τοῦ ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΕΩΤΣΑΚΟΥ.
Τριακοστό ένατο 2013.
ΣΤΗ ΣΤΕΡΝΗ ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΤΗΣ Κρατικῆς Ὀρχήστρας Ἀθηνῶν γιὰ τὸ 2013, τὸ «πόντιουμ» τοῦ ἀρχιμουσικοῦ κατέλαβε ὁ ἀγνώστου ἠλικίας καὶ ὀμιχλώδους (ὡς πρὸς τὶς σπουδὲς καὶ χρονολογίες) βιογραφικοῦ, νεαρός πάντως Μάρκελλος Χρυσικόπουλος. Ὡς τώρα ἀναφέρθηκε μόνον δὶς σὲ κριτικές μου: α) γιὰ τὴ μέτρια ἐπίδοσή του στὴ, δικαίως ξεχασμένη, «Στέψη τῆς Ποππαίας» τοῦ Κλάουντιο Μοντεβέρντι (Φεστιβὰλ Ἀθηνῶν, 6.7.2011) καὶ τὴν ἐπιεικῶς προπετῆ σχετικὴ συνέντευξή του στὸ περιοδικό «εφ» [=Ἑλληνικὸ Φεστιβάλ] τοῦ θεσμοῦ καὶ β) γιὰ μιὰ…συμμετοχή του ὡς τσεμπαλίστα καὶ ἐκτελεστοῦ ἀναγεννησιακῆς θεόρβης, στὴν «Ἀλτσίνα» τοῦ Χαῖντελ ὑπὸ τὸ Μίλτο Λογιάδη (Λυρική, 30.1. 2005). Τέτοιες ἀπότομες προωθήσεις συνδέονται στὸ Ἑλλαδιστὰν μὲ μπαρμπάδες ἐκ Κορώνης ἢ μὲ προσκυνήματα τοῦ ἀοράτου ἐγχωρίου «Συστήματος», ἀσχέτου δυστυχῶς μὲ τὸ διεθνῶς πρωτοπορειακὸ «El Sistema» ποὺ ἀνέδειξε τὴ Βενεζουέλα σὲ παγκόσμιο μουσικὴ δύναμη.
Τίτλος ἁμαξοστοιχία, σαρανταποδαροῦσα ἢ… σκουληκαντέρα τῆς ἐκδηλώσεως: «Χριστουγεννιάτικη Συναυλία “ Ὁ Γ.Σ. Μπὰχ καὶ οἱ γιοί του”. Προανάκρουσμα τοῦ ἑορτασμοῦ τῶν 300 χρόνων ἀπὸ τὴ γέννηση τοῦ Κ(άρλ)-Φ(ίλιπ)-Ἐ(μμάνουελ) Μπάχ». Ἡ τελευταία φράση δημιουργεῖ εὔλογη προσδοκία ὅτι στὸ ἐγγὺς μέλλον θὰ ἀκούσουμε καὶ ἄλλα ἔργα τοῦ τόσου διαφορετικὰ πρωτότυπου, μανιερίστα μὲ τὴν ὡραιότερη ἔννοια τῆς λέξεως, ἀπὸ τοὺς γιοὺς τοῦ μεγάλου Γιόχαν-Σεμπάστιαν. Παρατηρώντας μόνον ὅτι ἀπὸ τὸ πρόγραμμα ἔλειψε ἔστω ἕνα ἔργο ἐκείνου ποὺ πολλοὶ θεωροῦν ὡς τὸν πιὸ προικισμένο τῶν υἱῶν Μπάχ, τοῦ Βίλχελμ Φρήντμαν (Wilhelm Friedemann Bach, 1710-1784) περνοῦμε στὰ ἔργα καὶ στὶς…νεκροψίες τους μετὰ τς (κυριολεκτικῶς!) ἐκτελέσεις τους.
1. ΜΠΑΧ, ΓΙΟΧΑΝ-ΣΕΜΠΑΣΤΙΑΝ (Bach, Johann-Sebastian, 1685-1759): «Βρανδεμβούργειο Κοντσέρτο», ἀρ. 1, φα μείζ., ἔργο BWV 1046, 4 μέρη, Cöthen, 1721 ἢ πρίν, γιὰ 3 ὄμποε, φαγκότο, 2 κυνηγετικὰ κόρνα, ἔγχορδα καὶ συνεχὲς βάσιμο (basso continuo, τσέμπαλο). Ἀντιγράφω σημειώσεις μου: α΄μέρος · τὰ πνευστὰ θάβουν τὰ ἔγχορδα. β΄ μέρος: ὀξύηχο τὸ ἀρχικὸ θεῖο σόλο ὄμποε, ποὺ σὲ λίγο συμπορεύεται μὲ τὸ πρῶτο βιολί. γ΄ μέρος: ἀναιδῶς ἀδιάφορη διεκπεραίωση (μακάρι νὰ ἦταν ἔστω αὐτό), κραυγαλέα πνευστά. δ΄ μέρος, μὲ δύο παρεμβολὲς πνευστῶν (ὄμποεφαγκότο, κόρνα), κάτι σὰν τὰ μετέπειτα «τρίο». Γενικὰ ἀφόρητη ἀμουσία.
2) ΜΠΑΧ, ΓΙΟΧΑΝ-ΚΡΙΣΤΙΑΝ (Bach, Johann-Christian, 1735 -1782, ἐπιλεγόμενος «Μπὰχ τοῦ Λονδίνου»): «Si nocte tenebrosa» [Ὠσεὶ νύξ ἐρεβώδης], μοτέτο γιὰ σόλο φωνὴ καὶ ὀρχήστρα, ἔργο CW F4a, σολ ἐλ., «γιὰ τὸν Ράαφ», 5 μέρη, τρεῖς ἄριες χωρισμένες ἀπὸ δύο ρετσιτατίβα. Πρὸς τὸν ὑπεύθυνο προγραμμάτων: γιατὶ τὰ δύο τελευταῖα ἔργα χωρίστηκαν ἀπὸ τὰ ὀνόματα τῶν τραγουδιστῶν-σολίστ; Καὶ γιατὶ στὰ βιογραφικὰ τους ἀποσιωποῦσε τὰ εἴδη φωνῶν του; δὲν ὑποχρεούμεθα νὰ γνωρίζουμε καθέναν ἐμφανισιακὰ γιὰ νὰ τὸν ὀνομάζουμε! Ἐδῶ σολίστ πρέπει νὰ ἦταν ἡ ὑφίφωνος ποὺ ἐμφανίσθηκε καὶ στὸ ἑπόμενο ἔργο… Ὡραιότατη μουσικὴ ὁμοφωνικὴ παρὰ ἀντιστικτικὴ μὲ θέλγουσες μελῳδικὲς καμπύλες, διαφορετικὴ ἐκείνης τοῦ πατρὸς Μπάχ. Καὶ ὅμως: στὸ α΄ μέρος καμμία διαφοροποίηση ὕφους, σὰν νὰ μὴν εἶχε γίνει καμμία δοκιμή, σὰν νὰ πρωτοδιάβαζαν οἱ μουσικοὶ τὶς πάρτες. Σημειώνω: «ποῦ τὸν βρῆκαν;» (ἐνν. τὸν κατὰ φαντασίαν μαέστρο). Ἡ σολίστ, φωνὴ διάτορα δυνατή, δὲν «ἔδενε» μὲ τὰ ὄργανα ἐνῶ στὸ β΄ μέρος «Nostra crudelis vita» [Ἡ σκληρή μας ζωή] δὲν ἄρθρωνε οὐδὲ ὑποτυπωδῶς τὶς λέξεις τοῦ κειμένου. Ἰσοπεδωμένο ἐκφραστικὰ τὸ γ΄ μέρος «Tu mea secura stella» [Σύ, ἀστέρι μου σίγουρο] μὲ τὴ φωνὴ στὰ αὐτὰ ἐπίπεδα. Μιὰ φωνὴ πρὸ 15ετίας ἴσως ὑποσχετικότατη μπορεῖ νὰ ἔπεσε θῦμα κακῆς διδασκαλίας: Τὸ τελικὸ «ἀλληλούϊα» ἰσοπεδώθηκε ὁμοίως ἀπὸ μαέστρο (;!) καὶ φωνὴ
Στὴν αἴθουσα ὑπῆρχαν μαθητὲςτριες γυμνασίων ἢ λυκείων. Στὸ διάλειμμα ἀκούστηκε καθηγήτρια νὰ λέει στὰ ἄμοιρα παιδιά: «Τώρα θὰ εἶναι τὸ καλό, τό παιδικό». Ποιὸς εἶχε τὴν πρωτουβουλία τῆς παρουσίας μαθητῶν σ αὐτὸ τὸ αἶσχος; Νὰ πῶς τὰ παιδιὰ θὰ ἀκοῦνε σοβαρὴ μουσικὴ καὶ θὰ τὸ βάζουν στὰ πόδια, μὲ ἐμᾶς. Γιατὶ ὅμως, θὰ ἀναρωτηθεῖτε, τὸ καταληκτικὸ «Μagnificat» θεωρήθηκε ἀπὸ τὴν ἄσχετη δασκάλα «παιδικό»; Ἁπλούστατα ἐπειδὴ συμμετεῖχε, ἡ γνωστὴ παιδικονεανικὴ χορῳδία «Rosarte» τῆς Ρόζης Μαστροσάββα, τοὐλάχιστον κατὰ 20 στελέχη πολυαριθμότερη παρ’ ὅ,τι τὸ ἔργο ἀπαιτοῦσε! Μὲ ὅλη τὴν πολυφωνικὴ πηχτὴ ποὺ αὐτὸ συνεπαγόταν…
3. ΜΠΑΧ, ΚΑΡΛ-ΦΙΛΙΠ-ΕΜΜΑΝΟΥΕΛ (Bach, Carl Philipp Emanuel, 1714 –1788): «Μagnificat», ρε μείζ., 9 μέρη, ἔργο Wq. 215 (Wq. = ἀρ. καταλόγου ἔργων Κ.Φ.Ε.Μπάχ, ἀπὸ τὸ Βέλγο Alfred Wotquenne [1867-1939], ἔκδ. Λειψία, 1905). α΄ μέρος: ὰχταρμᾶς φθόγγων, ἠχητικὸς βόρβορος· β΄ μέρος, θεία ἄρια, μὲ τὴ Ζερβοῦ νὰ σκληρίζει ὡς προηγουμένως· γ΄ μέρος, ἄρια γιὰ…τενόρο-buffo, μὲ Μπιθικότσειο τίμπρο, φωνή, γιὰ νὰ «τραγουδᾶ» σὲ ἑλληνικὲς μεταγλωττίσεις ταινιῶν μὲ στρουμφάκια. Τὸν ἀποσιωποῦμε γιὰ νὰ τὸν προστατεύσουμε, ἐπειδὴ δὲν ἔχουμε τίποτε μὲ τὸν ἄνθρωπο· δ΄ μέρος, χορῳδιακό καὶ ε΄, ἄρια βαθυφώνου, σχετικῶς καλλιτέρου· ς΄ μέρος, ὡραῖο ἐκτενὲς ντουέτο γιὰ ἄλτο (κυρία μὲ κόκκινη τουαλέττα) καὶ τενόρο (βλ. πιὸ πάνω…) ὅπου ὁ μαέστρος οὔτε κἂν ἰσορρόπησε τὶς δύο φωνές· ζ΄ μέρος, μὲ ὑπέροχες ἁρμονικὲς προόδους, ὄπου μᾶς εὔφρανε ξανὰ ἡ ἄλτο· η΄ μέρος ὄπου ἀποκαλύφθηκε ὁ ἀταίριαστος συνωστισμὸς τῆς χορωδίας καί θ΄ μέρος (φινάλε) μιὰ ὑπέροχη φούγκα σὲ ἀποθέωση ντεσιμπέλ. Ἀποσιωποῦμε τὰ ὀνόματα τῶν ἄλλων σολίστ,
Μείναμε ὡς τέλος μόνο καὶ μόνο ἐπειδὴ ὁ ἐξάρχων τῆς ΚΟΑ καὶ θαυμάσιος ἀρχιμουσικὸς Δημήτρης Σέμσης, πῆρε ὅσο μποροῦσε, τὴν κατάσταση στὰ χέρια του, διευθύνοντας ἀπὸ τὴ θέση τοῦ α΄ βιολιοῦ καὶ μᾶς ἔκαμε τοὐλάχιστον νὰ φαντασθοῦμε πὼς θὰ ἠχοῦσαν τὰ ἀριστουργήματα τῶν υἱῶν Μπάχ, ὑπὸ διεύθυνση, λιγότερο ἄσχετη. Μόνον ἡ ἰκανότητα τῶν μουσικῶν καὶ οἱ ἀνθεκτικότατες σὲ τόσο βανδαλισμὸ παρτιτοῦρες μᾶς κράτησαν. Ἄμοιρη Κρατική, ποῦ σὲ κατάντησαν καὶ σένα! (Αἴθουσα ΧΔΛ, 23.12.2013).
