τοῦ ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΕΩΤΣΑΚΟΥ.
Τεσσαρακοστό δεύτερο 2012.
ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΑΠΑΤΗΛΗ, ἡ πρώτη ἐντύπωση τῆς πρόσφατης διδασκαλίας τῆς «Ἀΐντα» τοῦ Βέρντι, (κείμ. Αntonio Ghislanzoni, α΄ ἐκτ. Κάϊρο, Ὄπερα Khedivial, 24.12.1871) στὴ «Μετροπόλιταν» Νέας Ὑόρκης: Ἡ α΄ καὶ β΄ («θεαματικότερη») πράξεις, ὄντως θύμιζαν Χόλλυγουντ Σεσίλ ντὲ Μίλλ, ἀλλὰ ἡ γ΄ πίνακες γαλλικῆς ζωγραφικῆς ἀπὸ Πουσσὲν μέχρι Μιλλέ. Εὔστοχο σκηνικὸ στὴν δ΄, δύο ὁριζόντια ἐπίπεδα: Κάτω (Κόσμος) ἡ κρύπτη-τάφος τῶν Ἀΐντα Ρανταμές, Ἄνω ἡ εἴσοδος ναοῦ ὅπου θρηνεῖ ἡ μεταμελημένη Ἄμνερις. Πληθωρικό, αἰγυπτιακότατο θέαμα: α΄ καὶ ἰδίως β΄ πράξη, ὅπου συμπαρήλασαν καὶ δύο ζεύγη κελήτων συρόντων ἅρματα, τὰ διαμερίσματα τῆς Ἀμνέριδος μὲ εὐφάνταστο ζωγραφικὸ φόντο ποὺ πλαισιώνει τὸ θρόνο τῆς πριγκίπισσας. Οἱ ἐπὶ σκηνῆς κέλητες δὲν ξάφνιασαν: ἱστοροῦνται «Ἀΐντες» ὅπου παρελαύνουν καμῆλες, ἴσως καὶ ἐλέφαντες. Άλήθεια, πῶς καταφέρνουν τὰ ἄμοιρα ζῶα, νὰ ἀντέχουν ὅ,τι γι᾽ αὐτὰ ἴσως εἶναι ἁπλῶς νευρικὰ ἐρεθιστικότατη βαβούρα, χωρὶς, ἂν ὄχι νὰ ἀφηνιάζουν, νὰ μὴν ἀφοδεύουν κἂν ἐπὶ σκηνῆς: ἕνας λευκὸς κέλης, κτυποῦσε νευρικὰ μὲ τὴν ὁπλῆ του τὸ σκηνικὸ δάπεδο… Παραμένω ἐσαεὶ τρυφερότατα φιλόζωος ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος ἔχει παμπαλαιόθεν χάσει τὴ μέγιστη ἀρετὴ τοῦ ζώου, τὴν ἀθωότητα. (Σκηνικά: Gianni Quaranta). Ὁμοίως συνεπῆ ἱστορικῶς καὶ τὰ κοστούμια. Γοητευτικὸ τὸ πρασινοκύανο φόρεμα τῆς Ἀΐντα, ὄχι ὅμως καὶ ἡ Ἄμνερις, βαρυφορτωμένη κοσμήματα μονῳδοῦ. Θὰ συνιστούσαμε ὡς πρότυπο στὴν ἐνδυματολόγο Dada Saligeri, τὰ λιτὰ καὶ ἱστορικότατα κοστούμια τοῦ αἰγυπτιολόγου Auguste Mariette Μπέη (1821-1881) γιὰ τὴν παγκόσμια πρώτη τῆς «Ἀΐντα». Παρακάμπτοντας θαυμαστὰ τὴ χολλυγουντιανὴ δεσμευτικότητα σκηνικῶν καὶ κοστουμιῶν, ἡ σκηνοθέτρια Sonja Frisell μεταμόρφωσε σχεδὸν ταχυδακτυλουργικά, τὸ ὑπερθέαμα σὲ πηγὴ ἀνοικτίρμονος δράματος καὶ ἀξιοποίησε στὸ ἔπακρον τὶς ἐφάμιλλες τῆς δραματικὰ φορτισμένης φωνητικῆς λάμψεως καὶ εὐλυγισίας τους, τεράστιες ὑποκριτικὲς ἰκανότητες τῶν Ἀΐντα (Οὐκρανῆς Ljudmila Monastyrska), Ἀμνέριδος (Olga Borodina) καὶ Ἀμονάσρο (Γεωργιανοῦ Giorgi Gagnidze) ποὺ μᾶς σφράγισαν ὡς ἀρχέτυπα φωνητικοδραματικῆς ἑρμηνείας τῶν ἀντίστοιχων ρόλων. Πλὴν τοῦ ἀξιοπρεπέστατου Οὕγγρου βαθυφώνου Miklos Sebestyén (Φαραώ), ἁπλῶς διεκπεραιωτικοὶ ἦσαν ἀντίθετα, ὁ καὶ ἐμφανισιακὰ νερόβραστος, ἀντιηρωϊκὸς Ρανταμὲς (49χρονος Γάλλος, Roberto Alagna, οὔτε δραματικός, σχεδὸν οὔτε…τενόρος), μὲ φωνητικὸ τίμπρο μᾶλλον θαμπὸ καί… μιὰ δυὸ διακριτὲς τονικὲς παρεκκλίσεις, ὁ μικρῆς φωνῆς Ράμφις (Σλοβάκος βαθύφωνος Stefan Koçan) μέ… λενινιστικὸ γενάκι, νεαρότατος γιὰ ἀρχιερέας ἀκόμη καὶ γιὰ ἀρχαία Αἴγυπτο ὅπου ὁ προσδόκιμος μέσος ὅρος ζωῆς ἦσαν τὰ 18-19 χρόνια (παράδειγμα ὁ Τουταγχαμών, ἐξαίρεση ὁ 70άρης Ραμσῆς Β΄, σωστός Μαθουσάλας).
Ἥλιος μεταξὺ τριῶν περίλαμπρων ἀστεριῶν (Monastyrska, Borodina καὶ Gagnidze) ὁ μοναδικὸς ἀρχιμουσικὸς Fabio Luisi, ἐπὶ κεφαλῆς ὀρχήστρας, θαυμαστῆς χορῳδίας καὶ μονῳδῶν, πέτυχε ὑπερκόσμια ἀνάγνωση μιᾶς σκοπίμως «δίγλωσσης» παρτιτούρας: φανταστικῆς ἀναπλάσεως ἑνὸς παντελῶς χαμένου μουσικοῦ πολιτισμοῦ καὶ μιᾶς τελείως ἀνανεωμένης λυρικῆς γλώσσας γιὰ τὸν 58χρονο συνθέτη. Συσχέτισε μαγικὰ τὰ δύο ἐπιφανειακῶς μόνον «ἄσχετα» ἰδιώματα ἀλλὰ καὶ ἀποτύπωσε στὴ μνήμη μας μὲς τὸ χρόνο ἕνα πλοῦτο ἐμπνεύσεων, γνωστῶν μὲν καθεμιᾶς χωριστὰ, ἀλλὰ δυσδιάκριτων ὡς συλλειτουργούντων ἰδιοφυῶς ἐν συνόλῳ. Κοντολογίς: ἡ «Ἀΐντα» τῆς ζωῆς μας. (Αἴθουσα Τριάντη, 18.12.2012).
* * *
ΣΥΝΙΣΤΟΥΜΕ πρὸς τοὺς Ἕλληνες παραγωγοὺς μουσικῆς (κρατικούς, ἠμικρατικούς, ἰδιῶτες) ὡς ἀξιομίμητο ΠΡΟΤΥΠΟ τὸ ρεσιτάλ, ὑπὸ τὴν αἰγίδα τοῦ ἑλληνοελβετικοῦ συλλόγου «Ἐϋνάρδος», τοῦ 23χρονου Βρεταννοῦ πιανίστα Μάρκ Βάϊνερ (Μarc Viner, α΄ βραβεῖο διαθνοῦς διαγωνισμοῦ πιάνου «Ἀλκάν-Τσίμμερμαν».) Διοργανωτὴς καὶ παρουσιαστὴς πρόγραμματος, ἐμπεριστατωμένα λακωνικός ὁ ἀγαπητὸς συνάδελφος μουσικολόγος-μουσικριτικὸς Κωνσταντίνος Π. Καράμπελας Σγούρδας, πρόεδρος τῶν διεθνῶν μουσικῶν σωματείων «Τζίνα Μπαχάουερ» καὶ «Ἀλκάν-Τσίμμερμαν». Τὴν ἐκδήλωση ἄνοιξε ὁ πρόεδρος Δ.Σ. τοῦ «Ἐϋνάρδος» κ. Ἐπαμ. Παπαηλιοῦ. Πρόγραμμα ἔργων 4 πιανιστῶν-συνθετῶν τοῦ 19ου αἰ., γεννημένων μεταξὺ 1810 καὶ 1813, δύο πασιγνώστων (Σοπέν, Λίστ) καὶ δύο ἀναλόγου διαμετρήματος, λιγότερο δυστυχῶς γνωστῶν στὸν ἀναμασοῦντα τὰ ἴδια καὶ τὰ ἴδια Ἑλλαδιστανὸ ψευδοφιλόμουσο: Ἐξ᾽ ἀρχῆς διαγνώσαμε ἑρμηνευτὴ ποὺ ἐνορᾶται πίσω καὶ πέρα ἀπὸ τὶς νότες, ταυτίζεται μὲ τὸ ἔργο προτείνοντας λεπτότατες διαβαθμίσεις δυναμικῆς καὶ χρωστικῆς τοῦ «πεντάλ», συλλαμβάνει τέλεια τὴν προοπτικὴ τῶν μορφῶν στὸ χωρόχρονο, συνδέει συγχορδίες χάρη σὲ εὐγενικότατο cantabile καὶ κυρίως διακρίνει τὸ ὕφος συνθετῶν συγχρόνων, ποὺ παρὰ τὶς ἁδρὰ διακριτὲς προσωπικότητές του, εἶναι φυσικὸ νὰ ἔχουν ὁμοιότητες πιανιστικῆς γραφῆς.
ΣΟΠΕΝ, ΦΡΕΝΤΕΡΙΚ (Chopin, Fréderic, 1810-1849): «Φαντασία», ἔργο 49, Δύο Νυκτερινά, ἔργο 27, ἀρ. 1 (πραγματικὸ σεληνόφωτο τοπίο μὲ ἀπροσδόκητο κορύφωμα) καὶ «Φαντασία-Αὐτοσχεδιασμός» ἔργο 66, ἔργο «μεταθανάτιο», ἀπαγωγὴ στὴν ἀγαπημένη Εὐρώπη πάρκων, πύργων καὶ δρυμῶν.
ΑΛΚΑΝ, ΣΑΡΛ-ΒΑΛΑΝΤΕΝ (Alkan, Charles-Valentin, 1813-1888): «Πένθιμο Ἐμβατήριο», ἔργο 26, μεγάλης μορφῆς ὀραματισμὸς ρομαντικοῦ τοπίου καὶ «Θριαμβευτικὸ Ἐμβατήριο», ἔργο 27, ἀνάλογα προγραμματικὴ μουσική, ὅπου τὸ πιάνο ὑποκαθιστώντας ξεπερνᾶ τὴ συμφωνικὴν ὀρχήστρα.
TΑΛΜΠΕΡΓΚ, ΣΙΓΙΣΜΟΝΔΟΣ (Thalberg, Sigismond, 1812–1871): «Φαντασία πάνω στὴν ὄπερα “Μωϋσῆς᾽᾽ τοῦ Ροσσίνι», ἔργο 33 (1837), ὑψηλὴ συνθετικὴ σκέψη, ἰσόκυρη τοῦ Σοπέν, μεγάλη μορφή!
ΛΙΣΤ, ΦΡΑΝΤΣ (Liszt, Franz, 1811-1886): «Ἑξάμερον» (οἱ 6 μέρες τῆς βιβλικῆς Δημιουργίας!). Δεξιοτεχνικὲς παραλλαγὲς πάνω στὸ ἐμβατήριο τῆς ὄπερας «Πουριτανοί» τοῦ Μπελλίνι. 9 ἑνότητες (εἰσαγωγή, θέμα, παραλλαγὲς Ι-VI, Φινάλε). Πλὴν τῶν ἑνοτήτων-παραλλαγῶν ἀρ. 3 (Τάλμπεργκ), 5 (Πίξις) 6, (Χέρτς), 7 (Τσέρνυ) καὶ 8 (Σοπέν), ὅλων περιφήμων συνθετῶν-πιανιστῶν, ἀποτελεῖ ὀμαδικὸ ἔργο-σύλληψη τοῦ Λίστ, ἐπιμεληθέντος τὴν ἑνότητά του. Συμπύκνωση ρομαντικῶν πιανιστικῶν γραφῶν σὲ ἀριστούργημα ἑνιαίου συνθετικοῦ στοχασμοῦ, πιθανότατα πρωτακουγόταν στὴν Ἑλλάδα. Ἡ συναρπαστικότερη συναυλία τοῦ 2012; Ναί! (Μέγαρο Μελᾶ, 19.12.2012).
――――――――――――
