Από τις μεγαλύτερες τραγωδίες της Μουσικής Ιστορίας θεωρείται ο πρόωρος θάνατος του Franz Schubert (1797-1828). Ο υπερπολύτιμος Αυστριακός μουσουργός, με εργατικότητα και συνέπεια, άφησε πίσω του τόσα αριστουργήματα, όσα άλλοι συνθέτες της δικής του κλάσης, θα χρειάζονταν τουλάχιστον τα διπλάσια χρόνια ζωής για να δημιουργήσουν.

Η επιστροφή στη μελέτη του σουμπέρτιου έργου αποτελεί πάντα μια ευφρόσυνη εμπειρία, καθώς έχει τόσα να προσφέρει και να αποκαλύψει. Κάθε φορά που στρέφει κανείς την προσοχή του σε σελίδες από τα τραγούδια, τις όπερες, τις λειτουργίες, τις συμφωνίες, τα έργα μουσικής δωματίου ή τις πιανιστικές συνθέσεις, ανακαλύπτει έναν θησαυρό θείων μουσικών ιδεών και ένα ατέρμονο πεδίο βαθύτατων συναισθημάτων, που ξετυλίγονται και αναπτύσσονται πάντα με άφθαστη τελειότητα.

Βεβαίως, η μουσική του κάθε άλλο παρά απλό είναι να ερμηνευτεί σωστά και συχνά αποτελεί terra incognita για πολλούς εκτελεστές. Από τον ερμηνευτή απαιτεί την κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών ενός ψυχογραφικά εύφορου σύμπαντος, βουτηγμένου άλλοτε στη χαρά της ζωής και άλλοτε βρισκόμενου υπό τη σκιά της μελαγχολίας που πηγάζει από την αγωνία του θανάτου. Η εξοικείωση με την ατμόσφαιρα της ζωής στη γοητευτική, αλλά όχι πάντα ανέφελη,  Βιέννη των πρώτων δεκαετιών του 19ου αιώνα, όταν οι μεγάλες παρέες μαζεύονταν στα σπίτια προκειμένου να ερμηνεύσουν μουσικά έργα, περνώντας έτσι ώρες ολόκληρες μέσα στη χαρά της υπέρτατης τέχνης, επίσης βοηθά στην κατανόηση πτυχών της ιδιοσυστασίας ορισμένων έργων του.

Θυμόμαστε πάντα τον φιλέλληνα Ρώσσο βιρτουόζο των πλήκτρων και έξοχο ερμηνευτή του συνθέτη, Nikolai Petrov (1943-2011, δασκάλου του δικού μας λαμπρού νέου πιανίστα, Παναγιώτη Τροχόπουλου), ο οποίος κατά τη διάρκεια σεμιναρίων που είχε δώσει στην Αθήνα, στα μέσα της δεκαετίας του ΄90, είχε τονίσει με έμφαση και μετά από ακρόαση ανυποψίαστου μαθητή σε σελίδα του Schubert, το πόσο εύκολο είναι να καταστρέψει κανείς τη μουσική του συνθέτη, σε σχέση με εκείνη άλλων μεγάλων: για την ακρίβεια, είχε αρχίσει τη σύντομη αναφορά του πάνω στο θέμα λέγοντας, it is very easy to destroy Schubert. Και όντως, πόσο συχνά διαπιστώνουμε ότι διάσημοι όσο και ικανοί πιανίστες της νέας γενιάς, νιώθουν αμήχανοι απέναντι στην υψηλή σκέψη του Schubert, συνήθως καταλήγοντας σε ανούσιες ή και ανέμπνευστες καταθέσεις, πνιγμένες μέσα σε κύματα σκληρών και μεταλλικών ήχων (ο υπέροχος Ρώσος Arcadi Volodos, προφανώς ανήκει στις εξαιρέσεις).

Μια από τις πιο σημαντικές σύγχρονες ερμηνεύτριες του Schubert είναι η Γεωργιανή πιανίστα Elisabeth Leonskaja (γ. 1945, άλλοτε προστατευόμενη ενός ακόμη αξέχαστου ερμηνευτή του συνθέτη, του Ρώσου Sviatoslav Richter, 1915-1997), την τέχνη της οποίας έχουμε την ευκαιρία να απολαμβάνουμε σχετικά συχνά στη χώρα μας (εκτός από την Αθήνα, αναφέρουμε αξιομνημόνευτες εμφανίσεις της στο Φεστιβάλ Ναυπλίου και στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης). Εμπράκτως αποδεικνύει την αγάπη της προς το έργο του συνθέτη, κτίζοντας ολόκληρα προγράμματα εμφανίσεών της αποκλειστικά αφιερωμένα σε εκείνον. Πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος (Μέγαρο Μουσικής Αθηνών) θα προσφέρει σειρά ρεσιτάλ με όλες τις Σονάτες του (και όχι μόνον): τρεις βραδιές κατά την τρέχουσα καλλιτεχνική περίοδο, 2018-2019 (20/10, 29/11 και 27/3), και τρεις κατά την επόμενη, 2019-2020 (οι ημερομηνίες δεν έχουν ακόμη ανακοινωθεί).

Παρακολουθώντας την εναρκτήρια βραδιά (20/10) είχαμε την τύχη για ακόμη μια φορά να γίνουμε μάρτυρες της στενής σχέσης που έχει αναπτύξει με τις παρτιτούρες του τιμώμενου μουσουργού.

Επέλεξε να εγκαινιάσει τον κύκλο με τη Σονάτα αρ. 4, D. 537, γραμμένη τον Μάρτιο του 1817. Τα έντονα ρυθμικά σχήματα του πρώτου μέρους, Allegro ma non troppo (η πιανίστα σεβάστηκε την «ma non troppo» ένδειξη) και ο λυρισμός του πλάγιου θέματος κατά την έκθεση, ισορρόπησαν με νόημα στα χέρια της. Το δεύτερο μέρος, Allegretto quasi andantino, προσεγγίστηκε με την απαιτούμενη λεπτή ευαισθησία και οι μεταμορφώσεις του μουσικού υλικού αποκτούσαν ιδιαίτερη πνοή. Στο τελευταίο, Allegro vivace, με απόλυτη αίσθηση της κατεύθυνσης της μουσικής, υπογράμμισε τις θεματικές αναπτύξεις και  φώτισε με προσοχή τις μετατροπίες. Πόσα πολλά στοιχεία της σύνθεσης προφητεύουν το ύφος της μουσικής των ρομαντικών ομότεχνων του τιμώμενου συνθέτη που θα ακολουθούσαν, ιδίως των Robert Schumann (1810-1856) -οι τελευταίες σελίδες του εν λόγω έργου, με την ταχύτατη και όλο ενέργεια κίνηση, δεν θα μπορούσαν να ήταν περισσότερο σουμανικές σε έκφραση- και Franz Liszt (1811-1886). Οι δύο αυτοί λάτρεψαν και υπήρξαν ένθερμοι υποστηρικτές των συνθέσεών του, πολλές εκ των οποίων post mortem είδαν το φως της δημοσιότητας, χάρη επίσης και στη συμβολή του Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847).

Το ρεσιτάλ συνεχίστηκε με ένα από τα πιο διάσημα έργα της πιανιστικής φιλολογίας, τη Φαντασία του Οδοιπόρου (Wanderer Fantasie) D. 760, η δημιουργία του οποίου ολοκληρώθηκε κατά τις τελευταίες εβδομάδες του 1822. Από τα πρώτα κιόλας μέτρα της εντυπωσιακής εισαγωγής, νιώσαμε ότι η πιανίστα κάθε άλλο παρά ενδιαφερόταν να μεταφέρει αποκλειστικά και μόνον τον δεξιοτεχνικό χαρακτήρα του έργου, όπως άλλοι της εποχής μας. Βεβαίως, αυτός δεν έμεινε κρυμμένος, αλλά ήταν η χειμαρρώδης έμπνευση, η μουσικότητα, ο ενθουσιασμός και εν τέλει, η δραματικότητα του αριστουργήματος,  που αναδείχθηκαν πρωτίστως, και μάλιστα με θαυμάσιο τρόπο. Πιο συγκεκριμένα, το μοτίβο από το Lied με τίτλο Der Wanderer (1816), που επανέρχεται στα τέσσερα μέρη του έργου (αυτά ακούγονται δίχως διακοπή), όπως και οι μεταμορφώσεις του, ευτύχισαν στα δάχτυλα της καλλιτέχνιδος: ο ωραιότατος ήχος της (σε κανένα forte ή σε διαβάθμισή του, δεν ακούστηκε σκληρός), ενίοτε, όπου χρειαζόταν, βελούδινος, και η επιβλητική της αφήγηση, δικαίωσαν κάθε μουσικό μέτρο της παρτιτούρας. Με τραγικότητα σαιξπηρικών διαστάσεων ερμήνευσε τη συγχορδιακή πρόοδο των οκτώ εναρκτήριων μουσικών μέτρων του δευτέρου μέρους, Adagio, ελέγχοντας πάντα τη δυναμική (pianissimo), ενώ με δυναμισμό, ακρίβεια στην προβολή των διαφορετικών φωνών της αντίστιξης, αλλά και δεξιοτεχνική άνεση, ξεδίπλωσε τη φούγκα, κατά το καταληκτικό μέρος, Allegro.

Στο δεύτερο μέρος του ρεσιτάλ, ακούσαμε τη Σονάτα αρ. 18, D. 894. Γραμμένη κατά  τον Οκτώβριο του 1826, υπήρξε μία από τις αγαπημένες του Schumann. Μολονότι ανήκει στην τονικότητα της σολ μείζονος και γενικότερα χαρακτηρίζεται από ηρεμία, δεν παύει να καλύπτεται από εύγλωττη στοχαστική μελαγχολία, την οποία η Leonskaja με τέχνη και προσοχή οδήγησε στην επιφάνεια. Οι μεγάλες λυρικές μουσικές παράγραφοι του πρώτου μέρους, Molto moderato e cantabile, η αίσθηση γαλήνης που διακόπτεται τόσο ξαφνικά από επεισόδια έντονης αγωνίας στο δεύτερο μέρος, Andante, η ρυθμική σφοδρότητα της αρχής του τρίτου μέρους, αλλά και το ακτινοβόλα αισιόδοξο τέταρτο και τελευταίο μέρος, Allegretto, στην αρχική τονικότητα της σολ μείζονος, ερμηνεύτηκαν με πιστότητα και ένα δυσεύρετο στις μέρες μας μουσικό ήθος.

Εκτός προγράμματος ακούσαμε με εκφραστική γενναιοδωρία ερμηνευμένα, αρχικά το πρώτο από τα Πιανιστικά Κομμάτια (Klavierstücke D. 946), Allegro assai, και τέλος, τον Αυτοσχεδιασμό (Improptu), Op. 90, αρ. 3. Στο συγκινητικής πνοής τελευταίο αυτό κομμάτι, για ακόμη μια φορά χαρήκαμε τη λυρική αισθαντικότητα του παιξίματος της Leonskaja, όπως και το υποδειγματικό της legato.

Προσβλέπουμε στα επόμενα ρεσιτάλ του κύκλου.