«ΣΥΡΑΝΟ ΝΤΕ ΜΠΕΡΖΕΡΑΚ»-1-ΜΕ ΠΛΑΘΙΝΤΟ ΝΤΟΜΙΝΓΚΟ!
Φράνκο Ἀλφάνο: «Συρανὸ ντὲ Μπερζεράκ»
μὲ Πλάθιντο Ντομίνγκο!
τοῦ ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΕΩΤΣΑΚΟΥ.
Εικοστό 2012.
ΤΗ ΜΥΗΣΗ ΜΑΣ (χάρη στὴν τηλεσκηνοθεσία: μεγάλη «τέχνη μὲς στὴν
τέχνη») στὶς ζωντανὲς ἀναμεταδόσεις λυρικῶν ἀριστουργημάτων ἀπὸ
παγκοσμίου φήμης θέατρα, ὀφείλουμε στὸν ΑΝΤ1: σὲ καιροὺς χαλεπό-
τατους, μᾶς ἔφερε τὴ «Μετροπόλιταν» Νέας Ὑόρκης στὴν αἴθουσα
Τριάντη τοῦ ΜΜΑ. Τὴ σκυτάλη παρέλαβαν τὸ Classical Radio καὶ ὁ
κινηματογράφος «Δαναός». Ἡ ζωντανὴ ἀναμετάδοση ποὺ παρακολούθη-
σα μὲ σφράγισε ἀνεξίτηλα: ἀπὸ τὸ Teatro Real (ἱσπ. Βασιλικὸ Θέατρο,
δηλ. ἡ Ὄπερα Μαδρίτης) ἀπόλαυσα τὴν 4πρακτη ὄπερα τοῦ ΦΡΑΝΚΟ
ΑΛΦΑΝΟ (1875-1954) «Συρανὸ ντὲ Μπερζεράκ», σὲ γαλλικὸ κείμενο
Henri Cain, πάνω στὸ θεατρικὸ ἀριστούργημα τοῦ Ἐδμόνδου Ροστάν
[Edmond Rostand, 1868-1918] (πρώτη: Παρίσι, Théâtre de la Porte
Saint-Martin, 28.12.1897). Ἡ παγκόσμια πρώτη τῆς ὄπερας τοῦ Ἀλ-
φάνο, δόθηκε δίς: μεταφρασμένη ἰταλικά, Ρώμη, Teatro Reale,
22.1.1936 καί, στὸ γαλλικὸ πρωτότυπο, Παρίσι, Opéra Comique,
29.5.1936).
Τὴν ὑστεροφημία του δυστυχῶς ὁ Ἀλφάνο χρωστᾶ κυρίως στὴν
ἀποπεράτωση τῆς μισοτελειωμένης «Τουραντό» τοῦ Πουτσίνι, ποὺ πρω-
τανεβάστηκε (Σκάλα Μιλάνου, 25.4.1926) ὑπὸ τὸν Τοσκανίνι, πετσοκό-
ψαντα θρασύτατα τὴν ἐπιμελέστατη δουλειά τοῦ ἄμοιρου συνθέτου. Ὅ,τι
σήμερα γνωρίζουμε ὡς φινάλε Ἀλφάνο, εἶναι…Τοσκανίνι. Ὁ Ἀλφάνο
δούλευε 9 ὁλόκληρους μῆνες μόνο στὸ καταληκτικὸ ντουέτο Καλάφ-
Τουραντότ, ἀφήνοντας τεράστιο ὄγκο σημειώσεων ποὺ ἔκτοτε δὲν ἀπα-
σχόλησαν κανένα. Ὁπωσδήποτε, ἀπὸ τὶς συνολικὰ δέκα ὄπερές του
γνωστότερες εἶναι ἡ κατὰ Λέοντα Τολστόϋ «Ἀνάσταση» (Τουρίνο, 30.11.
1904) καὶ ἡ κατὰ τὸν Ἰνδὸ ποιητὴ Καλιντάσα «Σακούνταλα» (Μπολό-
νια, 10.12.1921): μέγας ἰνδολάτρης ὁ Ἀλφάνο μελοποίησε γιὰ φωνὴ καὶ
πιάνο δεκάδες ποιημάτων Ταγκόρ.
«ΣΥΡΑΝΟ ΝΤΕ ΜΠΕΡΖΕΡΑΚ»-2-ΜΕ ΠΛΑΘΙΝΤΟ ΝΤΟΜΙΝΓΚΟ!
Πλὴν τῶν κατάλοιπων τοῦ φινάλε «Τουραντό», ὁ «Συρανὸ» ἦταν ἡ
πρώτη μου ἐπαφὴ μὲ τὸν Ἀλφάνο.Ἔκπληκτος ἀνακάλυπτα ἕνα ἀκόμη
θῦμα τῆς ἱστορικῆς «ἐπικαιρότητας»: μεταβεριστὴς συνθέτης μεγάλου
διαμετρήματος, ὑπερευαίσθητος στοὺς σκηνικοὺς χρόνους καὶ μέγιστος
ἐνορχηστρωτὴς, συγκρίσιμος μὲ Ρίχαρντ Στράους. Τὸ ἔργο του βρίθει καὶ
ὡραιότατων ἐκτενῶν μελῳδικῶν γραμμῶν καίτοι δὲν θὰ περιμέναμε ἴσως
ἀπ᾽᾿ αὐτὸν ἄριες τόσο εὐαπομνημόνευτες ὅσο τοῦ Καβαραντόσι (γ´ πράξη
«Τόσκας») ἢ τῆς Τσὸ-τσὸ-σάν, Un bel dì vedremo (β´ πράξη
«Μπαττερφλάϋ»). Καὶ μόνον ἡ γ´, (πολιορκία τοῦ Ἀρράς, θάνατος τοῦ
Κριστιάν) εἶναι ἀριστούργημα ἐναγώνιου συσπάνς.
Δύσκολα ἀντιδιαστέλλουμε τὸ ἔργο ἀπὸ τὴν ὑπέροχη διδασκαλία
ποὺ μᾶς τὸ γνώρισε. Σοβαρὸ λόγο παραμελήσεώς του θεωροῦμε τὸ ὅτι
χρειάζεται δύο ἰσόκυρους τενόρους, δραματικό (Συρανό) καὶ ρωμαλέο
λυρικὸ (δειλὸ Κριστιὰν στὸν ὁποῖο ὁ «ἄσχημος» πλὴν χαρισματικότατος
Συρανὸ «δανείζει» τὴ φωνή καὶ τὸ ἐπιστολογραφικό του χάρισμα). Ἐξ᾽
ἀρχῆς ἡ σκηνικότητα τῆς παρτιτούρας ἀπογειώνει. Ἀπὸ τὴν α´ πράξη
μόλις σημειώσα στὰ σκοτεινὰ τὴν ἐξαίσια εἰσαγωγὴ καὶ μιὰν ὑπέροχη
φράση βιολιῶν στὸν «Ὕμνο στὸ Παρίσι». Ἡ β´ πράξη, στὸ πανδοχεῖο
πάντα, πέρασε σὰν ἀνεμορριπή, ἐνῶ ἡ γ´, κορυφώθηκε μὲ τὴν πρώτη
σκηνή, τοῦ «μπαλκονιοῦ», ὅπου ἡ Ρωξάνη βλέπει τὸν Κριστιὰν,
ἀκούγοντα…τὸν κρυμμένο Συρανὸ νὰ τῆς ἐξομολογεῖται τὸν ἔρωτά του
ἀλλὰ καὶ μὲ τὴ δεύτερη ὅπου ἡ νέα περνᾶ μέσα ἀπὸ τὶς γραμμὲς τῶν
Ἱσπανῶν πολιορκητῶν τοῦ Ἀρράς, γιὰ νὰ συναντήσει τὸν Κριστιάν,
φέρνοντας τρόφιμα στοὺς πολιορκημένους: ὁ Κριστιὰν σκοτώνεται καὶ ἡ
Ρωξάνη ἀποσύρεται σὲ μοναστῆρι. Ἡ δ´, μετὰ 15 χρόνια, ὅπου ὁ Συρανὸ
δὲν ἔπαψε νὰ ἐπισκέπτεται τὴ Ρωξάνη στὸ μοναστῆρι, μὲ τὸ θάνατο τοῦ
χτυπημένου σὲ ἐνέδρα ἥρωα, ὁλοκλήρωσε καταλυτικὰ τὶς πρῶτες
ἐντυπώσεις. Ὁ Πλάθιντο Ντομίνγκο, (ἐπώνυμος ρόλος), γίγας τῆς λυρι-
κοδραματικῆς τέχνης, μοῦ θύμισε Αἰμίλιο Βεάκη, στὴ μοναδικὴ παρά-
σταση ποὺ τὸν πρόλαβα. Ζωντάνεψε ἀνεπανάληπτα μιὰ χαρισματικὴ καὶ
λεύτερη ψυχὴ ποὺ μάγευε μὲ τὴ φωνὴ καὶ τὴν «ἀσχήμια» της ἀπὸ τὸ
πρῶτο κιόλας λεπτό. Ἀντάξιά του Ρωξάνη (ἰδανικὸ ταῖρι στὴν οὐράνια
αὐτὴν «ἀσχήμια» ἡ ὀμορφιά τῆς κοκκινομάλλας Ἀϊνχόα Ἀρτέτα), μὲ
μεταμορφώσεις ἄνετα ἐξαιρόμενες στὶς περιστάσεις: σκηνὴ μπαλκονιοῦ,
«ΣΥΡΑΝΟ ΝΤΕ ΜΠΕΡΖΕΡΑΚ»-3-ΜΕ ΠΛΑΘΙΝΤΟ ΝΤΟΜΙΝΓΚΟ!
θριαμβευτικὴ εἴσοδός της στὸ πολιορκημένο Ἀρράς μέσα ἀπὸ τὶς ἱσπανι-
κὲς γραμμές, καρτερικὴ ἀλλ’ ἀπαρηγόρητη χήρα στὸ συγκλονιστικὸ
φινάλε, ὅταν ὁ ρόλος τοῦ ἥρωα στὸ εἰδύλλιό της μὲ τὸν Κριστιάν, ἀποκα-
λύπτεται πολὺ ἀργά: ἀστέρι διαμετρήματος, φωνὴ φωτεινή, ἰδανικὴ σὲ
ρόλο τρομερό (ἀμελητέα παροδικά μικρομπαλλαρίσματα). Λοιπή διανομή:
φωνὲς εὔρωστες, εὔπλαστα μουσικότατες, εὐαίσθητες στὴν ὑποκριτικὴ
χαρακτηρολογία. Γκουβερνάντα καὶ ἀδελφὴ Μάρθα (μεσόφωνοι)-Ντόρις
Λάμπρεχτ [Lamprecht] Λίζα (σοπράνο)-Κριστίνα Τολέδο Ντὲ Γκίς
[De Guiche, βαρύτονος], διεκδικητὴς τῆς Ρωξάνης καὶ μικρόψυχος
διοικητὴς τῶν πολιορκημένων στὸ Ἀρράς-Ἄνχελ Ὀδένα ὑποκόμης
Βαλβέρ (α´ πράξη καὶ ἀξιωματικὸς Καρμπόν, β´πράξη, βαθύφωνοι)-
Φράνκο Πομπόνι [Pomponi]ｷ Κριστιὰν (λυρικὸς τενόρος, ἰδεώδης στὴν
τρυφερή του συστολή)-Μισὲλ Φαμπιανό· ζαχαροπλάστης Ραγκενώ
(μπασοβαρύτονος, β´ πράξη)-Λωράν Ἀλβαρό· Ἱσπανὸς άξιωματικὸς καὶ
μάγειρος (βαρύτονοι)-Νταβίντ Ρουμπιέρα.
Πρόγραμμα σὲ ἀδόκιμα ἀγγλικὰ ἀπέδιδε τὴ… musical direction
(ἐννοώντας direction δηλ. σκηνοθεσία) στὸν Πέδρο Χάλφφτερ Καρό,
κατονομάζοντας ὡς conductor (ἀρχιμουσικὸ) καὶ διευθυντὴ χορῳδίας
τοὺς Φρανσουᾶ Ροσταὶν καὶ Ἀντρὲς Μασπέρο: Ὁπωσδήποτε σκηνοθεσία
καὶ μουσικὴ διεύθυνση ἦταν ἀνώτερα κάθε ἐγκωμίου. Συνεπικουρούμενος
ἀπὸ τὰ εὐφάνταστα σκηνικὰ καὶ τοὺς φωτισμοὺς τῆς Πετρίκα Ἰονέσκο
καὶ τὰ σπάνιας σκηνικῆς καλαισθησίας ἱστορικότατα κοστούμια τῆς
Ἑλληνίδος Λιλῆς Κεντακᾶ, ὁ σκηνοθέτης στὶς δύο πρῶτες πράξεις ἔστη-
σε ἕνα ρεαλιστικὰ… «μπαρόκ» θέαμα, ἰλιγγιωδῶς πολυστοιχειακὸ σὰν
πίνακα…Ἱερώνυμου Μπός, ἐνῶ ἡ πολιορκία τοῦ Ἀρρὰς, θύμιζε ζωγρα-
φικοὺς θησαυροὺς Μουσείου Πράδο. Θέαμα καὶ ἀκρόαμα ἀλληλεμ-
πνεόμενα σὲ ἀνατάσεις ἄξιες ἀπαθανατίσεως σὲ DVD. Συγγνωστὲς οἱ
ἀρκετὲς διαλείψεις τῆς μεταδόσεως. Συμπέρασμα: ὁ 19ος αἰ. ἔπλασε τὸν
ἰδανικὸν ἄνθρωπο, ποὺ κατακρεούργησαν οἱ 20ὸς καὶ 21ος (Κινηματο-
γράφος «Δαναός», 10.5.2012).
Ἐφ. Ἐξπρές, ἔτος 50ό, ἀρ. φύλλου 14.695,
Σάββατο, 2 Ἰουνίου 2012, σελ. 37.
―――――――――――
