Μία από τις πλέον πολυαναμενόμενες μουσικές εκδηλώσεις του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών υπήρξε το ρεσιτάλ του διάσημου όσο και πολυηχογραφημένου Αμερικανού, κινεζικής καταγωγής, βιολοντσελίστα Yo-Yo Ma, που δόθηκε στο Ηρώδειο, στις 30/6. Το γεγονός εντάχθηκε στο εξαιρετικά φιλόδοξο όσο και επιτυχημένο «Bach Project», το οποίο εγκαινιάστηκε κατά την περσινή χρονιά περιλαμβάνοντας την εκτέλεση του κύκλου των έξι Σουιτών για σόλο βιολοντσέλο, BWV 1007-1012, του Johann Sebastian Bach σε τριάντα έξι διαφορετικές πόλεις του κόσμου.
Θυμίζουμε ότι ο Ma είχε την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με την αθάνατη μουσική του Γερμανού Κάντορα από πολύ νωρίς στη ζωή του: ο ίδιος αναφέρεται στη συμπλήρωση έξι δεκαετιών σχέσης με τις Σουίτες.
Τα έργα εικάζεται ότι συνετέθησαν κατά τα χρόνια 1712-1723, περίοδο κατά την οποίαν ο μουσουργός εργαζόταν στην πόλη Köthen. Πρόκειται για έναν κύκλο που δίνει την ευκαιρία στον ερμηνευτή του να αναδείξει τόσο τις μουσικές όσο και τις τεχνικές του ικανότητες.
Η ερμηνευτική άποψη του Ma είναι γνωστή στο ευρύτερο φιλόμουσο κοινό από τις τρεις ηχογραφημένες του καταθέσεις: η πρώτη πραγματοποιήθηκε το 1983 και αρχικά κυκλοφόρησε σε δίσκους βινυλίου, ενώ στη συνέχεια και σε δίσκους ακτίνας (CBS Masterworks 37867), η δεύτερη, που ουσιαστικά πρόκειται για ηχητική μεταφορά βιντεοσκοπημένων ερμηνειών, κυκλοφόρησε το 1998 (δίσκος ακτίνας Sony 63203), και η πιο πρόσφατη, με γενικό τίτλο, Six Evolutions, κυκλοφόρησε το 2017 (η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε μεταξύ 12-15/12/2017, Sony Classical, 886447042472).
Μέσα από τις προαναφερθείσες ηχογραφήσεις παρακολουθεί κανείς την εξέλιξη της μουσικής σκέψης του θαυμάσιου αυτού καλλιτέχνη, που γενιές φιλόμουσων είχαν και έχουν πάντα την ευκαιρία να εκτιμούν.
Βρήκαμε ότι οι αθηναϊκές εκτελέσεις του, που όπως ήταν αναμενόμενο και λογικό, ήταν πολύ κοντά σε εκείνες της τελευταίας του ηχογράφησης, υπήρξαν δείγματα απολύτου αγάπης και κατανόησης της μεγάλης μουσικής του Bach.
Ο συνθέτης μέσα από τα χειρόγραφα που έχουν διασωθεί (κανένα από τα οποία δεν είναι από το χέρι του ιδίου) δίνει ελάχιστες ερμηνευτικές οδηγίες, με αποτέλεσμα ο εκτελεστής να πρέπει μόνος του να πάρει σημαντικές αποφάσεις σχετικά με το πώς θα αποδώσει τα έξι αριστουργήματα.
Ο Ma πάντα προτιμούσε μια ευθύβολη προσέγγιση, μακριά από ερμηνευτικές υπερβολές κάθε είδους. Η τελευταία του ερμηνευτική κατάθεση κάθε άλλο παρά αποτέλεσε εξαίρεση.
Κατά το ρεσιτάλ του στο Ηρώδειο υπήρξε ηχητική ενίσχυση, διακριτική, που δεν αλλοίωσε την ποιότητα του ήχου του. Μολονότι γενικότερα είμαστε απολύτως κατά κάθε ενίσχυσης ήχου κατά τη διάρκεια συναυλιών κλασικής μουσικής, εδώ τελικά κρίθηκε απαραίτητη και έδωσε την ευκαιρία στον μουσικό να φέρει στην επιφάνεια διάφορες ηχοχρωματικές εκλεπτύνσεις και τις αντιθέσεις τους, όπως και αντιθέσεις δυναμικής, που δύσκολα θα είχαν φθάσει τόσο ανάγλυφα στα αυτιά μας δίχως ενίσχυση.
Η εκτέλεσή του ήταν κοντά στο πνεύμα των λεγόμενων ιστορικά ενημερωμένων ερμηνειών. Εξερεύνησε τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του κάθε χορού με ιδιωματικό τρόπο, προσοχή και συναίσθημα. Το vibrato του ποτέ δεν ήταν υπερβολικό και το rubato του, πάντα μετρημένο. Επέτρεψε στη μουσική να ρεύσει με φυσικότητα και με την απαραίτητη πειστικότητα. Με την απαιτούμενη εσωτερικότητα ερμήνευσε τα αργά μέρη, ενώ αξιομνημόνευτη υπήρξε η στοχαστική ερμηνεία της Σουίτας αρ. 5.
Αυτών λεχθέντων, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι τα τόσο προσωπικού χαρακτήρα αυτά έργα δεν δημιουργήθηκαν για να παίζονται σε μεγάλους χώρους και κυρίως το ένα μετά το άλλο. Ο Ma έπαιξε τις Σουίτες απνευστί, δίχως διάλειμμα. Για τους ειδήμονες η επιλογή του υπήρξε πραγματική ευλογία, αφού μπορούσε κανείς να συγκεντρωθεί απερίσπαστος σε αυτή την όντως μουσική πανδαισία. Ωστόσο, για το ευρύτερο κοινό, αυτή η εμπειρία αποδείχθηκε κάπως κουραστική: μετά από τη Σουίτα αρ. 4, όπως και μετά από το τέλος της επόμενης, αρκετά μέλη του κοινού αποχωρούσαν κατά ομάδες.
Στο τέλος του ρεσιτάλ, εκτός προγράμματος, ο καλλιτέχνης, που είναι γνωστός για την αγάπη του προς τη παραδοσιακή μουσική των λαών, κάλεσε στη σκηνή ένα παραδοσιακό συγκρότημα της Ηπείρου, με το οποίο και συνέπραξε.
Μία δίχως άλλο ιδιαίτερη βραδιά.
