τοῦ ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΕΩΤΣΑΚΟΥ.

Εικοστό έκτο 2012.

ΤΗΝ ΠΙΟ ΑΔΙΑΒΛΗΤΗ μέθοδο ἐπέλεξε ὁ καλλιτεχνικὸς διευθυντὴς τῆς

Λυρικῆς, κ. Μύρων Μιχαηλίδης, γιὰ νὰ ἀναδείξει τὴ σύγχρονη ἑλληνικὴ

μουσικὴ δημιουργία: προκήρυξε διαγωνισμό καὶ τὰ ἔργα τῶν Λίνας Τόνια

καὶ Ἰωσήφ Βαλέτ ἐπέλεξε ἐπιτροπὴ μουσικῶν διασημοτήτων. Ὡς

κατακλεῖδα τῆς βραδιᾶς ἐπελέγη ἄγνωστο ἐν Ἑλλάδι μονόπρακτο τοῦ

γερμανοῦ Μπόρις Μπλάχερ. Νὰ λοιπὸν ποὺ συνεχίζεται ὁ κατακυρω-

μένος θεσμὸς τῆς «Πειραματικῆς Σκηνῆς», σαρωμένος ἀπὸ τὸν

Ἑλληναιθίοπα…Κατ᾽ ἀρχὴν σχολιάζουμε τὴ σκηνοθεσία τοῦ Ἀλέξανδρου

Εὐκλείδη, (ὡς τώρα κάθε δουλειά του μᾶς ἐντυπωσίαζε εὐμενέστατα)

καθὼς καὶ σκηνικὰ (Σωτήρης Στέλιος), κοστούμια (Ἀλεξία Θεοδωράκη)

καὶ φωτισμοὺς (Μελίνα Μάσχα)―προφανῶς ὅλοι ἐργάσθηκαν ὑπὸ τὸν

σκηνοθέτη. Ὁ συσχετισμὸς τοῦ τῶν τριῶν ἔργων τοῦ προγράμματος μὲ

τὴν ψυχανάλυση, ἢταν ἀναμφίλεκτα παρατραβηγμένος. Ἂν ἐντοπίζονται

κάποια ψυχαναλυτικὰ στοιχεῖα στὰ ἔργα τῶν Τόνια καὶ, κυρίως, Βαλέτ,

τὸ κατάπλασμα Μπλάχερ, παραπέμπει ἄμεσα σὲ νηπιωδῶς διδακτι-

κίζοντα πρωτοσοσιαλιστικὸ ρεαλισμό Μπρέχτ καὶ Βάϊλ. Βέβαιο εἶναι ὅτι

ὁ Εὐκλείδης, ἔβαλε καὶ τὰ τρία ἔργα στὸ ἴδιο τσουβάλι γιὰ νὰ ἀναδείξει…

ἑαυτόν, ἐθελοτυφλώντας στὶς ἰδιαιτερότητες κάθε ἔργου. Ἐνῶ καὶ τὰ

τρία εἶναι ὁλιγοπρόσωπα (τὰ περισσότερα πρόσωπα, 4 τὸν ἀριθμό,

ἐπιστρατεύει ὁ Μπλάχερ), ὁ σκηνοθέτης, πολλαπλασίασε τὴ χορῳδία

(Τόνια), γέμισε τὴ σκηνὴ κομπάρσους, ἀρκετοὺς προσωπιδοφόρους

(Βαλέτ) καὶ δεκαπλασίασε σχεδὸν τοὺς ἥρωες, ὄπως τὸ ζεῦγος τῶν

μπρεχτικότατα χρηματολάγνων ἐραστῶν: δέκα ζευγάρια, κρατοῦσαν

χαρτόνια ἀναγράφοντα τὴν ἰδιότητά τους ἐνῶ τὸ σοῦρτα-φέρτα τους

ἀπομάκρυνε τὴν προσοχὴ ἀπὸ τὴ μουσικὴ καὶ τὴν δραματική της ροή.

Σκηνικὸ παντοῦ τὸ ἴδιο, πελώριο τρίπλευρο μὲ τετραγωνάκια σταυρολέξου

ἢ sudoku, ὅπου πίσω τους κινοῦνταν ἢ…ἀκινητοποιοῦνταν χορῳδοὶ ἢ

κομπάρσοι. Τὰ ἔργα ἕνα πρὸς ἕνα:

1) ΤΟΝΙΑ, ΛΙΝΑ (γ. 1985): «Διωγμένος» (2011), κείμενο Τόνια

πάνω στὴ νουβέλλα τοῦ μεγάλου Ἰρλανδοῦ Σάμιουελ Μπέκετ (1906-

1989) «Τhe expelled». Θέμα τὸ ἀγιάτρευτο τραῦμα ἀπορρίψεως ποὺ

δέχθηκεν ὁ ἥρως: ἁπλῶς ἐπιβιώνει ψυχολογικὰ μὲ μιὰν ἀστείρευτη δοτι-

κότητα καὶ προσφορὰ πρὸς ἀλλοτρόπως (;) πάσχοντες. Ἡ Τόνια, ἔχοντας

πρὸ πολλοῦ διαμορφώσει ἰδίωμα προσωπικότατο, τὸ θέτει σὲ μουσικοδραματική λειτουργία, μέσῳ μιᾶς ἐπιφανειακὰ καλειδοσκοπικῆς πλὴν τέλεια

ὀργανωμένης ροῆς ἠχοχρωμάτων, περίτεχνα τροφοδοτώντας μὲ τεράστιο

καὶ ἀνυποψίαστο ἐκφραστικὸ κῦρος μεμονωμένα διαστήματα ἢ μοτίβα.

Τὰ 17´ τῆς παρτιτούρας της συνιστοῦν ὅ,τι, ἐλλείψει ἐκφράσεως πιὸ

εὔστοχης, θὰ ἀποκαλοῦσα μεγαλειώδη ἑπικοδραματικὴ χειρονομία.

Περιστασιακὰ μικροατυχήματα τῆς ὀρχήστρας τὴν α´ βραδυά δὲν

ἐμπόδισαν τὴν ἐπικοινωνία μὲ τὸ ἔργο. Εὐχηθήκαμε διακριτικότερη τὴ

φωνητικὴ παρουσία τῆς Βούλας Ἀμιραδάκη, ποὺ τὰ φωνητικὰ της προ-

σόντα δὲν ἀποτελοῦσαν ἐδῶ κυρίως ζητούμενο. Καὶ τὶ διάβολο σήμαινε τὸ

ἠλίθιο βουναλάκι ἀπὸ ἄσπρες πλαστικὲς σακκοῦλες ποὺ πάνω της τὴν

ἀκινητοποίησε, ἀπὸ τὴ μέση καὶ κάτω, σὰ γοργόνα, ὁ Εὐκλείδης;

2) ΒΑΛΕΤ, ΙΩΣΗΦ (γ. 1968): «Ὁ Φρόϋντ γιὰ ἐκείνη» (2011),

πάνω στὸ θεατρικὸ μονόπρακτο (1915) τῆς ἀμερικανίδας Alice Gerstenberg

«Ἀποχρώσεις» (ἀγγλ. Overtones). Καλογραμμένη, ἑλκυστικὰ

ἐνορχηστρωμένη, σύγχρονη μουσική μὲ εὐδιάκριτα, θεματικὰ στοιχεῖα,

ὅπως τόνος, τρίτη μεγάλη, τρίτονο―ὅλα κατιόντα, καὶ ὅ,τι θεωρήσαμε

χωρισμὸ σὲ ἑνότητες ἀρκετὰ εὐδιάκριτες. Τὸ ἐδῶ ἔντονο ψυχαναλυτικὸ

στοιχεῖο προβληματίζει κάπως δεδομένου ὅτι μόλις τὸ 1917 πρωτοκυ-

κλοφόρησε ἡ «Εἰσαγωγὴ στὴν ψυχανάλυση» τοῦ Φρόϋντ καίτοι μεταξὺ

1895 καὶ 1914 εἶχαν ἐκδοθεῖ ἄλλες ὀκτὼ μικρότερες ἐργασίεςτου. Στὸ

Βαλέτ πρωταγωνιστεῖ τὸ διχασμένο «ἐγὼ» τῆς ἡρωΐΐδας καὶ ἡ ἔντονη

σύγκρουση τῶν δύο συνιστωσῶν του, τοῦ καθωσπρεπικοῦ, φαινομενικὰ

ἐντεταγμένου στὴν «καλή» κοινωνία, καὶ τοῦ ἀρχέγονου, γεμάτου ἄγριες

ἀνεκπλήρωτες ἐπιθυμίες. Τὰ δύο κομμάτια ἀποκαλοῦνται Μάριον (Μαρία

Κόκκα) καὶ Μαίρη (Ἕλενα Μαραγκοῦ) καὶ βρίσκονται σὲ συνεχῆ

πόλεμο. Εὕρημα τοῦ Εὐκλείδη νὰ τοποθετήσει τὴ μία στὸ βάθος τῆς

σκηνῆς πίσω ἀπὸ τὰ κάγκελα, προβάλλοντας τὸ πρόσωπό της, ἐνῶ

τραγουδᾶ, σὲ μεγάλο καθρέφτη στὸ προσκήνιο, μπροστὰ στὴν ἄλλη. Ὁ

τεράστιος ἀριθμὸς κομπάρσων, ποὺ ἀδιαλείπως κανάκευαν τὴν

ΤΟΝΙΑ, ΒΑΛΕΤ, ΜΠΛΑΧΕΡ-3-ΤΡΙΑ ΝΕΑ ΜΟΝΟΠΡΑΚΤΑ.

«καθωσπρέπει», ἴσως ἀποδυνάμωσε ὑπαρκτὴ δραματικὴν ἀνιοῦσα στὸ

ἀδιαλείπτως συγκρουσικὸ δίφωνο κοντραποῦντο (μᾶλλον: τραγοῦδι καὶ

πρόζα) τοῦ διχασμένου «ἐγώ», μὲ τὴν ἀπροσδόκητη λύση. Εὐχαρίστως

βλέπαμε ἐκ τρίτου τὰ δύο ἔργα1

3) ΜΠΛΑΧΕΡ, ΜΠΟΡΙΣ [ Blacher, Boris, 1903-1975]: «Ἡ

παλίρροια» [Die Flut, κείμενο Heinz von Kramer, πάνω σὲ μιὰ νουβέλλα

τοῦ Γκὺ ντὲ Μωπασσάν: Α´ʹ΄´ ραδιοφωνικὴ μετάδοση, Ραδιοφωνία Βερολί-

νου 20.12.1946, α´ʹ΄´ σκηνικὴ παρουσίαση, Δρέσδη, 4.3.1947]. Σὲ ἀμμώ-

δη ὕφαλο, τὸ ναυάγιο, πρὶν δεκαετίες, ἑνὸς ἰστιοφόρου ἐπισκέπτονται ἕνας

βαθύπλουτος τραπεζίτης, ἡ (μὲ τὸ ἀζημίωτο) ἐρωμένη του, καὶ ἕνας

νεαρός. Ἕνας ντόπιος ψαρᾶς τοὺς χρησιμεύει ὡς ξεναγός. Τὰ νερὰ

ἀνεβαίνουν μὲ τὴν παλίρροια, θέτοντας τὴ ζωὴ ὅλων σὲ ἄμεσο κίνδυνο. Ὁ

τραπεζίτης, σίγουρος ὅτι μπορεῖ ν᾽᾿ ἀγοράσει τὰ πάντα μὲ τὸ χρῆμα,

προσφέρει στὸ νεαρὸ μιὰ περιουσία, γιὰ νὰ κολυμπήσει ὡς τὴν ἀκτὴ

ἐπιστρέφοντας μὲ βάρκα σωτηρίας, ἐνῶ ἡ φίλη του ὀνειροπολεῖ ρομαντικὸ

θάνατο στὴν ἀγκαλιά του ψαρᾶ. Ξαφνικὰ τὰ νερὰ ἀποτραβιῶνται, ὁ

νεαρὸς ξεπαστρεύει τὸν τραπεζίτη, ἡ νέα ξεχνᾶ τὸν ψαρᾶ καῖ δραπετεύει

μὲ τὸ νῦν «κατέχοντα».

Ὅλ᾽᾿ αὐτὰ συνοδεύει ἡ πιὸ ἠλίθια νεοκλασσικίζουσα, ἡ πιὸ ξερὰ

ἐνορχηστρωμένη, «μουσική» ἑνὸς συνθέτου ἀπ᾽ ἐκείνους ποὺ πιάνουν

ἄδικα χῶρο στὶς μουσικὲς ἐγκυκλοπαίδειες. Μισοβρασμένα σαρακοστιανὰ

ὄσπρια, δίχως ρίγανη καὶ λαδόξυδο. Ὅ,τι ἔργο Μπλάχερ ἔχω ἀκούσει ὡς

τώρα μὲ ἀπέτρεψε νὰ ἀκούσω κάτι ἄλλο δικό του. Ἐπὶ ματαίῳ τὸ

σκηνοθετικὸ ταβατοῦρι, ἕνα ἀκόμη εὐκλείδειο μπὰλ μασκέ. Ἄξια

κοπίασαν οἱ Γεωργία Ἡλιοπούλου (κοπέλα), Νίκος Στεφάνου (Νεαρός),

Διονύσης Τσαντίνης (Τραπεζίτης) καὶ Πέτρος Σαλάτας. Ὁ ἀρχιμουσικὸς

Νίκος Βασιλείου μόχθησε ἐξαιρετικὰ φιλότιμα γιὰ τὸ γενικὰ εὐπρεπέ-

στατο μουσικὸ ἀποτέλεσμα («Ὀλύμπια», 21 καὶ 23.6.2012).

Ἐφ. Ἐξπρές, ἔτος 50ό, ἀρ. φύλλου 14.728,

Σάββατο, 14 Ἰουλίου 2012, σελ. 45.

――――――――――――