Για τη θερινή της συναυλία στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών (ΚΟΑ) επέλεξε να προσκαλέσει έναν από τους σημαντικότερους πιανίστες της γενιάς του και της εποχής μας, τον νέο Ρώσο Daniil Trifonov (Daniil Olegovich Trifonov, γ. 1991), ο οποίος τα τελευταία χρόνια ηχογραφεί αποκλειστικά για τη ναυαρχίδα των δισκογραφικών εταιριών Deutsche Grammophon (DG).
Η συναυλία της ΚΟΑ, που δόθηκε στις 24/6, άνοιξε με το καλοσχηματισμένο έργο Ισοκράτημα ενός παιδιού του Γιώργου Κουμεντάκη, επηρεασμένο από τη δημοτική και βυζαντινή μουσική παράδοση.
Στη συνέχεια, ήρθε η στιγμή να απολαύσουμε τον διαπρεπή σολίστ. Ο Trifonov πλησίασε με γρήγορα βήματα το πιάνο (είχες την εντύπωση ότι στο μυαλό του αφουγκραζόταν τη μουσική την ώρα που περπατούσε), βιαστικά υποκλίθηκε στο κοινό και δίχως να χάσει χρόνο άρχισε να ερμηνεύει τις εννέα μεγαλόπρεπες συγχορδίες της πιανιστικής εισαγωγής του κοσμαγάπητου Κοντσέρτου για πιάνο αρ. 2, Op. 18, του Sergei Rachmaninov, ενός απολύτως προσωπικού έργου, που ο συνθέτης ολοκλήρωσε τον Απρίλιο του 1901, έχοντας ξεπεράσει περίοδο κατάθλιψης (αφιέρωσε την παρτιτούρα στον γιατρό του, νευρολόγο, ψυχίατρο, ψυχολόγο και ερασιτέχνη εκτελεστή βιόλας, Nikolai Vladimirovich Dahl, 1860-1939).
Ο Trifonov υποστήριξε μία ερμηνεία ασυγκράτητα ρομαντική και νευρώδη, ρωσική μέχρι το κόκαλο, γεμάτη σφρίγος και φαντασία, που αιχμαλώτιζε τον ακροατή. Τόσο στο πρώτο μέρος του Κοντσέρτου, Moderato, όσο και στο τρίτο μέρος, Allegro scherzando, έλαμψε η άφθαστη τεχνική του και εντυπωσίασαν τα θαυμαστά reflexes των δακτύλων του που δεν δείλιαζαν ακόμα και μπροστά στα πιο δύσκολα περάσματα. Είχες την εντύπωση ότι ο μουσικός γινόταν «ένα» με το πιάνο και μέσα από αυτό έβγαζε ήχους άλλοτε ολοκάθαρης κρυστάλλινης ποιότητας και άλλοτε γεμάτους ηφαιστειώδους έντασης. Στο μεσαίο αργό μέρος, Adagio sostenuto, «τραγούδησε» τις εκτενείς μουσικές φράσεις με την απαιτούμενη μελαγχολία και παρηγορητικά τρυφερή νοσταλγική διάθεση. Το cantabile παίξιμό του σε συνδυασμό με ένα υπέροχο legato, υπήρξαν υποδειγματικά και ικανοποίησαν σε βάθος. Η ΚΟΑ, υπό τον Καρυτινό, τον στήριξε προσεκτικά και ήταν πρόθυμη να τον ακολουθήσει, ωστόσο ο ίδιος ήταν τόσο βυθισμένος μέσα στην στιβαρά σχηματισμένη ερμηνευτική του άποψη και κατά τα εξωτερικά μέρη υπήρξε τόσο συγκεντρωμένος στη χειμαρρώδη πορεία του, που λίγο χώρο άφηνε για πραγματικό διάλογο με την ορχήστρα. Ήταν η πρώτη του εμφάνιση με την ΚΟΑ και πιθανόν οι μάλλον ολιγάριθμες (δύο;) δοκιμές με την ορχήστρα να μην επέτρεψαν μεγαλύτερη ταύτιση.
Θα αναφέρουμε παρενθετικά ότι έχει ολοκληρώσει μία ιδιαίτερα επιτυχημένη ηχογράφηση όλων των κοντσέρτων του Rachmaninov, συνοδευόμενος από την πάντα εκπληκτική Ορχήστρα της Φιλαδελφείας, υπό τον δραστήριο Καναδό αρχιμουσικό Yannick Nézet-Séguin, για λογαριασμό της DG. Εδώ, πραγματικά συνδιαλέγεται αριστοτεχνικά με την ορχήστρα. Οι απαθανατισμένες αυτές εκτελέσεις επάξια έχουν καταλάβει υψηλή θέση ανάμεσα στις πολλές των εν λόγω έργων που έχουν μέχρι σήμερα πραγματοποιηθεί.
Στα γενναιόδωρα όσο και ενθουσιώδη χειροκροτήματα του αθηναϊκού κοινού ανταποκρίθηκε χαρίζοντας μία λεπτοδουλεμένη, γεμάτη ποικίλες διακυμάνσεις ιμπρεσιονιστικών ηχοχρωμάτων, αισθαντικότητα και έξοχη πλαστικότητα στον σχηματισμό των φράσεων, ερμηνεία της πιανιστικής σελίδας με τίτλο Reflets dans l’eau (Αντικατοπτρισμοί στο νερό) του Claude Debussy, πρώτο κομμάτι από τον κύκλο των τριών που σχηματίζουν το πρώτο τεύχος των Images (Εικόνες). Μολονότι το κοινό ζητούσε επίμονα και δεύτερο εκτός προγράμματος έργο, εκείνος δεν ενέδωσε, μάλλον λόγω του χρονικού περιορισμού της συναυλίας που επιβλήθηκε από τα υγειονομικά μέτρα κατά της εξάπλωσης του κορονοϊού.
Για τους θαυμαστές του, σημειώνουμε ότι τον Οκτώβριο πρόκειται να κυκλοφορήσει το νέο του διπλό concept album, με τίτλο Bach: The Art of Life, πάντα για λογαριασμό της DG, αφιερωμένο στον Johann Sebastian Bach, που θα περιλαμβάνει εκτός από έργα του κορυφαίου Γερμανού Κάντορα (τον μουσικά και τεχνικά δυσπρόσιτο ηχητικό ογκόλιθο με τίτλο Η Τέχνη της Φούγκας, Die Kunst der Fuge BWV 1080, και μεταγραφές αθάνατων σελίδων του από τους Johannes Brahms και Dame Myra Hess), συνθέσεις των επιφανών γιων του, όπως και συγχρόνων του. Προσβλέπουμε στην ηχογράφηση με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Στο δεύτερο μέρος της συναυλίας ακούσαμε τη Συμφωνία αρ. 9, Op. 70, αριστουργηματικό καρπό που ολοκληρώθηκε το 1945 από τον μεγαλοφυή Σοβιετικό συνθέτη Dmitri Shostakovich (1906-1975) και ακούστηκε για πρώτη φορά τον Νοέμβριο του ίδιου έτους από τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Λένινγκραντ και τον σπουδαίο αρχιμουσικό Yevgeny Mravinsky.
Αρχικά, όπως συμβαίνει και στην περίπτωση της μνημειώδους Συμφωνίας αρ. 9, Op. 125, του Ludwig van Beethoven, ο μουσουργός είχε σκοπό να γράψει ένα επικό έργο με τη συμμετοχή μονωδών και χορωδίας. Εντούτοις, άλλαξε ρότα και τελικά ολοκλήρωσε μία διαφορετικού ύφους παρτιτούρα, διόλου επικού χαρακτήρα, αρκετά σύντομης χρονικής διάρκειας (περίπου εικοσιπέντε λεπτών), που εμφορείται από σαφώς περισσότερη χαρά (και αισιοδοξία;) συγκριτικά με τις προηγούμενες συμφωνίες του (αν και σε χαρακτήρα και διάθεση, μοιάζει κάπως με τη Συμφωνία αρ. 1, Op. 10). Ωστόσο, θα πρέπει να τονιστεί ότι το έργο συγκεντρώνει όλα εκείνα τα γνωστά χαρακτηριστικά της σύλληψης του μουσουργού, ενίοτε καταπιεσμένου λόγω του σκληρού σταλινικού καθεστώτος: αυτοβιογραφική διάθεση, συναρπαστική ορχηστρική φαντασία, στοχασμό, μελαγχολία, αλλά και (σαρδόνιο) χιούμορ όπως και ειρωνεία, τα οποία αναπτύσσονται σταθερά σε όλες του τις δεκαπέντε συμφωνίες, που αναμφισβήτητα συναπαρτίζουν έναν από τους πολυτιμότερους κύκλους συμφωνιών του παγκόσμιου ρεπερτορίου.
Η ΚΟΑ και ο Καρυτινός πέτυχαν να αναδείξουν τον θαυμάσιο οίστρο, την νεοκλασική σαφήνεια και το γνήσιο χαμόγελο του πρώτου μέρους, Allegro, τον μυστηριακό χαρακτήρα του δεύτερου, Moderato, το quasi μπαλετικό ύφος και τα έντονα ρυθμικά στοιχεία του τρίτου, Presto, την αγωνία του εμβριθούς τέταρτου, Largo, που καλύπτεται από αίσθημα μοναξιάς και μελαγχολίας (όπως μαρτυρά το εκτενές σόλο του φαγκότου) και καταλήγοντας, την παιχνιδιάρικη σαρκαστική διάθεση, του ύστατου πέμπτου μέρους, Allegretto-Allegro.
Τέλος, απολύτως αξιέπαινη υπήρξε στα σόλο μέρη του βιολιού η συνεισφορά του τονικά, ρυθμικά και εκφραστικά άμεμπτου εξάρχοντα βιολονίστα της ΚΟΑ Φαίδωνα Μηλιάδη, που μόλις τον περασμένο Μάρτιο ανέλαβε τη θέση, αλλά και εκείνη των πνευστών, που κατέχουν σημαίνοντα ρόλο στο έργο.
