική επέτειο και να συμπεριλάβει ένα από τα μελοδράματα του μουσουργού, που διέπρεψε στην Ευρώπη, στο ρεπερτόριό της. Επιπλέον, πέραν της επιλογής μιας σαμαρικής όπερας για το επόμενο Φεστιβάλ Αθηνών, θα ήταν απολύτως πρέπον η νέα στέγη της Λυρικής στο Κέντρο Πολιτισμού Σταύρου Νιάρχου, να εγκαινιαστεί με ένα δικό του έργο (και σε μια σκηνοθεσία που θα τιμήσει το έργο και που δεν θα το διαστρεβλώσει). H γοητευτική Flora Mirabilis περιμένει υπομονετικά.
Επιστρέφοντας στην πρόσφατη Aida, που παρακολουθήσαμε (Ηρώδειο, 10/6, πρεμιέρα), βρήκαμε ότι ισχυρότερος μοχλός επιτυχίας της παραγωγής υπήρξε η συμμετοχή της Ρουμάνας υψιφώνου Celia Costea στον πρωταγωνιστικό ρόλο της πριγκίπισσας της Αιθιοπίας. Η Aida της ήταν από κάθε άποψη συναρπαστική: με ωραία βελούδινη φωνή, γεμάτα φωνητικά κέντρα, καθαρές και άνετες ψηλές νότες, έξοχο legato και γνήσια συγκίνηση στο τραγούδι της, έπλασε μια ηρωίδα υποδειγματική. Έδωσε ιδιαίτερο νόημα και πάθος στις μεγάλες άριες (Ritorna vincitor!, πρώτη πράξη, και Qui Radamès Verra!…O Patria Mia, τρίτη πράξη), ενώ στο τέλος της όπερας υπήρξε ταυτόχρονα τραγική και ηρωική.
Δίπλα της, ο διαπρεπής Ιταλός τενόρος Walter Fraccaro, καλλιτέχνης που εμφανίζεται στα μεγάλα λυρικά θέατρα του κόσμου, αποδείχθηκε, όπως αναμενόταν, ιδιαίτερα ικανοποιητικός στον ρόλο του Radamès ερμηνεύοντας με έμπειρη γνώση έναν ρόλο τον οποίον κατέχει καλά. Ειδικότερα, έπεισε τόσο φωνητικά όσο και υποκριτικά. Κέρδισε τις εντυπώσεις ερμηνεύοντας με μουσικότητα και αυθεντικό ιταλικό στυλ (κρατάμε την άρια-romanza, Celeste Aida, της πρώτης πράξης, στο τέλος της οποίας απέσπασε το αυθόρμητο όσο και θερμό χειροκρότημα του κοινού).
Η Elena Gabouri, γαλλο-ρωσικής καταγωγής μεσόφωνος κράτησε τον ρόλο της Amneris. Θυμίζουμε ότι στον ίδιο ρόλο είχε λάβει επαινετικές κριτικές εμφανιζόμενη στην Αρένα της Βερόνας το 2013 (Festival del Centenario, για την συμπλήρωση των 100 ετών από την ίδρυση του εν λόγω δημοφιλούς οπερατικού φεστιβάλ). Κατά την πρόσφατή αθηναϊκή της εμφάνιση ευχαρίστησε με τη βαθιά δραματική φωνή της, που εντούτοις, δεν θα το κρύψουμε, ακούστηκε αρκετά πιεσμένη στις χαμηλότερες περιοχές. Στη σκέψη μας ερχόταν (και με νοσταλγία) η ενσάρκωση του ίδιου ρόλου από την φωνητικά (και υποκριτικά) πάνοπλη Αμερικανίδα Dolora Zajick, που είχαμε την τύχη να παρακολουθήσουμε στον ίδιο χώρο, (Φεστιβάλ Αθηνών, ΕΛΣ, 5/2009).
Ο Άρης Αργύρης, στον ρόλο του Βασιλέα της Αιθιοπίας, Amonasro, επέδειξε συνέπεια απέναντι στα ζητούμενα της μουσικής και του ποιητικού κειμένου.
Η υψίφωνος Λένια Ζαφειροπούλου, όπως πάντα καλά προετοιμασμένη, τραγούδησε με τονική ακρίβεια και φωνητική φρεσκάδα τον σύντομο ρόλο της Ιέρειας.
Ο βαθύφωνος Δημήτρης Κασιούμης (Βασιλιάς) και ο τενόρος Χαράλαμπος Βελισσάριος απέδωσαν με φωνητική επάρκεια τα δικά τους μέρη.
Η Χορωδία της ΕΛΣ (προετοιμασμένη από τον Αγαθάγγελο Γεωργακάτο), με ελάχιστες εξαιρέσεις, συντονίστηκε καλά με την ορχήστρα και υπήρξε τονικά και ρυθμικά σωστή.
Το Μπαλέτο της ΕΛΣ (χορογραφία του Φώτη Διαμαντόπουλου), κατά τη διάρκεια του εκτενούς μέρους του στην πρώτη σκηνή της δεύτερης πράξης, πρόσθεσε εξωτικό χρώμα και ενέργεια.
Η διεύθυνση του Μύρωνα Μιχαηλίδη, μολονότι φιλότιμη στην προσπάθειά της να φωτίσει τα βασικά στοιχεία της παρτιτούρας και να κρατήσει τον έλεγχο των μεγάλων (πολυπρόσωπων) σκηνών, εντούτοις στις πιο ευαίσθητες στιγμές αποδείχθηκε ελάχιστα διεισδυτική, όπως και απούσα σε σημαντικές σελίδες της παρτιτούρας (λ.χ. δεύτερη πράξη, ντουέτο Aida- Amneris, κατά το οποίο και οι δύο, με φλόγα και πάθος, ομολογούν τον έρωτά τους για τον Radamès). Γενικότερα, βρήκαμε ότι τα tempi, σε διάφορα σημεία της όπερας, ήταν πλαδαρά και άνευρα εμποδίζοντας έτσι την ροηκότητα της μουσικής και κυρίως το νόημά της να ανέλθει στην επιφάνεια.
Το εικαστικό μέρος της παραγωγής βασίστηκε σε παλαιότερο ανέβασμα που είχε παρουσιαστεί στην σκηνή του αρχαίου θεάτρου της Ταορμίνας, το 2009. Ο Ιταλός σκηνοθέτης, σκηνογράφος, υπεύθυνος φωτισμού και βιντεοπροβολών του εν λόγω ανεβάσματος, Enrico Castiglione, συνεργαζόμενος με την ενδυματολόγο Sonia Cammarata, πρόσφερε μια παραγωγή εμπνευσμένη από τον κόσμο της αρχαίας Αιγύπτου. Είδαμε την σκηνή να καλύπτεται από μια μεγάλη πυραμίδα, σχηματισμένη από σκαλοπάτια, ενώ προβολές παρουσίαζαν αναπαραστάσεις τελετουργιών της αρχαίας Αιγύπτου ή εικόνες εσωτερικών χώρων αιγυπτιακού ανακτόρου. Τα κοστούμια ήταν καλαίσθητα και σχεδιασμένα μέσα στο κατάλληλο πνεύμα. Ο Castiglione κίνησε τους τραγουδιστές με νόημα δίνοντας έμφαση στην ανάδειξη της πλοκής του έργου.
