Το Φεστιβάλ Αιγαίου, μας οδηγεί ετησίως στην πάντα γοητευτική Σύρο. Από τότε που εγκαινίασε τις δράσεις του στο νησί, το 2005, ανελλιπώς προσφέρει εκλεκτά προγράμματα στο φιλόμουσο κοινό που είτε διαμένει εκεί είτε το επισκέπτεται προκειμένου να παρακολουθήσει τις εκδηλώσεις. Ιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ είναι ο ελληνοαμερικανικός αρχιμουσικός Peter Tiboris. Έχοντας στο πλάι του, πολύτιμη συνεργάτιδα την σοπράνο σύζυγό του Eilana Lappalainen, προχωρά σε μετακλήσεις διάσημων σολίστ, συνθετών, ηθοποιών και εικαστικών, αλλά και ανερχόμενων νέων μουσικών. Και είναι προς τιμήν τους το γεγονός ότι σε μια τόσο δύσκολη περίοδο για την Ελλάδα, μπορούν και προσφέρουν μουσικές εκδηλώσεις αυτής της ποιότητας και μεγάλου αριθμού. Στα πάμπολλα ονόματα που έχουν μέχρι τώρα λαμπρύνει τον θεσμό, ξεχωρίζουν εκείνα των διεθνών αστέρων John Rutter, Ολυμπία Δουκάκη, Δημήτρη Σγούρου, Keith Ikaia-Purdy, Δημήτρη Καβράκου και Μαίρης Έλεν-Νέζη.
Φέτος το Φεστιβάλ άνοιξε τις πύλες του στις 12 Ιουλίου και ολοκληρώθηκε στις 24 του ίδιου μηνός. Παρακολουθήσαμε τις δράσεις δύο ημερών του, στις 15 και 16/7.
Ειδικότερα, κατά την πρώτη βραδιά, στο ιστορικό θέατρο «Απόλλων», ακούσαμε την συναυλία της Pan-European Philharmonia, υπό την διεύθυνση του Tiboris. Η προαναφερθείσα ορχήστρα έχει έδρα την Βαρσοβία και αποτελείται κυρίως από νέους μουσικούς. Το πρόγραμμα άνοιξε με την Εισαγωγή, που εκδόθηκε μαζί με τα μέρη της σκηνικής μουσική για το θεατρικό έργο του της Helmina von Chézy, Rosamunde, Πριγκίπισσα της Κύπρου (Rosamunde, Fürstin von Zypern), D 644, του Franz Schubert. Η ιστορία αυτού του κομματιού είναι κάπως περίπλοκη: η παρτιτούρα είδα το φως της δημοσιότητας ως έκδοση το 1890, πολλές δεκαετίες μετά τον θάνατο του συνθέτη (1828) και περιέλαβε, στη θέση της Εισαγωγής που είχε ακουστεί κατά την πρώτη εκτέλεση του έργου, το 1823, μια παλαιότερη Εισαγωγή, εκείνη για την όπερα H Mαγική Άρπα (Die Zauberharfe), έργο που ο ίδιος συνθέτης είχε ολοκληρώσει το καλοκαίρι του 1820. Εντούτοις, η Εισαγωγή, που ακούσαμε, φέρει την ονομασία, Rosamunde, και με αυτόν τον τίτλο παρουσιάζεται πάντα. Η ανάγνωση που λάβαμε ήταν καλολαξευμένη και ευφάνταστη. Αξίζει να τονίσουμε την άρτια και ιδιαίτερα εκφραστική συνεισφορά των ξύλινων πνευστών.
Αμέσως μετά ακούσαμε το Κοντσέρτο για βιολί, βιολοντσέλο και πιάνο, Οp. 56, γνωστό ως Τριπλό Κοντσέρτο, του Ludwig van Beethoven. Το έργο, δημιούργημα του 1803, έτυχε μιας σφριγηλής ερμηνείας. Τα σολιστικά μέρη επωμίσθηκαν τα μέλη του ιδιαίτερα αγαπητού στην Ελλάδα νεανικού Trio 92, το οποίο έχει έδρα του την Βιέννη (Maciej Skarbek, πιάνο, Nadja Kalmykova, βιολί, και Λουκία Λουλάκη, βιολοντσέλο). Οι τρεις σολίστ, ως ενθουσιώδεις και ικανότατοι μουσικοί λέοντες, βούτηξαν στα βάθη της εκπληκτικής μπετοβενικής παρτιτούρας προκειμένου να φέρουν στην επιφάνεια όλο το σφρίγος (πρώτο μέρος, Αllegro), την ένταση (τρίτο μέρος, Rondo alla pollaca), αλλά και τον λυρικό ρομαντισμό (δεύτερο μέρος, Largo) της. Είναι πραγματικά πολύ ευχάριστο να βλέπει κανείς νέους ανθρώπους να παίζουν με τόση μουσικότητα αλλά και αψεγάδιαστη τεχνική ακρίβεια.
Ο Tiboris, τόσο εδώ, όσο και στο έργο του ίδιου συνθέτη που ακολούθησε, Συμφωνία αρ. 6, Op. 68, γνωστή ως Ποιμενική (1808), καθοδήγησε την ορχήστρα με έμπνευση και προσοχή. Κατά την εκτέλεση της Συμφωνίας ενθάρρυνε τους μουσικούς της ορχήστρας να τονίσουν τον περιγραφικό χαρακτήρα του έργου και να υπογραμμίσουν τα πάμπολλα υπέροχα σολιστικά περάσματα. Κατά την διάρκεια της ακρόασης της τελευταίας αυτής παρτιτούρας, ο φωτισμός της αίθουσας υπήρξε χαμηλός προκειμένου να αναδειχθούν τα χρώματα των φώτων που προβάλλονταν στη σκηνή και που είχαν σχεδιαστεί από την Στέλλα Κάλτσου.
Το απόγευμα της δεύτερης μέρας (16/7), στον ίδιο πανέμορφο χώρο, ακούσαμε πάλι το Trio 92, στο πλαίσιο εκπαιδευτικής συναυλίας μουσικής δωματίου, να αποδίδει δύο βαρυσήμαντες παρτιτούρες: το Τρίο με πιάνο αρ. 39 , Hob. XV /25, γνωστό ως Τσιγγάνικο (Gypsy), του Franz Joseph Haydn και το Τρίο με πιάνο αρ. 4, Op. 90, Β. 166, γνωστό ως Dumky, του Antonín Dvořák.
Ειδικότερα, στο πρώτο έργο, γραμμένο το 1795, οι τρεις νέοι καλλιτέχνες πέτυχαν να αποκαλύψουν την ουσία του λαμπερού όσο και ιδιοφυούς αυτού έργου, και κυρίως την θαυμάσια επεξεργασία και υποδειγματική θεματική-μοτιβική ανάπτυξή του (μέγας Haydn!). Ευχόμαστε πραγματικά να προσθέσουν κι άλλα έργα του συνθέτη στο ρεπερτόριό τους. Ο Haydn είναι σπάνιο Σχολείο για κάθε μουσικό (υπήρξε Δάσκαλος και αστείρευτη πηγή γνώσης για πολλούς, ανάμεσα στους οποίους ήταν και οι εξίσου σημαντικοί Wolfgang Amadeus Mozart και Ludwig van Beethoven).
Στο δεύτερο μέρος της συναυλίας, που ακολούθησε άνευ διαλείμματος, παρέδωσαν μια ερμηνεία του ντβορζακικού αριστουργήματος γεμάτη επιβλητικότητα και εκφραστική βεβαιότητα. Αναλυτικότερα, σε κάθε ένα από τα έξι μέρη μπόρεσαν να διεισδύσουν στη δομή και στον απαιτούμενο συναισθηματικό κόσμο. Η αφηγηματική-επικού χαρακτήρα δύναμη των μερών (ας μην ξεχνάμε ότι πρόκειται ουσιαστικά για έξι μπαλάντες, έξι dumky) φωτιζόταν με νόημα και ρητορική διάθεση.
Προχωρώντας, σχεδόν κάθε χρόνο, από την έναρξή του, το Φεστιβάλ επιλέγει να παρουσιάσει ένα μεγάλο έργο του λυρικού ρεπερτορίου. Σημειώνουμε, ότι κατά τα προηγούμενα χρόνια έχει ανεβάσει δημοφιλείς όπερες όπως οι: Barbiere di Siviglia (Gioachino Rossini), Don Giovanni (Mozart), Carmen (Georges Bizet), Τraviata (Giuseppe Verdi), Salome (Richard Strauss), Cosí fan Tutte (Mozart), Rigoletto (Verdi). Το βράδυ της ίδιας μέρας (16/7) παρακολουθήσαμε την νέα οπερατική παραγωγή που δεν ήταν άλλη από την Medea του Luigi Cherubini.
Ο Ιταλός Cherubini (1760-1842) ανήκει τους σημαντικότερους συνθέτες όπερας, θρησκευτικής μουσικής και μουσικής δωματίου. Ο σύγχρονός του Beethoven (1770-1827), υποστήριζε ότι ήταν ο μεγαλύτερος συνθέτης της εποχής τους.
Έχοντας ήδη συνθέσει μια μεγάλη σειρά από έργα προοριζόμενα για την σκηνή, το 1797 ολοκληρώνει ίσως το διασημότερο έργο του: την όπερα «Μήδεια» (Médée), σε λιμπρέτο του François-Benoît Hoffmann, στηριγμένο στην ομώνυμη τραγωδία του Ευριπίδη και του Pierre Corneille. Η παγκόσμια πρεμιέρα του έργου δόθηκε στις 13 Μαρτίου 1797, στο Παρίσι (Théâtre Feydeau). Αρχικά, η αντίδραση του κοινού δεν υπήρξε ιδιαίτερα ενθουσιώδης, εντούτοις, στη συνέχεια, όταν η όπερα μεταφράστηκε από την γαλλική γλώσσα, στην ιταλική, δεν άργησε να αναγνωριστεί ως ένα από τα αριστουργήματα του παγκόσμιου λυρικού ρεπερτορίου. Να σημειώσουμε, ότι η πρεμιέρα της ιταλικής εκδοχής, συντομευμένης κατά περίπου 500 μέτρα από τον ίδιο τον συνθέτη, δόθηκε στη Βιέννη, το 1809. Μετά από τον θάνατο του Cherubini, ακολούθησαν νέες επεξεργασίες: το 1855 (γερμανική εκδοχή του Franz Lachner), το 1865 (πρώτη παρουσίαση στο Λονδίνο, στις 6 Ιουνίου, με προσθήκη ρετσιτατίβων γραμμένα από τον Luigi Arditi) και το 1909 (ιταλική πρεμιέρα στη Σκάλα του Μιλάνου, στην ιταλική μετάφραση της εκδοχής του Lachner, που επιμελήθηκε ο Carlo Zangari).
Κατά τον εικοστό αιώνα, η πιο διάσημη παραγωγή (ιταλική εκδοχή της παρτιτούρας, του 1909), παρουσιάστηκε το 1953, στην Φλωρεντία, με πρωταγωνίστρια την Μαρία Κάλλας και μαέστρο τον Vittorio Gui.
Ο μύθος είναι γνωστός. Η δράση της όπερας τοποθετείται στην Κόρινθο. Κατά την πρώτη πράξη, η Ελληνίδα Πριγκίπισσα Γλαύκη, κόρη του Βασιλιά Κρέοντα πρόκειται να παντρευτεί τον Ιάσονα, αρχηγό των Αργοναυτών, ο οποίος με την υποστήριξη της Μήδειας, πριγκίπισσας της Κολχίδος, κατάφερε να κλέψει το χρυσόμαλλο δέρας. Η Μήδεια, που άφησε πίσω της την πατρίδα της και έκανε δύο παιδιά με τον Ιάσονα, απαιτεί από εκείνον να επιστρέψει σε εκείνην. Όταν αυτός αρνείται, εκείνη εκφράζει την έντονη επιθυμία για εκδίκηση. Στην δεύτερη πράξη ο Κρέων προστάζει την ηρωίδα να φύγει από την πόλη. Εκείνη ζητάει να παραμείνει στην Κόρινθο με τα παιδιά της για μια ακόμα μέρα και στέλνει με την Νέριδα, την θεραπαινίδα της, δύο δώρα στην Γλαύκη: ένα διάδημα και έναν μανδύα. Κατά την τρίτη και τελευταία πράξη, η Μήδεια αγκαλιάζει για τελευταία φορά τα παιδιά της. Θρηνητικές φωνές ακούγονται μέσα από το Παλάτι και σύντομα μαθαίνουμε ότι η Γλαύκη δηλητηριάστηκε από τα δώρα της Μήδειας. Ο λαός είναι θυμωμένος. Η Μήδεια, η Νέρις και τα παιδιά είναι κρυμμένα στον ναό. Σύντομα ο Ιάσονας μαθαίνει από την θεραπαινίδα την αλήθεια. Έκπληκτος και χωρίς να μπορεί να επέμβει, αντικρίζει την Μήδεια να κρατά ένα μαχαίρι γεμάτο αίματα. Έχει σκοτώσει τα δύο παιδιά της. Ο ναός και το παλάτι τυλίγονται στις φλόγες.
Για την παράσταση της Σύρου επελέγη η ιταλική εκδοχή της όπερας. Ο σκηνοθέτης Dirk Schattner, συνεργαζόμενος με τους Jens Huebner (σκηνογράφο και υπεύθυνο φωτισμού) και Εύα Σεφραδίου (κοστούμια), πρότεινε μια νεοκλασική εικαστική πρόταση, όπου το αρχαϊκό στοιχείο υπερτερούσε. Είμαστε της άποψης ότι αυτή η επιλογή συνδυάστηκε άψογα με την κομψή αισθητική της αρχιτεκτονικής και διακόσμησης του θεάτρου.
Η Φινλανδή σοπράνο Eilana Lappalainen κράτησε τον πρωταγωνιστικό ρόλο με έμπειρη γνώση και φωνητική άνεση, προσφέροντας μια ηρωίδα τραγική και δυναμική. Η ώριμη δραματική φωνή της, ιδιαίτερα εκφραστική στην υψηλή της περιοχή, την βόηθησε στην υποστήριξη μια μουσικά και υποκριτικά ολοκληρωμένη ενσάρκωση του ρόλου.
Δίπλα της, ως Ιάσωνας, στάθηκε ο Ουκρανός τενόρος Konstantin Andreiev, νικητής πολλών οπερατικών διεθνών διαγωνισμών και με πολλές εμφανίσεις σε ονομαστά λυρικά θέατρα. Ερμήνευσε τον ρόλο του με προσοχή στον σχηματισμό των φράσεων, εκφραστική αμεσότητα και όπου χρειαζόταν, δραματικότητα.
Η νεαρή σοπράνο Λυδία Ζερβάνου στον σημαντικό και αρκετά εκτενή ρόλο της Γλαύκης επέδειξε ξεχωριστή μουσικότητα και υποκριτική δεινότητα. Τραγούδησε με σεβασμό στο ύφος της εποχής, αμεσότητα και γούστο, ενώ η κίνησή της ήταν πάντα καλά εναρμονισμένη με τα ζητούμενα της πλοκής.
Ο μπάσος Βασίλης Κωστόπουλος, για την ερμηνεία του ρόλου του Κρέοντα, επιστράτευσε την ωραία, βαθιά φωνή του και το επιβλητικό του παράστημα. Πρόκειται για έναν νέο καλλιτέχνη με πραγματικά ιδιαίτερα φωνητικά προσόντα, τα οποία αξίζει να συνεχίσει να καλλιεργεί και να εξελίσσει.
Μια ευχάριστη έκπληξη υπήρξε η συμμετοχή της μεσοφώνου Φωτεινής Αθανασάκη (Νέρις): από την πρώτη της φράση ξεχώρισε με την μεστή, καλά στηριγμένη και τόσο θερμή φωνή της. Απέδωσε τον ρόλο της με νόημα και προσοχή. Θα θέλαμε να την ακούσουμε σε γερμανικό και γαλλικό οπερατικό ρεπερτόριο. Ίσως κάποια στιγμή να προσφέρει μια έξοχη Charlotte (Jules Massenet, Werther). Η μεγάλη ηχοχρωματική κλίμακα της φωνής της σε συνδυασμό με την τόσο άμεση εκφραστική της ικανότητα θα ταίριαζαν απολύτως σε Lieder του Robert Schumann και ιδίως του Gustav Mahler, όπως και σε Mélodies των Claude Debussy και Henri Duparc. Κρατάμε το όνομά της.
Στους υπόλοιπους ρόλους ικανοποίησαν οι Μαριλένα Στριφτόμπολα και Jaine Elgueta (ακόλουθες), και Jonathan Boudevin (επικεφαλής της βασιλικής φρουράς).
Η χορωδία απέδωσε με συνέπεια τα μέρη της, ενώ η ορχήστρα (Pan-European Orchestra), έπεισε για άλλη μια φορά, προσφέροντας μια συνοδεία εκλεκτής ποιότητας.
Ο Tiboris έσκυψε πάνω από την παρτιτούρα με γνώση και σεβασμό προς το μουσικό κείμενο. Υποστήριξε τους τραγουδιστές του με πραγματικό ενδιαφέρον και στόχευσε σε μια ερμηνεία όπου το δραματικό αίσθημα ξεχώριζε και κρατούσε το ενδιαφέρον του κοινού αμείωτο μέχρι το τέλος.
Προσβλέπουμε σε πολλές ακόμα επιτυχίες του Φεστιβάλ Αιγαίου κατά τα επόμενα χρόνια!
