Γράφει ο Δρ Ιωάννης H. Βλάχος*
Το κινηματογραφικά έργα συγκινούν γιατί το περιβάλλον της σκοτεινής αίθουσας σε υποβάλλει να συμπάσχεις με τους πρωταγωνιστές του έργου. Έχει πει μια μεγάλη ψυχίατρος «Η διαφορά του υγιούς ατόμου από τον ψυχιατρικό ασθενή, είναι ότι ο normal συμπάσχει με τον πρωταγωνιστή στην διάρκεια του φιλμ. Ο ασθενής συνεχίζει να μπαίνει στον ρόλο του πρωταγωνιστή και αφού τελειώσει το φιλμ».
Ο κινηματογράφος σαν τέχνη εξελίσσεται όπως όλες οι άλλες τέχνες σε πιο μοντέρνα έκφραση. Πρώτα διαφοροποιήθηκε, μετά την ανακάλυψη της φωτογραφικής μηχανής, η ζωγραφική. Η αναπαράσταση του πραγματικού δεν είχε πλέον νόημα. Δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί τον φακό. Κι έτσι ήλθαν τα διάφορα ρεύματα: εξπρεσιονισμός, κυβισμός, μοντερνισμός. Ακολούθησαν αναγκαστικά όλες οι τέχνες κι ο γραπτός λόγος (πεζός και ποιητικός). Η κινηματογραφική τέχνη, ως νεότερης ηλικίας ακολουθεί τελευταία την αλλαγή αυτή. Οι ταινίες πλέον που βλέπουμε χάνουν προοδευτικά τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα και ο θεατής μπαίνει στον προβληματισμό «Τι θέλει να πει ο σκηνοθέτης;» Παράδειγμα αυτής της νέας τάσης που αναγνωρίζεται στην κινηματογραφική τέχνη και επιβραβεύεται, είναι και ο δικός μας ο Λάνθιμος.
Η ταινία που είδαμε, «Δύση Ηλίου», είναι μια σύγχρονη ταινία, σε σκηνοθεσία Laszlo Nemes, ο οποίος έχει ήδη διακριθεί για την ταινία του «Ο γιός του Σαούλ». H ταινία στον μέσο θεατή προκαλεί προβληματισμό, γι΄ αυτό και υπάρχει τεράστια διαφορά αξιολόγησης της ταινίας από τους τεχνοκριτικούς και το κοινό. Το κοινό δίνει 1,5 αστεράκια και οι κριτικοί 4.
Ο Nemes (κάνει πάλι μια ιστορικού περιεχομένου ταινία) αναφερόμενος στην πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο εποχή, τις κοινωνικές καταστάσεις, τα ιδεολογικά ρεύματα, τις καλλιτεχνικές και τεχνικές εξελίξεις (αυτοκίνητο, τραμ, μαζί με άμαξες ακόμη) δρόμους που σηκώνουν σύννεφο σκόνης. Δημιουργεί μια ταινία μυστηρίου και ιστορικής πραγματικότητας συγχρόνως που όμως αφήνει συνέχεια ερωτηματικά. Υπάρχει αδελφός της πρωταγωνίστριας; Έκανε όλα αυτά που του προσάπτουν; Τι τελικά συνέβη; Ο νέος διαχειριστής της επιχείρησης ευθύνεται για τον θάνατο των γονέων και την καταστροφή του πιλοποιείου;
Υπάρχει ίσως μια απάντηση σε όλα! Το φιλμ που διηγείται ο Nemes δεν είναι παρά ένα όνειρο. Ένα βίαιο όνειρο, ένας εφιάλτης. Έτσι εξηγείται το καθηλωμένο ακίνητο βλέμμα της Τζούλη Τζάκομπ, το ανέκφραστο πρόσωπο με μάτια ορθάνοιχτα σαν τυφλού. Η κοπέλα βλέπει όνειρο εφιάλτη. Ότι επιστρέφει στην Ουγγρική πρωτεύουσα για να τιμωρήσει τους υπαίτιους του χαμού των δικών της, ζητώντας τάχα δουλειά στο νέο κατάστημα. Τα τεράστια καπέλα που κάτω από την εξωτερική τους ομορφιά μπορεί να κρύβουν πάθη, σκοτεινές δολοπλοκίες και που στηρίζονται στο κεφάλι της νεαρής κοπέλας με μια τόσο μακριά βελόνα που μπορεί να φτάνει και μέχρι το μυαλό, είναι συγχρόνως σύμβολα ονείρου που στους εφιάλτες επανέρχονται αέναα(το κρυφό δωμάτιο της Πριγκίπισσας Σίσυ). Αδελφός δεν υπάρχει. Στο όνειρο φτιάχνει έναν αδελφό εκδικητή. Επειδή είναι όνειρο, εξηγείται η μεταφορά της από τον ένα χώρο στον άλλο, που μοιάζει να δημιουργεί κενά. Να φεύγει ενώ είναι κλειδωμένη. Στα όνειρα η μεταφορά από τόπο σε τόπο είναι ακαριαία! Και της επιτρέπει να αναζητά τη λύση – την εκδίκηση. Να κάνει ακόμη και φόνο που δεν υπάρχει τιμωρία, γιατί δεν υπάρχει και πτώμα. Η πρωταγωνίστρια αναζητά, δημιουργεί απελπισμένα έναν αδελφό που στο όνειρο εκδικείται για όσα αυτή υπέφερε. Και τον βρίσκει στα χαρακώματα του Α΄ Πολέμου. Έχει την μορφή της! Γιατί ο αδελφός της δεν είναι άλλος από αυτήν…
(Δυο λόγια για όσους δεν έχουν δει την ταινία: Πριν από τον Α’ Πόλεμο που διέλυσε όλες τις αυτοκρατορίες, μια κοπέλα ξαναγυρίζει στην Βουδαπέστη να μάθει τις πραγματικές αλήθειες της καταστροφικής φωτιάς που της αφήρεσε περιουσία και γονείς τις παραμονές της μη αναστρέψιμης πορείας της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας στο τέλος της, στη Δύση της).
* Ο Δρ Ιωάννης Η. Βλάχος είναι Ορθοπαιδικός – Χειρουργός, τ. Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης.