τοῦ ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΕΩΤΣΑΚΟΥ.
Εικοστό ένατο 2012.
ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΡΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ «ΔΙΑΖΩΜΑΤΟΣ», ποὺ θεάρεστα ἐμψυχώνει ὁ ἀνεκτίμητος Σταῦρος Μπένος, φιλοδοξώντας νὰ φέρει σὲ ἐπαφὴ τοὺς Νεοέλληνες μέσῳ τῶν ἀρχαίων θεάτρων μὲ παγκοσμίως μο-ναδικὸ παρελθόν: μαζί του ὅμως ἔχουν πλέον τόση σχέση ὅση καὶ οἱ πυγμαῖοι τῆς Ἀφρικῆς μὲ τοὺς Ἐσκιμώους τῆς Γροινλανδίας. Κάκιστα ταύτισα ἐξ᾽ ἀρχῆς τὴ συναυλία μὲ τὸ φρονιμότατα προστατευμένο ἀπὸ σύγχρονους βεβήλους Θέατρο τοῦ Διονύσου, ὅπου πρωτακούστηκαν οἱ θεῖοι λόγοι τῶν Αἰσχύλου, Σοφοκλέους καὶ Εὐριπίδου καὶ Ἀριστοφάνους πρὶν τοὺς καταβατέψουν σύγχρονα σκηνοθετικὰ ψώνια καὶ σούργελα, ἡμεδαπά τε καὶ ἀλλοδαπά. Ἡ συναυλία διδόταν πλάϊ στὸ λίκνο τῆς τρα-γῳδίας, εὐεργετικὰ καγκελόφραχτο, ἀλλὰ πλήρως ὀρατό. Κατασυγκι-
νημένος θυμήθηκα τὸ στίχο τοῦ μέγιστου Ἄγγλου Οὐΐλλιαμ Μπλαίηκ [William Blake (1757 –1827)]: I saw a chapel all of gold (Εἶδα πα-ρεκκλῆσι ὁλόχρυσο…)
Ἔτσι τὸ Μέγαρο ἐγκαινίασε εὐφυῶς εὐφάνταστα τὴ χειμερινὴ πε-ρίοδο μὲ συναυλία…ἐν ὑπαίθρῳ. Εἴσοδος δωρεὰν μὲ δελτία εἰσόδου, πάνι-νες ἀναπαυτικὲς πολυθρόνες. ‘Ανατολικὸ ἀγεράκι ἀπὸ τὸν Ὑμηττό, ἔδιω-χνε τὸν ἦχο πρὸς τἀ δυτικά, πέρα ἀπὸ τὸ κοινό, δικαιώνοντας ἐν μέρει μόνο τὴ χρήση, ὑπερβολικὴ κάποτε, μικροφώνων. Θαυμάσιες ἐκτελέσεις πρόσφεραν πρόγραμμα ἑτερόκλητα ὡραιότατο μὲν πλὴν ἀκατάλληλο γιὰ τὸ συγκεκριμένο ἱερὸ χῶρο. Τὶ θὰ πρότεινα ἐγώ, ὡς πρόγραμμα: Α΄ μέρος: ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ (1895-1960): ἀποσπάσματα ἀπὸ τὶς μουσικὲς του γιὰ τὴν «Ἠλέκτρα» τοῦ Σοφοκλέους (1935) καὶ τὸν «Ἱππόλυτο» (1937) τοῦ Εὐριπίδου, άμφότερες παραγγελίες τοῦ Ἐθνικοῦ Θεάτρου, γιὰ τὶς διδασκαλίες τοῦ Δημήτρη Ροντήρη. Β΄ μέρος: ΓΙΑΝΝΗ ΧΡΗΣΤΟΥ (1926-1970): Μουσικὴ γιὰ τὸν «Προμηθέα Δεσμώτη» τοῦ Αἰσχύλου (1963), ἐπίσης παραγγελία τοῦ Ἐθνικοῦ Θεάτρου, ποὺ ἂν δὲν ἀπατῶμαι, δὲν ἔχει ἐκτελεσθεῖ ποτέ τοὐλάχιστον μετὰ τὸ θάνατο τοῦ συνθέτου. Σώζεται πλήρης παρτιτούρα της μὲ ἐνσωματωμένο σ᾽ αὐτὴν τὸν τραγικὸ λόγο. Ἀντ᾽ αὐτῶν ἀκούσαμε στὸ α΄ μέρος δύο ἑλληνικὰ ἔργα, ἐξ᾽ὧν τὸ πρῶτο ἄσχετο μὲ τραγῳδία ἀλλὰ «σχετικό» μὲ ἀρχαιότητα, τοὐλάχιστον κατὰ τὸ συνθέτη, ποὺ, κατὰ τὸ Γάλλο μουσικολόγο Mauri-ce Fleuret (1932-90) πρῶτα ἔγραφε τὰ ἔργα του καὶ μετὰ τὰ τιτλο-φοροῦσε. Στὸ β΄ μέρος ἀνὰ δύο «ἀρχαιοελληνικὲς» σελίδες 18ου αἰῶνος… Ἐπικαλεσθήκαμε τὸ λατινικὸ De gustibus atque de coloribus non disputandum, ποὺ κακῶς ἀποδίδουμε «Περὶ ὀρέξεως καὶ χρωμάτων οὺδείς λόγος».
1) ΞΕΝΑΚΗΣ, ΙΑΝΝΗΣ (1922-2001): «Ψάπφα», ἤγουν ἀρχαϊστὶ «Σαπφώ», γιὰ σόλο κρουστά. Τὸ ἔργο δὲν ἀπαιτεῖ συγκεκριμένα ὄργανα καίτοι ὁ συνθέτης ζητᾶ τρεῖς ὀμάδες ξυλίνων καὶ μεμβρανοφώνων κρου-στῶν καὶ τρεῖς ὀμάδες μεταλλικῶν. Ἡ παρτιτούρα του εἶναι σὲ…«γραφικὴ» σημειογραφία (συνήθως ἄρτζι-μπούρτζι). Ἔτσι ἐξηγεῖται ἡ διαφορετική μας ἐντύπωση κάθε φορὰ ποὺ τὸ ἀκοῦμε. Αὐτὴ τὴ φορὰ τὴν προσοχή μας τράβηξε ἕνα κατιόν τρίφθογγο―τρίτη μεγάλη καὶ ἡμιτόνια. Ἡ ἀρχικὴ αἴσθηση οἰκονομίας ὑλικοῦ ἐξελείχθηκε σὲ ἀφόρητη μακρηγορία, λὲς καὶ ὁ αὐτουργὸς δὲν ἤξερε πὼς νὰ τελειώσει. Τελικὰ ὁ Ξενάκης ἐπιβλήθηκε ἐν πολλοῖς ἀπὸ ἕνα μάρκετινγκ ἀνάλογο ἐκείνου ποὺ εἰδωλοποίησε τοὺς Ἔλβις καὶ Μαίριλυν… Πάντως μυριάκις εὖγε στὸ Δημήτρη Δεσύλλα (κρουστά) ποὺ τελικὰ «τὸ ἠμπόρεσε καὶ αὐτό», ὅπως θὰ ἔλεγε ὁ Χάρρυ Κλύνν…
2) ΚΟΥΡΟΥΠΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ (γ. 1942): Μονόλογος Προμηθέα, ἀπὸ τὸν «Προμηθέα Δεσμώτη» τοῦ Αἰσχύλου, γιά μπασοβαρύτονο (Τάσος Ἀποστόλου), κρουστὰ (Δημήτρης Δεσύλλας) καὶ μαγνητοταινία. Ἀνατριχιάσαμε σύγκορμοι ἀκούγοντας στὸ χῶρο ὅπου πρωτακούστηκε τὸν αἰσχύλειο λόγο στὸ πρωτότυπο πού, δυστυχῶς, λίγο ἀργότερα παρα-χώρησε τὴ θέση του σὲ νεοελληνικὴ μετάφραση, Π.Μουλλᾶ. Θεωρῶ τὶς καλλίτερες μεταφράσεις λύσεις ἀνάγκης, συνήθως ἀνέγγιχτες ἀπὸ τὴ κοσμοκαταλυτικῆς δραματικότητας γλωσσικὴ μουσικὴ τῶν πρωτοτύπων. Ὁ Κουρουπὸς σεβάστηκε ἀπόλυτα τὸ λόγο, ποὺ κινήθηκε μεταξὺ parlato καὶ ἐκφραστικότατου arioso καὶ ἀναδείχθηκε θαυμαστὰ ἀπὸ τὴν μουσικότατα ρωμαλέα φωνὴ καὶ τὴν ἁδρὴν ἄρθρωση τοῦ Ἀποστόλου καὶ ἀπὸ τὶς εὔστοχα διακριτικὲς στίξεις-σχόλια κρουστῶν (Δεσύλλας) καὶ μαγνητοταινίας.
Τὸ β΄ μέρος, 4 θελκτικότατα ἔργα «μπαρόκ» (Βιβάλντι) καὶ τέ-λους του (Γκλούκ), παιγμένα μὲ διαβολικὰ ἐλεγχόμενο μπρίο, τέλειο συγχρονισμὸ καὶ εὔροη νοηματικὴ καθαρότητα ἀπὸ τὴν «Καμεράτα» τῶν Φίλων τῆς Μουσικῆς ὑπὸ τὸ Γιῶργο Πέτρου, ἀκούστηκαν μᾶλλον ἐκτὸς τόπου καὶ χρόνου. Ἦταν μειωτικότατη γιὰ τὴν «Ἑλλάδα» τοῦ 18ου αἰ. ἡ ἀντιπαράθεσή της μὲ τὸ συμπαντικὸ μηνυματισμὸ τοῦ Αἰσχύλου και τῆς εὔγλωττης σιγῆς τῶν ἱερῶν μαρμάρων…
3) ΒΙΒΑΛΝΤΙ, ΑΝΤΟΝΙΟ (1678 –1741): «Χορὸς τῶν Μουσῶν», τίτλος ποὺ δὲ συναντήσαμε στὴν ἐργογραφία του. Τρίπτυχο μὲ θυελλώδη ἀκραῖα μέρη καὶ ἕνα ὑπέροχο ἀργότερο μεσαῖο σὲ «πιτσικάτο», σελίδα συναρπαστική ὅπου ὁ συνθέτης μᾶς γοητεύει ξεστρατίζοντας περίσσια ἀ-πὸ ὅ,τι συνηθίσαμε νὰ θεωροῦμε «μανιέρα» του.
4) ΒΙΒΑΛΝΤΙ: «Siam navi» («καράβια εἴμαστ᾽ ἕρμαια», β΄ πράξη, 5η σκηνή) ἀπὸ τὴν ὄπερα «Ἡ Ὀλυμπιάδα» [L’ Olimpiade, κείμ. Μεταστάσιου, α΄ ἐκτ. Βενετία, θέατρο Sant’ Angelo, 17.2.1734], μὲ ἰλιγγιώδεις «κολορατοῦρες» (ὑψίφωνος Μυρσίνη Μαργαρίτη―bravis-sima!).
5) ΓΚΛΟΥΚ, ΚΡΙΣΤΟΦ ΒΙΛΙΜΠΑΛΝΤ (1714- 1787): δύο ἀπο-σπάσματα ἀπὸ τὴν 3πρακτη ὄπερα «Ὀρφέας καὶ Εὐρυδίκη» [Orfeo ed Euridice, κείμ. Ranieri de’ Calzabigi, α΄ ἐκτ. Βιέννη, Burgtheater, 5.10.1762], ἡ πασίγνωστη ἄρια «Che farò senza Euridice» [Τὶ θὰ κάμω χωρὶς τὴν Εὐρυδίκη;] (μεσόφωνος Εἰρήνη Καράγιαννη) καὶ τὸ ντουέτο «Vieni, appaga il tuo consorte» [Ἔλα, δόσε στὸ ταῖρι σου χαρά] (Μαργαρίτη/Καράγιαννη). Οἱ τρεῖς τελευταῖοι ἀριθμοί στάθηκαν ἀπογειώσεις, διαδοχικά, ἐκθαμβωτικῆς δεξιοτεχνίας καὶ σκηνικῆς μουσι-κότητας. Πάντως ἐκτὸς τόπου… (Ἀρχαιολογικὸς χῶρος νοτίας κλιτύος Ἀκροπόλεως, 22.9. 2012).
――――――――――――
Ἐφ. Ἐξπρές, Ἔτος 50ό, ἀρ φύλλου 14.789,
Σάββατο, 29 Σεπτεμβρίου 2012, σελ. 37.
