Γράφει ο Δρ Ιωάννης H. Βλάχος*

Έχουμε ξαναπεί ότι η ανακάλυψη της φωτογραφίας άλλαξε πραγματικά την παραδοσιακή – κλασσική ζωγραφική, που δεν μπορούσε πλέον να την ανταγωνισθεί σε λεπτομέρεια και αναδύθηκαν οι διάφορες τάσεις – εξπρεσιονισμός – κυβισμός – μοντερνισμός κλπ.  Την νέα αυτή «τάση» της ζωγραφικής ακολούθησαν και οι άλλες τέχνες και η μουσική (Schoenberg). Από τις τέχνες τελευταία είναι ο κινηματογράφος, που στην πλέον εξεζητημένη έκφραση του με εκδόσεις 3D επηρεάζει και τη σκηνοθετική οπτική γωνία (Λάνθιμος). Στο Μέγαρο Μουσικής παρακολουθήσαμε ένα ζεύξιμο της 3D κινηματογραφικής τεχνολογίας με την νέα τάση έκφρασης στην όπερα.

Πρόκειται για την «όπερα δωματίου» (Chamber opera) του Michel van der Aa σε παραγγελία της Εθνικής Όπερας της Ολλανδίας (Σεπτέμβριος 2017). Το λιμπρέτο προέρχεται από το ποίημα της Νοτιοαφρικανής συγγραφέως Ingrid Jonker και αναφέρεται στις χωρίς αποτέλεσμα προσπάθειες μιας μητέρας (τον ρόλο εκφράζει εξαιρετικά η υψίφωνος Miah Person) που αποτυγχάνει να σώσει το παιδί της από πνιγμό σε μια εξοχική κατοικία. Στην διάρκεια του έργου συνδιαλέγεται με την παρουσία σε 3D προβολή του παιδιού σε ώριμη ηλικία (τον ρόλο καλύπτει επίσης επάξια ο βαρύτονος Roderick Williams) ενώ η μουσική είναι ηλεκτρονικής μορφής (Philip Glass) και οι φωνές – τραγούδι, εκτός από ορισμένους διαλόγους είναι σε ατονική μουσική. Θυμίζουν έντονα Vocalise!

Η χρήση 3D Video, μιας κάμερας που χειρίζεται η πρωταγωνίστρια για να προβάλλει μινιατούρες, αρχιτεκτονικές μακέτες: ένα σπίτι, έπιπλα μικροσκοπικά, τα οποία προβάλλονται σε 3D τεχνική (γι΄ αυτό και η παρακολούθηση γίνεται με ειδικά γυαλιά). Η προβολή αυτή δημιουργεί ψευδαισθήσεις. Προβαλλόμενες από πολύ κοντά εμφανίζονται στις οθόνες τεράστιες και η υψίφωνος πολύ μικρούλα. Κατά διαστήματα νομίζεις ότι παρακολουθείς ή «Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ» ή την «Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων» κι όλα αυτά με τις μακρόσυρτες κραυγές, άναρθρες άριες της υψιφώνου και την απουσία ή λόγου  επιφέρει η καταιγιστική ηλεκτρονική μουσική συνοδεία.

Το έργο ξεκινά με την πρωταγωνίστρια να μαζεύει λιθαράκια-βότσαλα (μνήμης; του γεγονότος που έχει συμβεί;) και αιφνίδια εμφανίζεται το ομοίωμά της, σαν σε καθρέπτη, αλλά τρισδιάστατο και συνεχίζει το τραγούδι μαζί σε ντουέτο. Το συμβάν επαναλαμβάνεται με δύο πλέον ομοιώματα τρισδιάστατα και το τρίο πλέον συνεχίζει το τραγούδι – στίχοι άλλοτε ακατανόητης συνοχής κι άλλοτε πολύ λυρικό.

Όταν η πρωταγωνίστρια αναλαμβάνει την προβολή από τις αρχιτεκτονικές μινιατούρες, εμφανίζεται η τρισδιάστατη μορφή του άνδρα, μέσα στην προβαλλόμενη αρχιτεκτονική μακέτα.

Ο Michel van der Aa είναι προικισμένος βέβαια καλλιτέχνης, γιατί χρησιμοποιώντας πολύ εξελιγμένες και ακόμη μη απόλυτα αποδεκτές τεχνικές, προκαλεί συγκίνηση, γιατί καταφέρνει με την διαδραστικότητα που του δίνει η 3D τεχνολογία να δείξει το αδιέξοδο, τον πόνο και την αγωνία των δύο προσώπων. Μάνας που έχασε το παιδί και παιδί που από άλλη οπτική γωνία χάνει τελικά και θρηνεί την μάνα. Οι πέτρες-βότσαλα που συσσωρεύονται στις αναμνήσεις τους καταπίπτουν με ορυμαγδό κατά διαστήματα επάνω από τα κεφάλια  τους χωρίς βέβαια, μια και είναι 3D απεικόνιση να τους τραυματίζουν (παρά μόνο το ταλαίπωρο Volkswagen που διαλύεται εις τα εξ όσων συνετέθη). Στιγμιαία με την τεχνική 3D βότσαλα εκτοξεύονται και κατά των θεατών, τόσο αληθινά ώστε μερικοί από αυτούς εγκατέλειψαν εσπευσμένως την αίθουσα.

Πολύ ενδιαφέρουσα παρουσίαση και προσέγγιση σε «οπερατική» διάσταση.

Υποσημείωση: Εάν οι υπότιτλοι ήταν ευκρινέστεροι, θα ήταν ευκολότερη η κατανόηση του έργου.

* Ο Δρ Ιωάννης Η. Βλάχος είναι Ορθοπαιδικός – Χειρουργός, τ. Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης.