τοῦ ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΕΩΤΣΑΚΟΥ.
Τριακοστό πρώτο 2012.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΕΤΕΙΝΗ τῆς Κ.Ο.Α, σὲ πρόγραμμα γιὰ ἀτόφιους φιλό-μουσους, ὡραιότατο, ἀλλὰ μὲ…ἀραιότατο κοινό: ἀνεπίδεκτος καλλιερ-γείας, ὁ ᾽Αθηναῖος «φιλόμουσος»! Ἱσπανικὴ βραδιὰ… ἄνευ Ἱσπανῶν: ἀντ᾽ αὐτῶν…Γάλλοι, μετὰ τὸ Μπιζὲ ἐκφραστὲς τῆς ἱσπανικῆς ψυχῆς ὅσο ἐλάχιστοι καστιλιάνοι, καὶ Ρίχαρντ Στράους. Στὴν πραγμα-τικότητα ἀφιέρωμα στὸν τρισμέγιστο Μιγκὲλ Θερβάντες καὶ τὸν ἀθάνατο Δόν Κιχώτη του, ἐμπνευστὴ 3 ἀπὸ τὰ 4 ἔργα τοῦ προγράμ-ματος. Ἱσπανὸς ὁ ἀρχιμουσικὸς Χάϊμε Μαρτίν, μουσικότατος ἐπαγγελματίας, προσεκτικὸς στὶς δυναμικὲς διαβαθμίσεις (ἐναρκτήριος Ραβέλ), ἀλλὰ μὲ ὀχληρότατην προτίμηση στὶς μεγάλες ἐντάσεις (Στράους):
1) ΡΑΒΕΛ ΜΩΡΙΣ (1875-1937): «Ἱσπανικὴ Ραψῳδία» (1907), 4 μέρη: Πρελούντιο στὴ νύχτα, Μαλαγκένια, Χαμπανέρα, Πανηγύρι. Σχο-λαστικὴ τήρηση δυναμικῶν ἐναλλαγῶν, ἐπὶ τὸ κραυγαλεότερον ὅμως, (ἰδίως στὸ φινάλε) ἀνέδειξε «ἰδιαιτερότητες» τοῦ ἔργου, ὅπως τὸ ἀρχικὸ τετράχορδο 4ης ἐλαττωμένης ποὺ ξανακούγεται στὸ τέλος (κυκλικὴ μορ-φὴ), τὴ δεξιοτεχνικὴ φιγούρα τοῦ κλαρινέτου (α΄ μέρος) κ.λπ. Ἐντυπώ-σεις μᾶλλον ἀδιάφορες.
Τὸ 1932, οἱ παραγωγοὶ τῆς ταινίας «Δὸν Κιχώτης» τοῦ αὐστρια-κοῦ σκηνοθέτου Πάμπστ [Pabst, 1885–1967], ἀνέθεσαν σὲ 5 συνθέτες, τὸν Ἱσπανὸ Ντὲ Φάλλια καὶ τοὺς Γάλλους Ραβέλ, Ἰμπὲρ, Μιγιὼ καὶ Ντελανουᾶ, νὰ συνθέσουν 4 τραγούδια γιὰ τὴν ταινία ὅπου πρωταγωνι-στοῦσε ὁ μυθικὸς βαθύφωνος Φυόντορ Σαλιάπιν (Chaliapin, 1873-1938), στὰ τέλη τῆς σταδιοδρομίας του καὶ σὲ μέτρια φόρμα―ἔχω δεῖ τό φίλμ. Προφανῶς ὅλοι ἀγνοοῦσαν τὴν παραγγελία στοὺς ἄλλους 4: οἱ παρα-γωγοί, ἐπέλεξαν (αὐθαίρετα;) τὸν Ἰμπέρ, δικαίως ἐξοργίζοντας τουλάχι-στον τὸ Ραβέλ.
2) ΙΜΠΕΡ, ΖΑΚ (1890-1962): 4 «Τραγούδια τοῦ Δόν Κιχώτη», τὰ τελικῶς ἐπιλεγέντα : τῆς ἀναχωρήσεως, τῆς Δουλτσινέας, τοῦ Δου-κός, Θάνατος τοῦ Δόν Κιχώτη: γοητευτικότατα, διακριτῶς ἱσπανικῆς χροιᾶς καὶ γαλλικῆς ἁβρότητος.
3) ΡΑΒΕΛ, ΜΩΡΙΣ: 3 «Τρία τραγούδια τοῦ Δὸν Κιχώτη στὴ Δουλτσινέα», ἀπὸ τὰ…ἀπορριφθέντα: Ρομαντικό, ῾Επικό, τοῦ Πιοτοῦ. Ἡ ἐσωτερικότητά τους, τὰ ὑψώνει πάνω ἀπὸ τὸν Ἰμπέρ (χωρὶς νὰ τὸν ὑποτιμοῦμε): στὸ ἐπίπεδο τῆς μεγαλοφυΐας.
Ἀμφοτέρους τοὺς κύκλους ἑρμήνευσε ὄχι βαθύφωνος, ἀλλὰ βαρύ-τονος, ὁ προσφιλέστατος Τάσης Χριστογιαννόπουλος ποὺ εἶχα καιρὸ νὰ ἀκούσω. Φωνὴ ὁμοιογενέστατη, ἐλαστικότατη καὶ εὔκαμπτη, ἀνεπανά-ληπτης ἁβρότητας γαλλικὴ ἄρθρωση, ἐμβάθυνε μοναδικὰ στὴν ἐκφρα-στικὴ πεμπτουσία, στὶς ἰδιαιτερότητες συνθετικῆς προσεγγίσεως κάθε κύκλου. Γιατὶ καλλιτέχνης διαμετρήματος, ποὺ διέγνωσα ἤδη ἀπὸ τὴν πρώτη του ἐμφάνιση («Ἐλεάζαρος», Ἰωσήφ Μαστρεκίνη, Λυρική), δὲν ἀκούγεται συχνότερα;
4) ΣΤΡΑΟΥΣ, ΡΙΧΑΡΝΤ (1864-1949): «Φανταστικὲς Παραλλαγὲς (…) πάνω σὲ θέμα ἱπποτικοῦ χαρακτῆρος», ἔργο 35, (1897). Δια-βάζοντας τὴ μετάφραση τοῦ Θερβάντες (Καρθαῖος-Ἰατρίδου, 2 τόμοι, 1190 σσ.), συνεπαρμένος ὅπως καὶ ἀπὸ τὶς ἀραβικὲς «1001 Νύχτες», λαχταροῦσα νὰ μὴν τελειώσει. Ἀντίθετα, στὸ Στράους, (διάρκεια: 45΄), ἐξ᾽ ἀρχῆς ἔλεγα «Ἔλεος, τέλειωνε!». Δεξιοτεχνικὰ ἐνορχηστρωμένος μανιερισμὸς γραφῆς, (4 μέρη+10 παραλλαγές) συνθέτου ἄνισου. Δίχως τὸ «πρόγραμμα» 100% ἄσχετος μὲ Δὸν Κιχώτη. Σωστοὶ ἥρωες, οἱ σολίστ Γιάννης Τσιτσελίκης (βιολοντσέλο) καὶ Πάρις Ἀναστασιάδης (βιόλα), ἔδοσαν ἦχο, ψυχὴ, καὶ δεξιοτεχνία σὲ ἔργο ἄχαρο, διεκπεραιωμένο μὲ ἐκ-κωφαντική…καθαρότητα ἀπὸ τὸ Μαρτίν. (Αἴθουσα ΧΔΛ, 11.10.2012).
* * *
ΑΠΟ ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ πολιτιστικὰ θετικὰ τῆς μνημονιακῆς Ἑλλά-δος, τὶς συμπράξεις τοῦ τηλεοπτικοῦ ΑΝΤ1 μὲ τὸ Μέγαρο σὲ ζωντανὲς τηλεοπτικὲς ἀναμεταδόσεις παραστάσεων τῆς Metropolitan Opera Νέας Ὑόρκης, τῆς μυθικῆς «Μέτ», ἐγκαινίασε φέτος τὸ «Ἐλιξήριο τοῦ Ἔρωτα» (Ντονιτζέτι, 2 πράξεις, κείμ. Felice Romani, «πρώτη»: Μιλάνο, θέατρο Canobbiana, 12.5.1832). Παρήγορο σημάδι: στὴν «Αἴθουσα ΧΔΛ» δὲν ἔπεφτε βελόνα! Μόνο ἀρνητικὸ σημεῖο: ἡ ἀδιαλείπτως ἐκκωφαντικὴ ἔνταση (εὐθύνεται ἡ κονσόλα;) εὐνόησε ἴσως κάποιες στιγμὲς (ἰδίως σὲ «πιανισίσσιμι») τὸ τραγοῦδι, ἀλλὰ ζημίωσε καίρια τὴ μουσικο-δραματικὴ ροὴ καὶ διαφάνεια τῶν μορφῶν καὶ νοημάτων της…
Μολαταῦτα, χαρήκαμε μιὰ παράσταση μοναδικὰ τηλεσκηνοθετημέ-νη ἀπὸ τὸ μόνιμο συνεργάτη τῆς «Μέτ» Γκόρυ Χόλβερσον, σὲ ἀπολαυ-στικότατα καὶ εὐφάνταστα παραδοσιακὴ σκηνοθεσία τοῦ περίφημου γιὰ τὴ διδασκαλία του τοῦ μιούζικαλ «Νότιος Εἰρηνικός» (2008) Bartlett Sher (γ. 1959), μεγάλο ὄνομα τοῦ μουσικοῦ θεάτρου. Σὲ ἀγαστὴ σύμπ-νοια μαζὶ της, τὰ ὑποβλητικότατα ἐμπρεσσιονίζοντα σκηνικὰ τοῦ Μi-chael Yeargan, καθηγητοῦ σκηνογραφίας Πανεπιστημίου Γαίηλ, μᾶς μετέφεραν στὴν ἰταλικὴ ἐπαρχία τῶν ὀνείρων μας (προαύλιο καὶ ἐσωτε-ρικὸ ὑποστατικοῦ τῆς Ἀντίνα, πλατεῖα τοῦ χωριοῦ) καὶ τὰ κοστούμια τῆς Catherine Zuber, πολυβραβευμένης (Tony Awards), ἀγγλίδας σκηνο-γράφου (ἀνοιχτοκύανες στολὲς προδήλως αὐστριακῶν στρατιωτῶν, μεταμόρφωση τῆς Νετρέμπκο-Ἀντίνα, σὲ καταμελάχροινη, τροφαντὴ καὶ αἰσθησιακὴ ἰταλίδα, μὲ κόκκινη μακρυά φούστα, ροσσίνεια ἐμφάνιση Ντουλκαμάρα κ.λπ). Εὔστοχοι φωτισμοί: Jennifer Tipton.
Ἰδεώδης συγκερασμὸς τελείων φωνῶν καὶ ὀρχήστρας (ὅσο κι᾽ ἂν ἀδικήθηκε ἀπὸ τὴν κονσόλα…) ὑπὸ τὸν ἔμπειρο Maurizio Benini. Ὅμως μᾶς ἀπογείωσαν οἱ φωνὲς: τενόρος-ἁδάμας ὁ Matthew Polenzani (Νεμο-ρίνο), θαυμαστῆς φωνητικῆς εὐρωστίας μὲ αἰθέρια ἀλλὰ συνταραχτικὰ «πιανισίσσιμι», ἄξιος μεγάλων προγόνων του στὶς 78 στροφές. Ποτὲ ἴσως δὲν θὰ ξανακούσουμε ἔτσι ἀπὸ σύγχρονο τενόρο τὴν περίφημη πρωτορο-μαντικὴ ἄρια Una furtiva lagrima (Ἕνα κρυφὸ δάκρυ). Ἐφάμιλλων φυσικῶν φωνητικῶν προσόντων ἡ Ἄννα Νετρέμπκο, γνωστὴ ἀπὸ τὴ «Μανὸν» τοῦ Μασσνέ. Φωτεινὸ τίμπρο, ματιέρα ἐκφραστικότατα ἐλα-στική, ἄνεση σὲ μεγάλη φωνητικὴν ἔκταση, ἀλλὰ γεμάτη «σασπένς» φωνητικὴ ἠθοποιΐα, ἰδίως στὸ πῶς «χρησιμοποίησε» τὸ λοχαγὸ, γιὰ νὰ κάμψει τὴν ἐπιφανειακὴν «ἀδιαφορία» τοῦ Νεμορίνο. Δὲν ἔχω ξαναδεῖ στὴ σκηνὴ πιὸ ἐρωτευμένο ζευγάρι, δὲν εἶχαν μάτια παρὰ μόνον ὁ ἕνας γιὰ τὸν ἄλλο!. Χαριέστατος στὸν ἄχαρο ρόλο του, συγκρατημένα κωμικὸς ἀλλ᾽ ὄχι «μποῦφφο» ὁ βαρύτονος Mariusz Kwiecien (Μπελκόρε) καὶ ἀπολαυστικότατος, φωνητικὰ καὶ ὑποκριτικὰ ὁ Ντουλκαμάρα (βαθύφωνος Ambrogio Maestri) (Αἴθουσα ΧΔΛ, 13.10.2012).
――――――――――――
Ἐφ. Ἐξπρές, Ἔτος 51ο, ἀρ φύλλου 14.806,
Σάβ. 20 – Κυρ. 21 Ὀκτωβρίου 2012, σελ. 37.
