Γράφει η Elena Fiedeldey*

Με μεγάλη επιτυχία διεξήχθη στις 31 Μαΐου 2024 στην Αθήνα η διεθνής μουσικολογική ημερίδα για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του σπουδαίου συνθέτη της μουσικής πρωτοπορίας György Ligeti. Το συνέδριο διοργανώθηκε από το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΤΜΣ ΕΚΠΑ) και πραγματοποιήθηκε στους φιλόξενους χώρους της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ και της Βιβλιοθήκης της. Η οργανωτική επιτροπή απαρτίστηκε από τους καθηγητές του ΤΜΣ: Ιάκωβο Στάινχαουερ (γενικό συντονιστή του συνεδρίου), Αναστασία Γεωργάκη (πρόεδρο του τμήματος), Βασίλη Πριόβολο, Ελένη Δημητροπούλου και Δημήτρη Κοτρωνάκη.

Στην ημερίδα εισηγήθηκαν διακεκριμένοι ομιλητές από πανεπιστήμια της Ελλάδας, αλλά και του εξωτερικού. Το πρόγραμμα απαρτιζόταν από 8 εισηγήσεις στην αγγλική γλώσσα, 1 ηχητικό podcast –επίσης στα Αγγλικά– από φοιτήτρια του ΤΜΣ, καθώς και από μία συναυλία από φοιτητές του τμήματος. Οι ομιλίες χωρίστηκαν σε δύο μέρη: κατά το πρώτο μέρος ανέπτυξαν τις εισηγήσεις τους οι ομιλητές από το εξωτερικό και κατά το δεύτερο οι ομιλητές από τα ελληνικά πανεπιστήμια.

Πιο συγκεκριμένα, η ημερίδα ξεκίνησε με τους χαιρετισμούς του Πρύτανη της Φιλοσοφικής Σχολής Δημήτριου Δρόσου και της προέδρου του ΤΜΣ Αναστασίας Γεωργάκη. Στην πρώτη εισήγηση διερευνήθηκε η σχέση έργων και πρακτικών του Ligeti με εκείνα της εικαστικού συνεργάτιδάς του Aliutė Mečys (Manfred Stahnke, Professor em., Hamburg University of Music and Theater: «György Ligeti and the painter Aliutė Mečys – a relationship during the times of modernism and post modernism»). Η δεύτερη ομιλία πραγματεύτηκε την παρουσία των μαθηματικών εννοιών της αυτοομοιότητας και του μορφοκλάσματος στα έργα του Ligeti (Georg Hajdu, Professor, Hamburg University of Music and Theater: «Fractality and self-similarity in the works of György Ligeti»). Στην τρίτη εισήγηση το θέμα αφορούσε στην έννοια του ηχητικού οικοσυστήματος στα έργα του Ligeti, με αφορμή τη γνωστή ορχηστρική του σύνθεση Atmosphères (Frank Pecquet, Associate Professor, University of Paris Pantheon-Sorbonne: «The Sound Ecosystem of Ligeti through ‘Atmospheres’»). Η τέταρτη εισήγηση σχετιζόταν με το συνθετικό ύφος του Ligeti και τις ποικίλες τεχνικές που το απαρτίζουν (Peter Edwards, Associate Professor, Oslo University: «What is Musical Style?: The Compositional Poetics of György Ligeti and their Implications»).

Μετά το διάλειμμα ακολούθησαν οι εισηγήσεις των Ελλήνων ομιλητών. Στην πρώτη από αυτές έγιναν συγκρίσεις ανάμεσα στον Ligeti και τον σημαντικό λογοτέχνη Franz Kafka (Panos Vlagopoulos, Professor, Ionian University: «Form/Space (Ligeti) and Logic of the Burrow (Kafka)»). Στη δεύτερη εισήγηση συζητήθηκαν οι ομοιότητες του έργου Poème symphonique του Ligeti με το ηχοτοπίο, που δημιουργείται από το ερωτικό κάλεσμα των τζιτζικιών, αλλά και παρουσιάστηκε λογισμικό, το οποίο παρέχει τη δυνατότητα να αναπαρασταθούν τέτοιου είδους διαδικασίες (Anastasia Georgaki, Professor, NKUA: «Cicada stochastic processes reflected in Ligeti’s 100 metronomes, Poeme Symphonique (1962)»). Κατά την τρίτη εισήγηση παρουσιάστηκε μέθοδος σωστής εκμάθησης και εκτέλεσης των πολυρρυθμικών Études για πιάνο του Ligeti, η οποία κάνει χρήση σύγχρονων τεχνολογικών μέσων (Pavlos Antoniadis, Associate Professor, University of Ioannina: «Human and machine learning for the embodiment of complex rhythm in Ligeti’s piano music»). Τέλος, στην τέταρτη εισήγηση εξετάστηκε η συνθετική φιλοσοφία του Ligeti υπό το πρίσμα της φιλοσοφικής έννοιας του Gilles Deleuze σχετικά με ένα σώμα, χωρίς σαφή όργανα και δομές (Iakovos Steinhauer, Associate Professor, NKUA: «Music as body without organs. Ligeti and Deleuze»). Συνολικά, οι ομιλίες πυροδότησαν το ενδιαφέρον του ακροατηρίου, γεγονός που εκφράστηκε με πλήθος ερωτήσεων προς τους ομιλητές και εκτενέστατη συζήτηση μαζί τους, σχετικά με τα θέματα που αναπτύχθηκαν.

Στη συνέχεια, ακούστηκε μέρος από ηχητικό podcast, το οποίο παρουσίασε τα έργα του Ligeti για πληκτροφόρο, με σκοπό να αναδείξει την ποικιλομορφία των τεχνικών σύνθεσής του και τα πολιτισμικά τραύματα που πιθανόν εκφράστηκαν μέσω αυτών (Elena Fiedeldey: «Ligeti’s keyboard works and his concerto for piano and orchestra; cosmopolitan nature and cultural trauma through the variety of his techniques»). Το εν λόγω Podcast είναι διαθέσιμο στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://soundcloud.com/elenafiedeldey/ligetis-keyboard-works-and-his-concerto-for-piano-and-orchestra-the-variety-of-his-techniques

Η ημερίδα έκλεισε ιδιαιτέρως ευχάριστα με τη συναυλία των φοιτητών, η οποία ήταν αφιερωμένη αποκλειστικά σε έργα του συνθέτη και την οποία επιμελήθηκε επιτυχώς ο Βασίλης Πριόβολος. Ακούστηκαν τα έργα: The Big Turtle Fanfare from the South China Sea (τρομπέτα: Αλέξανδρος Σοφρώνης), Capriccio αρ. 1 από τα Due Capricci για πιάνο (πιάνο: Αγγελική Διαμαντή), Induló; Polifón Etüd; Három Lakodalmi Tánc; Sonatina; Allegro για πιάνο με τέσσερα χέρια –έναντι μόνο της Sonatina, που αναγραφόταν στο πρόγραμμα– (πιάνο: Ηλέκτρα Παντελή, Αλέξανδρος Μακρής), Étude αρ. 5 και Étude αρ. 13 από το πρώτο και δεύτερο βιβλίο των Études για πιάνο αντίστοιχα (πιάνο: Παύλος Σιφναίος) και Ballad and dance για δύο βιολιά (βιολί: Αιμιλία Γιαννοπούλου, Μαρίνα Γιαννοπούλου). To έργο 6 Bagatelles για κουΐντέτο πνευστών, που αναγραφόταν στο πρόγραμμα, δυστυχώς δεν κατέστη δυνατό να εκτελεστεί, λόγω ασθένειας ενός εκ των ερμηνευτών.

Η ημερίδα για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του György Ligeti αποδείχτηκε ένα πολύ καλό εγχείρημα υπενθύμισης του έργου του συνθέτη, αναδεικνύοντάς το και ως αστείρευτη πηγή δυνατοτήτων για εκ νέου μουσικολογική έρευνα και ευρύτερους αναστοχασμούς. Η επιτυχής έκβαση του συνεδρίου οφείλεται τόσο στο ενδιαφέρον υλικό που παρουσιάστηκε, όσο και στην προσπάθεια της οργανωτικής επιτροπής για την εύρυθμη διεξαγωγή του.

*H Elena Fiedeldey (Έλενα Φίντελνταϋ) είναι μουσικολόγος, τελειόφοιτος του Τμήματος Μουσικών Σπουδών ΕΚΠΑ.