Διάσημος και διεθνώς αναγνωρισμένος, ο Giuseppe Verdi (1813-1901) αποδέχεται την πρόταση του αντιβασιλέα του Καΐρου Ismaïl Pacha να συνθέσει ένα μελόδραμα ειδικά για τη Βασιλική Όπερα του Καΐρου. Παραδίδει την Aida, η οποία και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο εν λόγω λυρικό θέατρο, στις 24 Δεκεμβρίου 1871. Πρόκειται για ένα έργο μεγαλειώδες σε σύλληψη και έκφραση, το οποίο έκτοτε έγινε ένα από τα πλέον αγαπημένα του κοινού (ο θίασος Ζάγκρι το παρουσίασε για πρώτη φορά στην Αθήνα, το 1895). Η πλοκή αναφέρεται στον έρωτα δύο γυναικών, της Αιθιοπίδας πριγκίπισσας Aida, που είναι αιχμάλωτη και σκλάβα στην βασιλική Αυλή της Αιγύπτου, και της Αιγυπτίας πριγκίπισσας Amneris, για τον Αιγύπτιο στρατηγό Radamès. Ο έρωτας της πρώτης για τον τελευταίο προκαλεί τη ζήλεια της δεύτερης. Η όπερα έχει τραγική κατάληξη και το ερωτευμένο μέχρι το τέλος ζεύγος, Radamès και Aida, θάβεται ζωντανό, όταν ο ήρωας, αδίκως, καταδικάζεται για προδοσία. Η Aida τον ακολουθεί ενώνοντας τη μοίρα της με τη δική του.
Ο κύκλος των «ζωντανών» μεταδόσεων της νέας καλλιτεχνικής περιόδου από την Μητροπολιτική Όπερα της Ν. Υόρκης, με τίτλο Met: Live in HD, εγκαινιάστηκε στις 6/10 με την εν λόγω όπερα (παρακολουθήσαμε την προβολή στην αίθουσα Αλεξάνδρας Τριάντη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών). Η γνωστή παραγωγή της Sonja Frisell (Dada Saligeri, κοστούμια, Gianni Quaranta, σκηνικά, και Gil Wechsler, φωτισμοί), που ανέβηκε για πρώτη φορά αρκετά χρόνια νωρίτερα, το 1988, πατάει γερά στα παραδοσιακά πρότυπα παραπέμποντας σε χολιγουντιανές ταινίες εποχής και δίνοντας μια εικαστική εντύπωση γενναιόδωρου μεγαλείου, με μεγάλα σκηνικά, τεράστια γλυπτά, πολλά πρόσωπα επί σκηνής (χορωδοί και κομπάρσοι) και μπαλέτο (Alexei Ratmansky, χορογραφία). Σε αυτό το κατάλληλο πλαίσιο, που σεβάστηκε την πλοκή και που μας μετέφερε στην αρχαία Αίγυπτο, οι τραγουδιστές μπόρεσαν και κινήθηκαν με άνεση εστιάζοντας στο μουσικό μέρος.
Και ναι, η επιτυχία της παράσταση, που παρακολουθήσαμε σε «ζωντανή» μετάδοση (Αίθουσα Αλεξάνδρας Τριάντα), οφειλόταν πρωτίστως στη συμβολή των τραγουδιστών.
Αναλυτικότερα, τον ρόλο της Aida κράτησε η Ρωσίδα υψίφωνος Anna Netrebko, απόλυτη ντίβα της εποχής μας και όχι, φυσικά, δίχως λόγο. Θυμίζουμε ότι τον Αύγουστο του 2017, στο Φεστιβάλ του Salzburg, υπό τη διεύθυνση του Riccardo Muti, είχε ερμηνεύσει για πρώτη φορά τον ρόλο, αποσπώντας επαίνους. Στο διάστημα που μεσολάβησε, χωρίς να έχει εμφανιστεί στον ίδιο ρόλο αλλού, πέτυχε με προσοχή και περαιτέρω μελέτη, να εμβαθύνει σε αυτόν ακόμη περισσότερο. Πρότεινε μια ηρωίδα όχι απλά τραγική, αλλά και συγκινητικά ανθρώπινη. Η σπάνιας ομορφιάς φωνή της, γεμάτη σε όλη της την έκταση, έχει γίνει πιο σκούρα και ακόμη πιο εύπλαστη και ενδιαφέρουσα. Η έξυπνη όσο και πάντα εύστοχη χρήση της έφερνε στην επιφάνεια πολλές πτυχές της παρτιτούρας του Verdi, τόσο κατά τις πιο λυρικές όσο και κατά τις πιο δραματικές στιγμές. Στο ντουέτο με την Amneris (δεύτερη πράξη) υπήρξε αποκαλυπτική στην έκθεση των συναισθημάτων μέσω ενός προσεκτικού σχηματισμού των μεγάλων φράσεων. Επιπλέον, οι δύο μεγάλες άριες, Ritorna vincitor! (πρώτη πράξη), και, O patria mia (τρίτη πράξη), την οδήγησαν σε φωνητικό και εκφραστικό θρίαμβο, με ονειρεμένο legato και εξαίρετο έλεγχο τόσο της δυναμικής όσο και της αναπνοής. Το υψηλό ντο στη δεύτερη άρια υπήρξε μαγευτικά ελκυστικό και αιθέριο.
Εξίσου σημαντική κρίθηκε στην ενσάρκωση του ρόλου της Amneris, η Γεωργιανή μέτζο Anita Rachvelishvili, την οποία έχουμε θαυμάσει σε προηγούμενες παραγωγές της Met, όπως και κατά το περασμένο καλοκαίρι ως Carmen στο Ηρώδειο, σε παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (27-31/7/ 2018, βλ. Critics’ Point, 19/8/2018). Αν η Netrebko αποτελεί μια κορυφή στις σύγχρονες σοπράνο, τότε την ίδια θέση καταλαμβάνει και η Rachvelishvili στις μέτζο. Καταρχάς, η φωνή της είναι ιδιαίτερη και δυσεύρετη, με τεράστιο όγκο, μεγάλη έκταση, γεμάτα κέντρα, θεσπέσιες, όσο και στρογγυλές, χαμηλές νότες, και ένα άμεσα αναγνωρίσιμο ηχόχρωμα. Πρόσφερε μια σφαιρικά ολοκληρωμένη Amneris, μουσικά, φωνητικά και υποκριτικά. Στη μεγάλη αρχική σκηνή της τέταρτης πράξης (Già I sacerdoti adunansi), κατά την οποία η ηρωίδα αποκαλύπτει τα παθιασμένα συναισθήματά της και όταν λίγο αργότερα συναντά των Radamès, τον οποίο επιθυμεί να γλυτώσει από την θανατική ποινή ζητώντας του να αρνηθεί τις κατηγορίες, υπήρξε καθηλωτική επιστρατεύοντας όλη της την τέχνη, την τεχνική και το οπερατικό της κύρος.
Ο προικισμένος Λετονός τενόρος Alesandr Antonenko στον ρόλο του Radamès είχε πολλές καλές στιγμές. Πέτυχε να φωτίσει την πιο δραματική πλευρά του χαρακτήρα, χωρίς να παραλείψει να ερμηνεύσει με αίσθημα γενναιότητας και τρυφερότητας, όπου έπρεπε. Η τεχνική και το συνολικό στήσιμο της φωνής του έφερναν στο νου τον αξέχαστο Καναδό ομότεχνό του, Jon Vickers (1926-2015). Όμως, ο νεότερος καλλιτέχνης, δεν θα το κρύψουμε, δυσκολευόταν ενίοτε στην αντιμετώπιση των μουσικών φθόγγων της υψηλότερης έκτασης του ρόλου, με αποτέλεσμα ορισμένες από τις κορυφαίες νότες να μην ήταν πάντα τονικά σωστά εστιασμένες και τοποθετημένες. Εντούτοις, η γνώση του όσον αφορά στο μουσικό ύφος του ύστερου Verdi (ας μην λησμονούμε ότι πρόκειται για έναν από τους αρτιότερους σύγχρονους Otello) και η θέρμη της φωνής του, σε συνδυασμό με την επιβλητική του προσωπικότητα, είχαν αρκετά να προσφέρουν.
Πολύ μάς άρεσε ο Αμερικανός βαρύτονος Quinn Kelsey ως Βασιλιάς της Αιθιοπίας, Amonasro, πατέρας της Aida. Το χαρακτηριστικό μέταλλο και η σκούρα χροιά της βαθιάς φωνής του, όπως και το σωστό legato του τραγουδιού του, υπήρξαν αξιοπρόσεκτα στοιχεία. Και βεβαίως, η εκφραστική αμεσότητα αυτού του καλλιτέχνη είναι ξεχωριστή, κάτι που είχαμε παρατηρήσει παρακολουθώντας τον κατά τη σχετικά πρόσφατη ερμηνεία του Rigoletto (Verdi, Όπερα του San Francisco και Λυρική Όπερα του Chicago). Πράγματι, έπεισε στον ρόλο του δυναμικού, αλλά ηττημένου βασιλιά, που βλέπει την ελευθερία στο πρόσωπο της κόρης του.
Ο Ρώσσος μπάσος Dmitry Belosseliskyi ως ο ιερέας Ramphis, και ο Αμερικανός μπασοβαρύτονος Ryan Speedo Green ως ο Βασιλιάς της Αιγύπτου, ενσάρκωσαν με μεγαλοπρέπεια τους ρόλους τους.
Η Χορωδία της Met, προετοιμασμένη από τον βετεράνο Donald Palumbo, τραγούδησε με εντυπωσιακή ομοιογένεια, προσοχή στη λεπτομέρεια και από κάθε άποψη ωραίο ήχο.
Η πάντα έξοχη ορχήστρα της Met, για άλλη μία φορά κέρδισε τις εντυπώσεις με τον γεμάτο, αλλά και διαυγή ήχο της, τονικά άμεμπτο, όπως και με τα διάφορα σολιστικά τμήματα ή περάσματα που με τόση ευαισθησία και προσοχή έπαιξαν τα μέλη της. Σημειώνουμε ότι ο νεαρός φιλέλληνας Benjamin Bowman κράτησε τη θέση του α΄ βιολιού.
Τα ποικίλα στοιχεία της πολυσύνθετης όσο και στη λεπτομέρεια δουλεμένης παρτιτούρας, υποστηρίχθηκαν με τέχνη και γούστο, αν και χωρίς τον οίστρο ενός James Levine ή την διάθεση εκλέπτυνσης ενός Riccardo Muti, από τον Ιταλό αρχιμουσικό Nicola Luisotti, ο οποίος διευθύνει τρεις φετινές παραγωγές έργων του Verdi στη Met (εκτός από την Aida, παραστάσεις των Rigoletto και La Traviata). Μολονότι κανείς από τους τραγουδιστές της παραγωγής δεν υπήρξε Ιταλός, ο Luisotti πέτυχε ένα αποτέλεσμα ιδιωματικό, που κάλυπτε περίπου όλες τις απαιτήσεις και τα ζητούμενα του πάντα μεγαλοφυούς Verdi.
Κλείνουμε, τονίζοντας ότι την ημέρα της παράστασης έφυγε από τη ζωή η θρυλική Ισπανίδα σοπράνο Montserrat Caballé (1933-2018). Εκτιμάμε ότι η Met όφειλε να είχε αφιερώσει την Aida, που παρακολουθήσαμε, στη μνήμη αυτής της σημαντικής καλλιτέχνιδος, η οποία τόσα πρόσφερε στην όπερα διεθνώς και είχε πραγματοποιήσει εκπληκτικές παραστάσεις στο κορυφαίο αυτό αμερικανικό λυρικό θέατρο. Μόνον ο Γάλλος τενόρος Roberto Alagna τη μνημόνευσε, στο διάλειμμα της προβολής, μετά από αναφορά στην όπερα Samson et Dalila του Camille Saint–Saëns, που πρόκειται να παρακολουθήσουμε προσεχώς (η παράσταση θα πραγματοποιηθεί στις 20/10, ενώ το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών θα την προβάλει μια μέρα αργότερα). Ασυγχώρητη παράλειψη.
