Το Λονδίνο είναι μια από τις σημαντικότερες διεθνείς πολιτιστικές μητροπόλεις. Προσφέρει δράσεις εντυπωσιακές σε ποικιλία, αριθμό και ποιότητα. Βεβαίως, η λόγια μουσική κατέχει κεντρικό ρόλο στην πολιτιστική ζωή της πρωτεύουσας. Λίγες είναι οι μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις που θα μπορούσαν να το ανταγωνιστούν.
Κάθε επίσκεψη μας στην βρετανική πρωτεύουσα, μας δίνει την ευκαιρία να εκτιμήσουμε μουσικές εκδηλώσεις προδιαγραφών υψηλών. Κατά το τελευταίο μας ταξίδι εκεί (18-25/2) παρακολουθήσαμε στο Royal Festival Hall, δύο συναυλίες της Ορχήστρας Philharmonia, υπό τη διεύθυνση του Φινλανδού κύριου αρχιμουσικού και καλλιτεχνικού συμβούλου της, Esa-Pekka Salonen, στο πλαίσιο του κύκλου συναυλιών με γενικό τίτλο, Inspirations (Εμπνεύσεις). Ο Salonen, ο οποίος εκτός από μαέστρος είναι και συνθέτης, είναι γνωστός στο ευρύ κοινό μέσω της εκτενέστατης δισκογραφικής του εργασίας που σχηματίζεται από ερμηνείες άξιες πολλών επαίνων.
Ειδικότερα, στις 20 Φεβρουαρίου, η συναυλία εγκαινιάστηκε με ένα χαμένο έργο του Igor Stravinsky, το οποίο ο συνθέτης είχε αφήσει πίσω του εγκαταλείποντας την χώρα του και το οποίο ανακαλύφθηκε πρόσφατα, μόλις το 2015. Aκούστηκε για δεύτερη φορά (η πρώτη εκτέλεση είχε πραγματοποιηθεί στις 17/1/1909) τον Δεκέμβριο του 2016, από τον Valery Gergiev και την Ορχήστρα Mariinsky, στο Θέατρο Mariinsky της Αγ. Πετρούπολης. Πρόκειται για το έργο Μοιρολόγι (Funeral Song), το οποίο ο Stravinsky αφιέρωσε στη μνήμη του αγαπημένου του δασκάλου Nikolai Rimsky-Korsakov (1844-1908), αθάνατου συνθέτη της Scheherazade. Δύσκολα θα μπορούσαμε να κρύψουμε την συγκίνησή μας από την (για μας) πρώτη αυτή ακρόαση του εν λόγω σύντομης διάρκειας αριστουργήματος, περίπου έντεκα λεπτών, μα τόσο περιεκτικού σε συναίσθημα και ουσία. Ο Salonen, για αυτήν την αγγλική πρεμιέρα, καθοδήγησε την Philharmonia σε μια ανάγνωση που έφερνε στην επιφάνεια την πένθιμη ατμόσφαιρα, τις σκούρες αποχρώσεις των ηχητικών όγκων και την γεμάτο νόημα ενορχήστρωση που φώτιζε τα σολιστικά όργανα της ορχήστρας.
Στη συνέχεια, ακούσαμε το Κοντσέρτο για πιάνο του György Ligeti (1923-2006), με σολίστ τον κορυφαίο Γάλλο πιανίστα Pierre-Laurent Aimard, τιμώμενο σολίστ στον φετινό ειδικό κύκλο της ορχήστρας, με τίτλο Inspirations. O Aimard είναι ένας μουσικός που στην αρχή της σταδιοδρομίας του αφιερώθηκε κυρίως στην ερμηνεία της σύγχρονης μουσικής παραγωγής, ενώ περίπου την τελευταία δεκαετία ολοένα και περισσότερο επισκέπτεται το σύμπαν των συνθετών παλαιότερων εποχών. Οι ποικίλοι ρυθμικοί συνδυασμοί και τα έντονα δεξιοτεχνικά περάσματα του Ligeti τον βρήκαν σε άριστη φόρμα. Ο ίδιος παρέδωσε μια εκτέλεση υποδειγματική στον σχηματισμό των φράσεων και στην ανάδειξη της χαρακτηριστικής εκφραστικής έντασης του έργου. Ο Salonen και η ορχήστρα του, τον υποστήριξαν με ζέση και θαυμάσια ακρίβεια.
Εντούτοις, για εμάς τουλάχιστον, το highlight της συναυλίας, υπήρξε η ερμηνεία πλήρους του μπαλέτου, ορθότερα, της χορογραφικής συμφωνίας (γαλλ. symphonie choréographique) με τίτλο, Δάφνις και Χλόη (Daphnis et Chloé), που ο Maurice Ravel (1875-1937) ολοκλήρωσε το 1912, έχοντας εμπνευστεί από την γνωστή όσο και γοητευτική ιστορία του Λόγγου, Έλληνα συγγραφέα του 3ου μ.Χ. αιώνα. Η υπόθεση, που διαδραματίζεται στη Λέσβο, αναφέρεται στον έρωτα των δύο ευαίσθητων ηρώων. Το αριστούργημα του Ravel, το οποίο σπανίως ακούει κανείς πλήρες στις αίθουσες συναυλιών, ξετυλίχθηκε σε μια πραγματικά ιδανική ερμηνεία: η μεθυστική ατμόσφαιρα της μουσικής, οι προσεκτικά λαξευμένες μελωδίες, η θεσπέσια ενορχήστρωση, μεγάλο μάθημα για όποιον επιθυμεί να μελετήσει την τέχνη της ενορχήστρωσης, και η επιβλητικότητα της ραβελικής έμπνευσης, αποδόθηκαν με τον πλέον πιστό και εκφραστικό τρόπο. Θαυμάσαμε τις ομάδες των οργάνων της Philharmonia, τα διάφανα έγχορδα και τα τονικά σωστά πνευστά. Τα χορωδιακά μέρη τραγουδήθηκαν με προσοχή και ηχητική πληρότητα από τις πολύ καλές χορωδίες Philharmonia Voices και Rodolfus Choir.
Μερικές μέρες αργότερα (24/2), πάντα στην ίδια αίθουσα και με την σύμπραξη των ίδιων ακριβώς δυνάμεων, ακούσαμε μια ακόμα αξιομνημόνευτη συναυλία. Η βραδιά άνοιξε με τον Κοντσέρτο αρ. 5, Op. 73, γνωστό ως «Αυτοκρατορικό Κοντσέρτο» (Emperor Concerto) , του Ludwig van Beethoven (1770-1827). Βεβαίως, ο Aimard, έχει ασχοληθεί εκτενώς με τα πιανιστικά κοντσέρτα του Γερμανού συνθέτη. Εδώ οφείλουμε να μνημονεύσουμε την πολυβραβευμένη όσο και αποκαλυπτική απαθανατισμένη σε δίσκους ερμηνεία του πλήρους κύκλου, με αρχιμουσικό τον αξέχαστο Nikolaus Harnoncourt και την Chamber Orchestra of Europe (Warner Classics 0927 47334-2, 3 CDs), που ηχογραφήθηκε κατά τα έτη 2000 και 2001.
Κατά την πρόσφατη εξερεύνηση του έργου, ο Aimard επιβεβαίωσε τη φήμη του, προσεγγίζοντας την παρτιτούρα με μια απέριττη αμεσότητα, φωτίζοντας λεπτομέρειες τις αντίστιξης και της ανάπτυξης της μουσικής με την τέχνη ενός πραγματικού καλλιτέχνη. Οι σποραδικές τονικές του αστοχίες καθόλου δεν ενόχλησαν ούτε τελικά έβλαψαν την συνολική άρτια εντύπωση που σχηματίσαμε. Ο Salonen αποδείχθηκε ευφάνταστος συνοδοιπόρος του σε αυτή την σπάνια μπετοβενική διαδρομή, υπογραμμίζοντας το ηρωικό στοιχείο (α΄ μέρος, Allegro, και γ’ μέρος, Rondo: Allegro ma non troppo) και τον λυρικό στοχασμό (β΄ μέρος (Adagio un poco moto). Εκτιμήσαμε την βαθιά επικοινωνία των συντελεστών, σημαντικός συντελεστής αυτής της καρποφόρας ερμηνείας.
Το δεύτερο μέρος άνοιξε με το έργο Forest (Δάσος)-Κοντσέρτο για τέσσερα κόρνα και ορχήστρα, διάρκειας περίπου εικοσιπέντε λεπτών, της γνωστής Αγγλίδας συνθέτριας Tansy Davies (γ. 1973), που ακουγόταν για πρώτη φορά στο Λονδίνο και ήταν παραγγελία του μαέστρου και της ορχήστρας για τον εορτασμό της συμπλήρωσης εβδομήντα ετών από την ίδρυση της τελευταίας.
Η Davies είναι μια από τις πλέον προβεβλημένες μουσουργούς της χώρας της, με πολλές παραγγελίες, ηχογραφήσεις και συναυλίες στο ενεργητικό της. Το έργο που ακούσαμε, ολοκληρωμένο μόλις το 2016, συνδέει το φυσικό στοιχείο του δάσους με το ψυχογραφικό, ενώ η επιλογή των κόρνων, ως σολιστικά όργανα, σχετίζεται με το γεγονός ότι πρόκειται για τα όργανα που προκαλούν τον ήχο του κυνηγιού. Η καλογραμμένη παρτιτούρα ζητά μια μεγάλη ορχήστρα που να είναι σε θέση να ερμηνεύσει τα ιμπρεσιονιστικά όσο και τα εξπρεσιονιστικά στοιχεία του έργου. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Davies γνωρίζει καλά την τέχνη της σύνθεσης όσο και της ενορχήστρωσης, γράφοντας με επιβλητική άνεση και φαντασία. Στο πρόσωπο του Salonen βρήκε έναν ερμηνευτή που ενθάρρυνε την ορχήστρα και τους τέσσερις εκπληκτικούς σολίστ Katy Woolley, Nigel Black, Richard Watkins και Michael Thompson (σημειώνουμε ότι οι δύο πρώτοι αποτελούν μέλη της ορχήστρας, ενώ οι δύο τελευταίοι υπήρξαν μέλη της στο παρελθόν), να δώσουν τον καλύτερό τους εαυτό φωτίζοντας τους ηχητικούς όγκους, τα διάφορα μοτίβα και τις σχέσεις τους, τις δραματικές κλιμακώσεις όπως και τις πολλές ενορχηστρωτικές λεπτομέρειες.
Η συναυλία έκλεισε εντυπωσιακά με το διάσημο Συμφωνικό Ποίημα, Also Sprach Zarathustra (Τάδε έφη Ζαρατούστρας), Op. 30, του Richard Strauss (1864-1949), έργο ολοκληρωμένο το 1896. Η επιλογή του να ακουστεί μετά το έργο της Davies, βεβαίως, κάθε άλλο παρά τυχαία ήταν, αφού και τα δύο εμπνέονται από την ανθρώπινη εμπειρία και την σχέση του ανθρώπου με τον περιβάλλον.
Πιο συγκεκριμένα, η θεατρικότητα, ο φιλοσοφικός στοχασμός, η μεγαλοπρέπεια και η αφηγηματική διάθεση της παρτιτούρας ερμηνεύτηκαν με δύναμη και ιδιαίτερη ισχύ από την Philharmonia και τον Salonen. O ήχος του εκκλησιαστικού οργάνου κυριολεκτικά δέσποζε κατά τα δικά του μέρη. Η δομή του έργου και οι σχέσεις της με τις φόρμες του πρώτου μέρους σονάτας και του rondo, αναδείχθηκαν με νόημα. Το πρώτο βιολί της ορχήστρας, εκτέλεσε το δικό του σόλο, στο όγδοο μέρος, Das Tanzlied (To χορευτικό τραγούδι), με την απαιτούμενη γοητευτική έκφραση, με ακρίβεια και ωραίο ήχο. Το ένατο και τελευταίο μέρος, Nachtwanderlied (Το τραγούδι του Οδοιπόρου της Νυκτός) έλαβε πλήρη την συγκινητική του διάσταση από τους μουσικούς της Philharmonia και σφράγισε μια συναυλία, που δύσκολα θα ξεχάσει κανείς.
