Φέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γέννηση της μυθικής Ελληνίδας υψιφώνου Μαρίας Κάλλας (2/12/1923-16/9/1977), η οποία βεβαίως θριάμβευσε κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας της ανά τον κόσμο, ενώ πολλά χρόνια μετά από τον εξαιρετικά πρόωρο θάνατό της συνεχίζει να συναρπάζει γενιές φιλόμουσων και να εμπνέει νέους τραγουδιστές που διδάσκονται μέσα από τις ηχογραφήσεις της. Ασφαλώς η λαμπερή όσο και περιπετειώδης ζωή της, με τις ωραίες αλλά και τις τραγικές πτυχές της, κρατά ζωντανό το ενδιαφέρον μεγάλης μερίδας του κοινού, ωστόσο είναι η τρανή της τέχνη, η ιδιαίτερη κατανόηση των ρόλων και η μοναδική απόδοσή τους σε μουσικό, εκφραστικό και υποκριτικό επίπεδο, που της χάρισαν την αθανασία.
Οι πολλές ηχογραφήσεις της αποτελούν πολύτιμα τεκμήρια υποδειγματικών ερμηνειών, μουσικού ήθους και ύφους, μουσικού ενστίκτου και απολύτου ελέγχου των μουσικών και φωνητικών μέσων. Η ίδια, μέσω της θερμής και ξεχωριστού ηχοχρώματος φωνής της, έβρισκε πάντα τον τρόπο να φωτίζει τον εκάστοτε ρόλο που ενσάρκωνε με τον πιστότερο και πειστικότερο τρόπο.
Η Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ), στις 16/9 (ημέρα θανάτου της) και στο πλαίσιο του εκτενούς επετειακού προγράμματος με αφορμή τη σημαντική επέτειο, πρότεινε ένα Gala Όπερας που πραγματοποιήθηκε στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού. Το πρόγραμμα της βραδιάς σχηματίστηκε από μέρη μελοδραμάτων τα οποία η τιμώμενη είχε ερμηνεύσει στον ίδιο χώρο το 1944 (Μανώλης Καλομοίρης, Ο πρωτομάστορας, και Ludwig van Beethoven, Fidelio) και άριες που είχε επιλέξει για το περίφημο ρεσιτάλ της, που δόθηκε, πάλι στο Ηρώδειο, το 1957 (από τον Τριστάνο και Ιζόλδη του Richard Wagner, τη Δύναμη του Πεπρωμένου και τον Trovatore του Giuseppe Verdi, τη Lucia di Lammermoor του Gaetano Donizetti και τον Hamlet του Ambroise Thomas). Σημειώνουμε ότι η ηχογράφηση του ρεσιτάλ ευτυχώς σώζεται αποτελώντας πραγματικό ερμηνευτικό θαύμα.
Τέσσερις εκλεκτές λυρικές τραγουδίστριες, με διεθνή καριέρα, λάμπρυναν το Gala˙ η Αγγλίδα δραματική υψίφωνος Catherine Foster, η Ιταλίδα υψίφωνος Anna Pirozzi, καθώς και οι Ελληνίδες υψίφωνοι Βασιλική Καραγιάννη και Νίνα Κουφοχρήστου. Η συγκίνηση και το δέος στη σκέψη της Κάλλας αναμφίβολα συνέδραμαν στην εμπνευσμένη ποιότητα των ερμηνειών που πρότειναν.
Αναλυτικότερα (η αναφορά γίνεται σύμφωνα με τη σειρά εμφάνισης των σολίστ), η Καραγιάννη, που επέλεξε να εμφανιστεί με μία εντυπωσιακή βραδινή τουαλέτα, η οποία μας θύμισε αρκετά εκείνη που είχε φορέσει η ίδια η Κάλλας κατά το αποχαιρετιστήριο ρεσιτάλ της στο Λονδίνο (27/11/1973), απέδωσε με ιδιαίτερη εκφραστικότητα την άρια της Σμαράγδας, Ο ήλιος, ο ήλιος, από τον Πρωτομάστορα, ενώ με ευαισθησία, τονική ακρίβεια και κρυστάλλινες κολορατούρες ερμήνευσε την άρια Regnava nel silenzio από την Lucia di Lammermoor.
H Foster, μία από τις επιφανέστερες βαγκνκερινές υψιφώνους της εποχής μας, επιστρατεύοντας ψυχική ένταση και δραματική ισχύ, έδωσε πνοή στην άρια Abseulicher! Wo eilst du hin?, από την όπερα Fidelio. Η ίδια, έκλεισε το Gala, προσφέροντας μία συγκινητική και ταυτόχρονα φωνητικά επιβλητική Ιζόλδη κατά τον καταληκτικό μονόλογο του μουσικού δράματος Τριστάνος και Ιζόλδη, διατηρώντας τη μεγάλη φωνητική γραμμή με εσωτερικότητα και σκέψη. Αδημονούμε εκ νέου να την ακούσουμε στην Αθήνα, τον προσεχή Μάρτιο, όταν πάλι προσκεκλημένη της ΕΛΣ, θα πρωταγωνιστήσει στην παραγωγή της βαγκνερικής Βαλκυρίας.
Η Κουφοχρήστου, που επιτυχώς σταδιοδρομεί στη Γερμανία και αντικατέστησε τη διακεκριμένη Αρμένια ομότεχνή της, Nina Minasyan (η οποία τελευταία στιγμή ασθένησε και ελπίζουμε με επόμενη ευκαιρία να την ακούσουμε στη χώρα μας), μας γοήτευσε μέσω της εύπλαστης και ωραιότατου ηχοχρώματος φωνής της, της μοτσάρτιας εκλέπτυνσης των φράσεων, των ευκολιών στις νότες της υψηλής φωνητικής περιοχής όπως και της ασφαλούς τεχνικής της, προσόντα τα οποία εκτενώς αναδείχθηκαν κατά την ερμηνεία της άριας της Οφηλίας, À vos jeux, mes amis, που τραγούδησε.
Η Pirozzi, την οποία είχαμε θαυμάσει κατά το σχετικά πρόσφατα παρελθόν, τόσο στη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου (Royal Opera House, 15/3, βλ. critics-point, 16/5) ως Turandot, στην ομώνυμη διάσημη όπερα του Giacomo Puccini, όσο και λίγο καιρό αργότερα (9/5), σε παραγωγή της ΕΛΣ, ως Μήδεια στην ομώνυμη τραγική όπερα του Luigi Cherubini (βλ. critics-point, 12/6), μας κέρδισε με τη μεγάλη σε έκταση και πλούσιων προσόντων φωνή της, τη γενναιοδωρία της έκφρασής της και την προσοχή που έδωσε τόσο στο φορμάρισμα των μουσικών φράσεων όσο και στην εκφορά των λέξεων του ποιητικού κειμένου κατά τη διάρκεια της ερμηνείας της άριας Pace, pace, mio Dio από τη Δύναμη του Πεπρωμένου και της άριας D’amor sull’ali rosee, από τον Trovatore.
Η ορχήστρα της ΕΛΣ, υπό τον έμπειρο Γάλλο αρχιμουσικό και εδώ και μερικά χρόνια τακτικό συνεργάτη του λυρικού μας θεάτρου, Philippe Auguin, συνόδευσε με ενδιαφέρον και προσοχή τις λυρικές τραγουδίστριες, ενώ έπαιξε πειστικά τις εισαγωγές από τον Πρωτομάστορα, τον Fidelio, τη Δύναμη του Πεπρωμένου και το πρελούδιο από τον Τριστάνο και την Ιζόλδη.
Εν κατακλείδι, ήταν ένα θαυμάσιο αφιέρωμα στη μνήμη της αθάνατης Ελληνίδας ντίβας, που εκείνο το βράδυ βρισκόταν στη σκέψη και στις καρδιές όλων μας, των ερμηνευτών όπως και των τεσσάρων χιλιάδων πεντακοσίων μελών του κοινού που κατέκλυσαν το Ηρώδειο.
