τοῦ ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΕΩΤΣΑΚΟΥ

Τριακοστό τέταρτο 2013.

ΔΥΟ, ΜΕΧΡΙ ΣΤΙΓΜΗΣ συμφωνικὲς ὀρχῆστρες, μὲ τρομακτικὴ πολιτιστικὴ προσφορά, ἡ Ὀρχήστρα Χρωμάτων καὶ τὰ Μουσικὰ Σύνολα τῆς ΕΡΤ, καταποντίσθηκαν ἀπὸ πρόσκρουση στὸ παγόβουνο ὄχι τόσο τῆς οἰκονομικῆς κρίσεως, ὅσο τῆς τυραννοσαυρικῆς πολιτιστικῆς ἀναισθησίας κυβερνώντων ἀλλὰ κυρίως, καιροσκόπων καὶ ἀμούσων μισοτεχνῶν (τὸ «μισο» ἀπὸ τὸ «μίσος», ὅπως τὸ «μισογύνης») ποὺ διαφεντεύουν πιὰ ὅλο τὸ φάσμα τῆς πολιτικῆς καὶ μουσικῆς μας ζωῆς, διορίζοντας στὰ καίρια πόστα μουσικὲς μαριονέττες. Ἡ πρωτοβουλία τῆς συστάσεως  τῆς νεοπαγοῦς ὀρχήστρας ἐγχόρδων Αcademica Ἀθηνῶν, ὀφείλεται σὲ 18 ὑπέροχους, μέχρι μυελοῦ ὀστέων μουσικούς, ναυαγοὺς τῶν καταποντισθέντων δύο ὡς ἄνω συνόλων, ποὺ ἀπευθύνθηκαν σὲ ἕναν ἄλλο μεγάλο παραγκωνισμένο τῆς μουσικῆς μας, τὸν λαμπρότατο ἀρχιμουσικό, συνθέτη καὶ πιανίστα Νίκο Ἀθηναῖο,  ἐπί δεκαετίαν χαρισματικὸ διευθυντὴ τοῦ Μεγάρου Μουσικῆς Θεσσαλονίκης: τὰ μουσικὰ πεπρωμένα τῆς πόλεως καθορίζει πλέον ἐγνωσμένης ἀμουσίας μεγαλοεπιχειρηματίας, ποὺ πρὸ δεκαετιῶν συμπεθέριασε μὲ ἕνα ἀπὸ τὰ ἐπιφανέστερα τῶν ἀπειραρίθμων πασόκειων παχυδέρμων.

Ἡ ἐναρκτήρια τῆς νεοπαγοῦς ὀρχήστρας μὲ εἴσοδο ἐλευθέρα (θὰ συνιστούσαμε καθιέρωση χαμηλότατου, καθαρὰ συμβολικοῦ εἰσιτηρίου) ἀποτελοῦσε ἀριστούργημα προγραμματισμοῦ τοῦ Νίκου Ἀθηναίου. Ὁ καταρτισμὸς ἑνὀς προγράμματος εἶναι τέχνη ὑψίστη ποὺ τὴν ὕπαρξή της ἔχουν  σχεδὸν διαγράψει οἱ περιοδεύουσες μεγαλορχῆστρες ἀναμασώντας τὰ ἴδια καὶ τὰ ἴδια: Βρίσκουμε μεγαλοφυᾶ τὸ συνύπαρξη τῆς σουΐτας Γκρήγκ, σὲ πέντε μέρη μὲ τίτλους μόνον δανεισμένους ἀπὸ τὸ «μπαρόκ» μὲ τοὺς  5 μεταγεγραμμένους γιὰ ἔγχορδα ἀπὸ τοὺς 36 «Ἑλληνικοὺς Χοροὺς» τοῦ Σκαλκώτα: Κοινὸ τους σημεῖο; παρὰ τὸ ὅτι τὰ μέρη τοῦ Γκρήγκ, ἀναπέμπουν στὸ «μπαρόκ» εἶναι ἄπεφθος, ὑπέροχος Γκρήγκ. Ὁμοίως καὶ οἱ πασίγνωστοι Ἑλληνικοὶ Χοροί τοῦ Σκαλκώτα, παρὰ τοὺς «δημώδεις» τίτλους του εἶναι ὁμοίως ἄπεφθος Σκαλκώτας.

1) ΓΚΡΗΓΚ, ΕΝΤΒΑΡΝΤ ΧΑΓΚΕΡΟΥΠ (Edvard Hagerup Grieg, 1843-1907): Σουΐτα «Χόλμπεργκ», ἔργο 40, ἀρχικὰ (1884), γιὰ πιάνο, μεταγραφὴ γιὰ ἔγχορδα (1885): γράφτηκε γιὰ τὴ 200ετία ἀπὸ τὴ γέννηση τοῦ Νορρβηγοδανοῦ οὑμανιστοῦ, θεατρικοῦ συγγραφέως καὶ προμάχου τοῦ Διαφωτισμοῦ Λούντβιγκ, βαρώνου Χόλμπεργκ (Ludvig, βαρῶνος τοῦ Holberg, 1684 -1754), θεωρουμένου ὡς θεμελιωτοῦ τῆς δανικῆς καὶ νορβηγικῆς λογοτεχνίας. 5 μέρη: Πρελούντιο, Σαραμπάντα, Γκαβότα, Αἴρ καὶ Ριγκωντόν, μιᾶς λιτὰ περιεκτικῆς ἀλλὰ πλούσιας σὲ συνηχήσεις ἁρμονικὲς ἢ ἀντιστικτικὲς, ποὺ ἡ ἑρμηνεία τους μᾶς μάγεψαν ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμή: πλούσιος, μεστὸς, εὐαισθητοποιημένος σὲ ἐκφραστικὲς αὐξομειώσεις ἠχητικοῦ ὄγκου ὀρχήστρας, πλαστικότατος ρυθμὸς καὶ λυγερὸ φραζάρισμα ποὺ σοῦ ἔπιανε τὴν ἀναπνοή. Ἐπαναλαμβάνουμε: Γκρήγκ καὶ ὄχι μπαρόκ. Νορβηγικῆς χροιᾶς Σαραμπάντα, πεμπτουσία τοῦ πνεύματος «μπαρόκ» ἀπέχουσα παρασάγγας ἀπὸ τὸ γρᾶμμα του Γκαβότα, πρόδρομος τοῦ Ρέμο Τζαζόττο στὸ λεγόμενο «Ἀντάτζιο» τοῦ Ἀλμπινόνι» τὸ Αἴρ, ἑρμηνεία ποὺ ὁ πλοῦτος τῶν ἑρμηνευτικῶν ἀποχρώσεών της ἀνέδειξε τὴν χάρη τῆς θαυμαστὰ τραγουδημένης μἐ λεπτὲς ἀποχρώσεις. τελικῆς Ριγκωντόν.

2) ΣΚΑΛΚΩΤΤΑΣ, ΝΙΚΟΣ (1904-1949): 5 ἀπὸ τοὺς 36 «Ἑλληνικούς Χοροὺς», μεταγραφὴ τοῦ συνθέτου γιὰ ἔγχορδα: α) Ἠπειρώτικος 2) Κρητικός 3) Τσάμικος, ὁ λιγότερο «φολκλορίζων» τῶν ἄλλων τεσσάρων, 4) Ἀρκαδικὸς 5) Κλέφτικος. Ἀπό τὸ σκανδιναυϊκὸ Βορρᾶ, στὸν ἄκρως οἰκεῖο Ἑλληνικὸ Νότο τῶν «Χορῶν». Διονυσιακότατη ἑρμηνεία μὲ… ἄκρως ἀπολλώνια διαύγεια ὅλων τῶν συνθετικῶν καὶ ἐνορχηστρωτικῶν συνιστωσῶν.

3) ΜΕΝΤΕΛΣΟΝ-ΜΠΑΡΤΟΛΝΤΥ, ΦΕΛΙΞ (Mendelssohn Bartholdy, Felix, 1809-1847): Συμφωνία ἀρ. 9 σὲ ντο ἐλάσσονα, γιὰ ἔγχορδα ἐπιλεγομένη «La Suisse», δηλ. «Ἡ Ἑλβετία» ἢ «Ἡ ἑλβετική» (1823). Μεταξὺ 1820 καὶ 1838 ὁ Μέντελσον συνέθεσε 27 ἔργα, δίχως ἀρίθμηση opus ἢ…ἀρίθμηση WoO, δίχως «ἔργου χωρίς ἀρίθμηση o–pus»: περιλαμβάνουν καὶ τὶς 12 συμφωνίες γιὰ ἔγχορδα. Γράφτηκαν τὸ 1821-1823 καὶ ἔχουν ἀδίκως καὶ ἐντελῶς παραγκωνισθεῖ ὄχι ἁπλῶς ἀπὸ τὶς 5 συμφωνίες του γιὰ πλήρη ὀρχήστρα, ἀλλ’ ἐξ’ αὐτῶν ἀπὸ τὶς ἀρ. 3, λα ἐλ., ἔργο 56 (1841-42) «Σκωτική», ἀρ.  4, λα μείζ.,  «Ἰταλική» (1833) καὶ ἀρ. 5, ρε ἐλ./ρε μείζ. «τῆς Μεταρρυθμίσεως» (περιέργως …1830!). (Δὲν εἶναι τοῦ παρόντος οἱ ἀσυμβατότητες μεταξὺ αὔξοντος ἀριθμοῦ καὶ χρονολογιῶν). Ὁ ἀνεξήγητος παραγκωνισμὸς δὲν σημαίνει διόλου ὅτι οἱ 12 ὑπολείπονται ποιοτικῶς τῶν, ἂς ποῦμε, «μεγάλων». Τὴν ἀρ. 9 ἀποτελοῦν τὰ κλασσικὰ τέσσερα μέρη συμφωνίας.Ἡ σφύζουσα ἀπὸ εὐαίσθητο παλμὸ ἑρμηνεία τους, φώτισε πλῆθος λεπτομερειῶν ὑπέροχες γραφῆς.  Α΄ μέρος (Grave, σὲ ἐλ., Allegro, σὲ μείζ.) , ἄφησε ἐντυπώσεις ποὺ διθεματικοῦ Allegro σονάτας, μὲ εὔστοχες παραοδικὲς διαφωνίες καὶ ὡραῖα κορυφώματα· β΄ μέρος δραματικότατο, εὑρηματικότατο ἁρμονικὰ μεσαῖο τμῆμα· γ΄ μέρος Σκέρτσο μέ χαριέστατο Τρίο, 100% Μέντελσον, προαναγγέλλον τὴ μουσικὴ γιὰ τὸ σαιξπήρειο «Ὄνειρο καλοκαιρινῆς νύχτας» (1826, 1842) καὶ δ΄ ρομαντικότερο, προάγγελος σχεδὸν τοῦ Μπράμς, σωστὸς στρόβιλος κορυφωμάτων καὶ ἀντικορυφωμάτων ποὺ ἐρμηνεύθηκε μὲ πυρετικὴ διαύγεια. Ὀρθότατα ἀρχιμουσικὸς καὶ ὀρχήστρα διάλεξαν ὡς μόττο τὸ «Ἑρμηνεύω, ἄρα ὑπάρχο» παραφράζοντας τὸ λατινικὸ Cogito, ergo sum (=σκέπτομαι, ἄρα ὑπάρχω)! (ᾨδεῖο Ἀθηνῶν, 28.11.2013).

*        *        *

ΣΧΟΛΙΟ ΕΝΤΕΛΩΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟ τῆς ὡς ἄνω κριθείσης ἐκδηλώσεως ποὺ ἁπλῶς ὑπῆρξε ἀφορμή του: «Σάπιες Τομάτες» (ἀγγλ. Rotten Tomatoes) ὀνομάζεται πανίσχυρος διαδικτυακὸς θεσμὸς ἀξιολογήσεως καὶ κρίσεως κινηματογραφικῶν ταινιῶν ἀπὸ ἑκατοντάδες κάποτε κριτῶν ἢ κριτικῶν. Οἱ κρίσεις τους ἀξιολογοῦνται σὲ ποσοστὰ βάσει κλίμακος ἀπὸ τὸ 1 ὡς τὸ 100 καὶ ἐπηρρεάζουν σημαντικὰ  τὴν ταμειακὴ κίνηση τῶν σχολιαζομένων ἔργων. Ἂν ὑπῆρχε καὶ στὴν ἀρχιτεκτονικὴ βραβεῖο «Σάπιες Τομάτες», αὐτὸ θὰ ἀπονεμόταν αὐτοδικαίως μετὰ θάνατον στὸν γερμανοτραφῆ «ἀρχιτέκτονα» Ἰωάννη Δεσποτόπουλο (1903-1992), κτίτορα τοῦ ἐκτρώματος ποὺ ὀνομάζεται (Νέο) ᾨδεῖο Ἀθηνῶν, ἐπὶ τῆς λεωφ. βασιλέως Κωνσταντίνου, πρὸ τοῦ ἀγάλματος Τρούμαν. Βεβαίως τὸ κτίριο ποὺ ἄρχισε νὰ χρησιμοποιεῖται περὶ τὸ 1970, ἐπὶ ἀπριλιανῆς δικτατορίας, δὲν ἔχει ἀκόμη…τελειώσει. Παρ᾽ ὅλα ταῦτα δημιουργὸς καὶ δημιούργημα ἐξαίρονται ὡς ἀθηναϊκὴ ἐκπροσώπηση τοῦ γερμανικοῦ ἀρχιτεκτονικοῦ ρυθμοῦ Βauhaus, ποὺ ἐμεῖς χρησιμοποιήσαμε ὡς ἀδέξια συγκάλυψη τῶν αἰσχῶν τῆς «ἀντιπαροχῆς». Στοὺς λιβανιστὲς τοῦ Δεσποτόπουλου τὴ μόνη ἁρμόζουσα ἀπάντηση ἁπλῶς δὲ γράφουμε λόγῳ εὐπρεπείας, πανάθεμά την!  Στὸ ᾨδεῖο Ἀθηνῶν ἰσόγειο παραμένει ὁ…πρῶτος ὄροφος, ὅπου ὁδηγοῦν ἀπὸ τὸ πεζοδρόμιο τῆς λεωφόρου βασιλέως Κωνσταντίνου ἀκριβῶς 62 σκαλοπάτια, θάνατος γιὰ γέροντες,  ἀναπήρους καὶ ἄτομα περιορισμένης κινητικότητος. Ἀσσανσὲρ στὸ κτίριο, ὡς σήμερα ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ! Οἱ τουαλέτες ἀπέχουν ἀπὸ τὴν αἴθουσα συναυλιῶν ἕνα χιλιόμετρο πρὸς Βορρᾶν. Καλλίτερα νὰ πᾶτε πρὸ τῆς συναυλίας, ἐπειδὴ ἄν πᾶτε στὸ διάλειμμα, ἐπιστρέφοντας, τὸ β΄ μέρος ἴσως ἔχει ἀρχίσει. Ὅμως οἱ ἀπαξίες σὰν τοῦ Δεσποτόπουλου ὑπερυψοῦνται στὴν Ἑλλάδα, ὅπως τὸ ἀρχιτεκτονικὸ ζεῦγος τῶν ὀλετήρων τῆς πλατείας Κολωνακίου, οἱ διαχρονικοὶ καί, φεῦ, ἀναπαραγόμενοι ὡς βρυκόλακες, μαστροχαλαστὲς τῆς Πλατείας Ὁμονοίας κ.λπ.  Μή δὲ στήσαμε σὲ περίοπτη θέση τὸν ἐκτρωματικὸ Δρομέα τοῦ Βαρώτσου πρὸ τοῦ «Χίλτον» καὶ ἐξορίσαμε, χάριν τοῦ πολυχαϊδεμένου τῆς Intelligence Service ἀρχιεπισκόπου Δαμασκηνοῦ, στὰ βάθη τῆς πλατείας Μητροπόλεως τὸ ἄγαλμα τοῦ μαρτυρικοῦ Κωνσταντίνου Παλαιολόγου; Νὰ ὄψονται οἱ ρασοφόροι ἀπόγονοι τοῦ Τουρκοπρόβλητου «πατριάρχου» Γενναδίου Σχολαρίου. Σκουπιδώνας μπετονένιων ἐκτρωμάτων, μὲ δρόμους (λεωφόρος Κηφισίας μὲ 4 διαφορετικὲς ἀριθμήσεις ἀλλὰ ἀπὸ κτίσματα δίχως ἀριθμούς, ὅπως ἑκατοντάδες ἄλλοι) καὶ πλατεῖες ἐντελῶς ἀπογυμνωμένους ἀπὸ προτομὲς, ἀνδριάντες καὶ ἡρῷα ἀναπέμποντα στὴν 3000ετῆ ἑλληνικὴν ἱστορία, ἡ Ἀθήνα θεωρεῖται, λέει..πρωτεύουσα.. Guarda, sputta e passa  («κύττα, φτύσε καὶ προσπέρνα») ὅπως λέγεται ὅτι εἶναι ἡ ἀρχικὴ ἐκδοχὴ τοῦ δαντικοῦ στίχου.