τοῦ ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΕΩΤΣΑΚΟΥ.

Εικοστό τρίτο 2012.

ΜΕ ΤΟ ΘΕΜΕΛΙΩΜΑ τῶν «Ἑλληνικῶν Μουσικῶν Γιορτῶν» (ΕΜΓ),

πανεπιστημίου ἱστοριογνωσίας τῆς Ἔντεχνης ῾Ελληνικῆς Μουσικῆς,

πιστώνεται ὁ Βύρων Φιδετζῆς ὡς καλλιτεχνικὸς διευθυντὴς τῆς Κρατι-

κῆς Ὀρχήστρας Ἀθηνῶν, δεκαετίες ἀκάματος συναγωνιστὴς στὴν ἀπο-

κατάσταση τέχνης διαχρονικὰ κατατρεγμένης, ἀπὸ φαυλ-πίφαυλους

ξένους καὶ γηγενεῖς… Τὶ νὰ πρωτοθυμηθοῦμε ἀπὸ τοὺς 7 προηγουμένους

κύκλους; τὶς ὄπερες Σαμάρα (5), Μάντζαρου (1), Λαυράγκα (1) ποὺ

πρωτοπαρουσιάστηκαν σὲ συναυλιακὴ μορφή ἢ τὶς δεκάδες λησμονημένων

μεγάλων τῶν 19ου καὶ 20οῦ αἰ., ἀπὸ τοὺς Καμηλιέρη καὶ Ἀξιώτη, ὡς τὸ

Βύρωνα Κολάση, ποὺ ἡ Σονάτα του γιὰ βιολὶ καὶ πιάνο (1947-48;)

ἀνέδειξε καὶ σὲ μείζονα συνθέτη; Ὡστόσο μετὰ τὸ Φιδετζῆ, οἱ ΕΜΓ

καταργήθηκαν: ὅλους μας ὅμως κρίνει ἡ Ἱστορία.

Σὲ τέτοια δίσεκτη στιγμὴ ὁ Φιδετζῆς ὄρθωσε ἀνάστημα ἠθικό, συ-

νεχίζοντας ἀνυποχώρητος τὸ θεσμό. Ὁ συγκρατημένα συγκινητικὸς πρό-

λογός του στὸ πρόγραμμα τοῦ ἐφετεινοῦ 8ου Κύκλου, ἀποτελεῖ ἱστορικὸ

ντοκουμέντο. Φέτος τὸν Κύκλο ἀποτελοῦν 7 ἐκδηλώσεις―δύο ἐκτὸς

Ἀθηνῶν: μουσικὴ δωματίου, ἔργα γιὰ πιάνο καὶ τραγούδια Γεωργίου

Ἀξιώτη (Μύκονος, 27.5.2012), ἔργα Μαντζάρου, Παριζίνη καὶ

Ροδοθεάτου (Κέρκυρα, 2.6.2012). Ἀπὸ τὶς 5 «ἀθηναϊκές», ἀπομένουν ἡ

ὄπερα «Μάρκος Μπότσαρης» τοῦ Καρρέρ (ἐνορχήστρωση: χαμένη) σὲ

συναυλιακὴ μορφή, τὰ πιανιστικὰ Ἅπαντα Καλομοίρη (Ἄρης

Γαρουφαλῆς) καὶ τὸ πρόγραμμα τῆς α´ʹ΄´ ἀθηναϊκῆς του συναυλίας (ᾨδεῖο

Ἀθηνῶν, 1908): φέτος ἔκλεισε 50ετία ἀπὸ τὴν ἐκδημία του…

ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΠΡΩΤΗ. Ἑρμηνευτές: Μάϊρα Μηλολιδάκη, ὑψίφωνος,

μουσικότατη, ὁμοιογενοῦς ἠχοχρώματος, ἀλλά «τσιτωμένη» φωνὴ ποὺ

ἀπέφευγε εὔστροφα συνεχῶς ἐπαπειλούμενα τονικὰ ὀλισθήματα. Ἕλενα

Μαραγκοῦ μεσόφωνος, ἐπαρκέστατη (πλὴν λεκτικῆς ἀρθρώσεως, ὡς καὶ

ἡ Μηλολιδάκη). Ἀμφότερες ὑπηρέτησαν ἐντιμότατα ὅ,τι ἑρμήνευσαν. Οἱ

8ος ΚΥΚΛΟΣ, -«ΕΛΛ. ΜΟΥΣ. ΓΙΟΡΤΕΣ»-2-«ΕΛΛ. ΜΟΥΣ. ΓΙΟΡΤΕΣ», 8ος ΚΥΚΛΟΣ.

ὑπόλοιποι, μὲ ἐπὶ κεφαλῆς τὸ χαρισματικότατο, διεθνοῦς ἀκτινοβολίας

βαρύτονο Δημήτρη Πλατανιᾶ, πρότυπα ὑψηλῆς ἐπαγγελματικότητος,

ἦσαν οἱ Τίτος Γουβέλης (πιάνο), Γιάννης Τουλῆς (βιολοντσέλο καὶ

σύνθεση!) καὶ Παντελῆς Σταματέλος (βιολί).

Πλὴν τριῶν τραγουδιῶν γιὰ ὑφίφωνο καὶ πιάνου, τὰ ὑψηλόπνοα «Σ᾽᾿

ἀγαπῶ» τοῦ ΣΠΥΡΟΥ ΣΑΜΑΡΑ (1861-1917), «Εὐτυχία» τοῦ ΛΑΥΡΕΝ-

ΤΙΟΥ ΚΑΜΗΛΙΕΡΗ (1874; 1878;-1956) καὶ τὸ «Ἡ ἀγάπη σου», τοῦ

ἐλαφρότερου Κερκυραίου τραγουδοποιοῦ ΛΕΩΝΙΔΑ ΑΛΒΑΝΑ (1823-

1881), ἐντυπωσίασαν δύο «Ἐλεγεῖες» τοῦ τελευταίου, ἀντιστοίχως γιὰ

ὑψίφωνο, τσέλο καὶ πιάνο καὶ, ὑψίφωνο, ἀφηγητή, βιολὶ καὶ πιάνο, μὲ

ἐκτενεῖς ἀρθρώσεις μουσικῆς δωματίου (ἀντιστικτικὴ γραφὴ ὀργάνων),

σπάνιες στὴν ὡς τώρα γνωστὴν ｫἑπτανησιακὴｻ μουσική― πόσα

ἀγνοοῦμε ἀκόμη γι’ αὐτήν! Κομψὰ εὐέλικτη μουσικότητα σὲ πλήρως

χαρτογραφημένες ἁρμονικὲς συντεταγμένες, φανέρωνε καὶ τὸ «Μυ-

στήριο» τοῦ ἐπίσης Ἑπτανησίου ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΓΚΡΕΚ (1876 -1959)

γιὰ ὑψίφωνο καὶ τρίο μὲ πιάνο.

Μεγάλες ἐκπλήξεις: οἱ παγκόσμιες «πρῶτες» τῶν «Δύύο τραγουδι-

ῶν», (γερμανικὴ ποίηση Mirza Schaffy, Λέναου) τοῦ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

ΛΙΑΛΙΟΥ (1869-1940), γιὰ μεσόφωνο, τσέλο καὶ πιάνο καὶ τῆς

«Ἐρωτικῆς Ἀπελπισίας»(ποίηση: Π. Σούτσου), σὲ ὑψιπετῆ εὐρω-

παϊκότατο μεταρρομαντισμό. Τὸ δεύτερο ἀπογείωσαν οἱ μέγιστες

φωνητικὴ τέχνη καὶ ἑρμηνευτικὴ εἰαισθησία τοῦ Πλατανιᾶ. Γνωστὴ ἡ

«Calme» (γαλλ. Γαλήνη, ποίηση Jeanne Valcler, μεσόφωνος, τσέλο,

πιάνο), σχεδὸν ἀτονικὸ ἀριστούργημα τοῦ μεγάλου ΑΙΜΙΛΙΟΥ ΡΙΑΔΗ

(1880-1935) ὄχι ὅμως καὶ «Ἡ ἀγάπη καὶ ὁ ποιητής», ποίηση Παλαμᾶ,

ὑψίφωνος, βιολὶ πιάνο) καὶ τὸ «Ποιὸς ξέρει; (ποίηση Ἀ. Βήτα, ὑψίφωνος,

τρίο μὲ πιάνο) τοῦ ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΡΟΜΠΟΤΗ (1903-1987), καλομοιρι-

κότερου ὡς γραφὴ πλὴν ἐκφραστικῶς βαθύτερου τοῦ προτύπου του, ἐκ

τῶν Ἑπτανησίων. Κατακλεῖδα-ἔκπληξη: κύκλος τριῶν τραγουδιῶν σὲ

ποίηση Χάϊνε (Πινακοθήκη, Τὸ γρᾶμμα ποὺ ἔγραψες, σὲ συναρπαστικό

5/8, Ὁ γέρο-βασιληᾶς, 6/8 βορειοευρωπαϊκῆς μπαλλάντας) τοῦ ΓΙΑΝ-

ΝΗ ΤΟΥΛΗ (γ. 1973), γιὰ μεσόφωνο καὶ τσέλο. Τελικῶς τὰ ἔργα δὲν

καταξιώνουν γραφὲς καὶ ἰδιώματα (ἐδῶ: μεταρρομαντικά) ἀλλὰ ψυχὴ καὶ

προσωπικότητα. Εὖγε Γιάννη! («Παρνασσός», 28.5.2012).

* * *

8ος ΚΥΚΛΟΣ, -ｫΕΛΛ. ΜΟΥΣ. ΓΙΟΡΤΕΣｻ-3-ｫΕΛΛ. ΜΟΥΣ. ΓΙΟΡΤΕΣｻ, 8ος ΚΥΚΛΟΣ.

ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗ: «Ὕμνοι Ἑλλήνων Συνθετῶν». Χορῳδία (ἀνδρι-

κὴ) Ἐμπορικῆς Τραπέζης, διεύθ. Σταῦρος Μπερῆς, καὶ Κατερίνα Καρα-

μπάτσα, πιάνο. Σύνολο ἰδεώδους λεκτικῆς ἀρθρώσεως καὶ πολυφωνικῆς

διαυγείας, (ἐλάχιστα «φόρτε» ἠχηρότερα ἀπὸ ὅ,τι ἐπέτρεπε ὁ μικρὸς

χῶρος, ἐπαρκέστατη ἡ Καραμπάτσα), ἀνέδειξαν τὰ συνθέματα γιὰ χορῳ-

δία καὶ πιάνο σὲ σημαντικὴ ἑλληνικὴ μορφὴ τοῦ 19ου αἰῶνος, πασίδηλα

ἐκπορευόμενη ἀπὸ τὸ Μάντζαρο καὶ τὶς μελοποιήσεις του τοῦ σολωμικοῦ

ｫὝμνου εἰς τὴν Ἐλευθερίανｻ.

Α´ʹ΄´ μέρος. ΜΑΝΤΖΑΡΟΣ, ΧΑΛΙΚΙΟΠΟΥΛΟΣ-ΝΙΚΟΛΑΟΣ (1795-

1872): «Ὕμνος εἰς τὴν Ἐλευθερίαν», 12 ἀποσπάσματα τῆς λεγομένης

«Ἐνδιάμεσης Μελοποιήσεως» (1844). Καιρὸς πιὰ ἡ μαντζαρικὴ μουσι-

κολογία νὰ ἐρευνήσει βαθύτερα τοὺς πειραματισμοὺς τοῦ Μαντζάρου μὲ

ἀλλεπάλληλες μελοποιήσεις τῶν αὐτῶν ποιητικῶν κειμένων― Σολωμοῦ

καὶ Πετράρχη. Βαθμιαῖα, ἰδίως ἀπὸ τὸ 5ο ἀπόσπασμα («Γιατὶ ἡ μάχη

ἐστάθη ὁλίγη»), ἡ περίτεχνη, διαυγέστατη 2Eπολυφωνία, ἀνυψώθηκε σὲ

μεγαλειώδη νωπογραφία-σωστὴ ἠχητικὴ Καπέλλα Σιξτί-να. Ἀκόμη

ἀγνοοῦν τὸ Μάντζαρο οἱ Ρωμηοὶ γιαλατζῆ-φιλόμουσοι…

Β´ʹ΄´ μέρος: Λιγότερο ἢ περισσότερο συμβατικὰ ἀκούγονται σήμερα

πασίγνωστα, λειτουργικότατα στὸν καιρὸ τους, ἔργα τῶν ΛΑΜΠΙΡΗ

ΓΕΩΡΓΙΟΥ (1833-1889) «Ὕμνος στὸν ἀνδριάντα τοῦ Γρηγορίου Ε´»,

ΡΟΔΟΘΕΑΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ (1849-1892), «Ἀποχαιρετισμὸς εὶς τοὺς

ἐκτάκτους ἐφέδρους», ΚΑΙΣΑΡΗ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ (1859-1946) «Ἀπὸ

φλόγες ἡ Κρήτη ζωσμένη», ΛΑΥΡΑΓΚΑ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ (1860-1941) «Ὕ-

μνος στὴ Δημοκρατία» καὶ ΤΖΑΝΝΗ-ΜΕΤΑΞΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ (1825-

1907) «Ὕμνος τῶν Ριζοσπαστῶν». Τὴ ζωογόνο πνοὴ τῆς ὑψηλῆς μαν-

τζαρικῆς διδασκαλίας καὶ μεῖζον συνθετικὸ διαμέρισμα ὑπαινίσσονται οἱ

σελίδες τῶν ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΞΥΝΔΑ (1810-96) «Ὕμνος διὰ τὸν ἐν Κρή-

τῃ ἀγῶνα» καὶ ΡΑΦΑΗΛ ΠΑΡΙΖΙΝΗ (1820-1875) «Ὁ Ἐθνοφύλαξ».

Σπουδαῖος μελοποιὸς ποιήσεως, ὑψηλῆς συνθετικῆς σκέψεως καὶ ὁ

ΘΕΜΙΣΤ0-ΚΛΗΣ ΠΟΛΥΚΡΑΤΗΣ (1863-1926). Ἀξιομνημόνευτος ὁ «Ὕ-

μνος εἰς τὰς Ἀθήνας» τοῦ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΡΟΔΙΟΥ (1862-1957), ἁβρό-

τατου τραγουδοποιοῦ. Τεράστια ὅμως ἔκπληξη ἡ α´ʹ΄´ ἐκτέλεση μετὰ

100ετία, τοῦ «Ὕμνου εἰς τὸν Βάκχον» (ποίηση: Γεωργίου Τσοκόπουλου)

τοῦ ΣΠΥΡΟΥ ΣΑΜΑΡΑ (1861-1917): ἀτμοσφαιρικότατα «σκληρές»

8ος ΚΥΚΛΟΣ, -«ΕΛΛ. ΜΟΥΣ. ΓΙΟΡΤΕΣ»-4-«ΕΛΛ. ΜΟΥΣ. ΓΙΟΡΤΕΣ», 8ος ΚΥΚΛΟΣ.

συνηχήσεις ὑπαινίσσονταν τὶ μνημεῖο θὰ ἦταν τὸ προηγούμενο μεγάλο ἔρ-

γο του, ἡ ἠμιτελὴς ὄπερα «Τίγκρα». («Παρνασσός», 31.5.2012).

Ἐφ. Ἐξπρές, ἔτος 50ό, ἀρ. φύλλου 14.710,

Σάββατο, 30 Ἰουνίου 2012, σελ. 37.

――――――――――――