τοῦ ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΕΩΤΣΑΚΟΥ.
Εἰκοστό πέμπτο 2013.
ΠΡΙΝ ΠΕΡΑΣΩ ΣΤΟΝ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟ τῆς ἐκδηλώσεως ἐπιθυμῶ νὰ ὑπογραμμίσω ἐμφατικότατα τὴν ἐκτίμησή μου καὶ τὰ στοργικότατα αἰσθήματα ποὺ μοῦ ἔχουν ἐμπνεύσει ὄχι μόνο τὸ νεοπαγὲς ὀργανικὸ σύνολο «Κύκλος», ἀναπάντεχα παρηγορητικὴ παρουσία μέσα στὸ ζόφο τῶν καιρῶν, ἀλλὰ καὶ οἱ κυριότεροι συντελεστὲς της: ὁ ἀρχιμουσικὸς Γιῶργος Πέτρου, καὶ ὁ ὀμποϊστας-μουσικολόγος Γιάννης Τσελίκας, πού, ὅπως εἰκάζεται καὶ ἀπὸ τὸ πρόγραμμα, πρέπει νὰ εἶχε οὐσιαστικότατο ρόλο στὴν διάρθρωσή του: σύνολο καὶ συντελεστὲς ἀποτελοῦν ἀναπόσπαστο κομμάτι τῆς διεθνῶς ἐξαγώγιμης μουσικῆς φυσιογνωμίας τοῦ χειμαζόμενου κρατιδίου. Κοντολογὶς ἀνήκουν στὴν Ἑλλάδα καὶ ὄχι στὰ παλαιγενῆ καί, φοβοῦμαι ἀκατάλυτα, ἐρέβη τοῦ Ἑλλαδιστάν, ἰσλαμοπληγέντος πολὺ πρὶν ἀπὸ τὴν Ἐθνεγερσία τοῦ 1821: Ἂς ὄψονται Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καὶ κοτζαμπάσηδες, αἰώνια χρυσολάγνο «τρίο Χατζηαβάτης» τῶν Ὀθωμανῶν Σουλτάνων, εὐπειθέστατα «ὑποτασσόμενο ταῖς ἐξουσίαις», κατὰ τὴν «Πρὸς Ρωμαίους Ἐπιστολὴ» τοῦ ἀποστόλου Παύλου…Ἂς περάσουμε ὅμως στὸ πρόγραμμα:
1) ΚΛΩΝΤ ΝΤΕΜΠΥΣΣΥ (1862-1917): «Ραψῳδία» ἀρ. 1 γιὰ κλαρινέτο (Ἡλίας Σκορδίλης) καὶ πιάνο (Ἑλένη Καλογεροπούλου) ἢ ὀρχήστρα, γραμμένη 1909-10, ἀρ. καταλόγου François Lesure 116 Τὸ πρόγραμμα, ἰσχυριζόταν ὅτι ὁ κ. Σκορδίλης «προλογίζει» τὴν ἐκδήλωση, δημιουργώντας…διαψευσθεῖσες προσδοκίες ἔστω μίνιδιαλέξεως: οἱ δύο καλλιτέχνες ἀπλῶς ἄνοιξαν τὴ συναυλία παίζοντας τὸ κομμάτι! Ἀριστούργημα λεπταίσθητης γραφῆς, μὲ συνιστῶσες εὐφάνταστα συναρθρωμένες, ἁπλῶς διεκπεραιώθηκε ἀπὸ ἐκτελεστὲς ποὺ καθένες ἔπαιζε σωστὰ μὲν καὶ ὄχι ἄμουσα τὸ μέρος του, χωρὶς ὅμως νὰ ἀκούει τὸν ἄλλον: παράλληλες, μὴ συναντώμενες οὐδὲ κἂν στὸ ἄπειρο.
2) ΣΤΡΑΒΙΝΣΚΥ ΙΓΚΟΡ (1882-1971): Σουΐτα (8 μέρη) ἀπὸ τὸ μπαλλέτο «Πουλτσινέλλα», ἐμπνευσμένο ἀπὸ τὸ γνωστὸ πρόσωπο τῆς commedia dell’ arte πάνω σὲ μουσικὴ ποὺ τὸ 1920, τοὐλάχιστον ἀπέδιδαν στὸν Περγκολέζι: ὡστόσο, σύμφωνα μὲ τὸ ἐξονυχιστικὰ λεπτομερὲς λῆμμα τῆς Βικιπαίδεια γιὰ τὸ μπαλλέτο, μεταγενέστερες μουσικολογικὲς ἔρευνες, ἀπέδειξαν κατὰ σημαντικὸ ποσοστὸ ἀνακριβῆ τὴ πατρότητα τοῦ Περγκολέζι (1710-1736), ὡς πρὸς τὸ ὑλικὸ ποὺ μετέπλασε ὁ Στραβίνσκυ, ἐγκαινιάζοντας μὲ τὸ μπαλλέτο τὴ λεγομένη «νεοκλασσική» του περίοδο. Μέρος τῆς μουσικῆς ἐνδεχομένως ὀφείλεται σὲ 4 ἄλλους συνθέτες, συγχρόνους τοῦ Περγκολέζι, τοὺς Domenico Gallo (βενετσιάνο, 1730-περ. 1768), Unico Wilhelm van Wassenaer (ὁλλανδὸ διπλωμάτη καὶ συνθέτη, 1692-1766), Carlo Ignazio Monza (μιλανέζο, περ. 1680; 1696;-1739), ἴσως δὲ καὶ στὸν πολὺ μεταγενέστερο Alessandro Parisotti (1853-1914), ποὺ τὸ 1885 εἶχε ἐκδόσει μιὰ συλλογὴ ἀπὸ «παληὲς ἄριες» (arie antiche) γιὰ φωνὴ καὶ πιάνο! Τοὐλάχιστον τῶν τριῶν πρώτων ἡ μουσικὴ ἀποδόθηκε ἀπὸ τοὺς συγχρόνους στὸν Περγκολέζι γιὰ λόγους…ἐμπορικούς: ὁ ἄτυχος συνθέτης ποὺ πέθανε φυματικός, στὰ 26 χρόνια τῆς ζωῆς του πρόλαβε νὰ κερδίσει αἰώνια ὑστερηφομία, ἐνῶ οἱ ἄλλοι ἦσαν ἔκτοτε (καὶ παραμένουν…) ἄγνωστοι Ὁπωσδήποτε ὁ «Πουλτσινέλλα», στοὺς ἀντίποδες τῆς «Ἱεροτελεστίας τῆς Ἀνοίξεως» (1913), παραγγελία ἐπίσης τοῦ περίφημου χορογράφου Ντιαγκῆλεφ, ἀλλὰ χορογραφημένος ἀπὸ τὸ Λεονίντ Μασσίν καὶ μὲ σκηνικὰ Πικάσσο, πρωτανεβάσθηκε στὴν παρισινὴν Ὄπερα, 15.5.1920, μὲ ἀρχιμουσικὸ τὸν Ἐρνέστ Ἀνσερμέ…
Τὸ μπαλλέτο, (20 μέρη διαρκείας 35΄), εἶναι γραμμένο γιὰ σοπράνο, τενόρο καὶ μπάσο, ἀνὰ 2 φλάουτα (τὸ β΄ καὶ πίκκολο), ὄμποε, φαγκότα, κόρνα, ἀνὰ 1 τρομπέτα καὶ τρομπόνι, «κοντσερτίνο ἐγχόρδων» (2 βιολιά, βιόλα, τσέλο, κοντραμπάσο), ἀλλὰ καὶ ὀρχήστρα ἐγχόρδων («ριπιένο»): 8 βιολιά, 4 βιόλες, 3 βιολοντσέλλα καὶ 3 κοντραμπάσσα). Ἡ σουΐτα, γραμμένη τὸ 1947 ἢ 1949 (οἱ γνῶμες διΐστανται), ἀποτελεῖται ὄντως ἀπὸ τὰ 8 μέρη ποὺ ἀκούσαμε, καὶ εἶναι γραμμένη γιὰ τὰ ἴδια ἀκριβῶς ὄργανα (33 τὸν ἀριθμό), μεῖον τὶς 3 φωνές. Ἐδῶ, ἡ μεταγραφεύς Κα Κωνσταντίνα Πολυχρονοπούλου, κράτησε ἀπὸ ἕνα πνευστὸ (σύνολο: 7) καὶ μόνον τὸ 5μελές κοντσερτίνο, δίχως νὰ ὑπολογίσει ὅτι μὲ διεθνοῦς φήμης σολίστ σὲ ὅλα τὰ ὄργανα, 7 πνευστὰ ἰσοπεδώνουν ἠχητικὰ τὰ 5 ἔγχορδα. Ἀποτέλεσμα: παρὰ τὶς ὑπερφιλότιμες προσπάθειες τοῦ κ. Πέτρου, μονότονο ἠχητικὸ μπούρμπούρμπούρ…
3) ΡΙΧΑΡΝΤ ΣΤΡΑΟΥΣ (1864-1949): Ὀρχηστρικὴ σουΐτα (9 μέρη) πάνω στὴν μουσικὴ (1911-17), ἔργο 60, ἀρ. καταλ Τrenner (ἔκδ. 1998), 228c (1911-17), γιὰ τὴν κωμωδία τοῦ Μολιέρου «Ὁ ἀρχοντοχωριάτης» (Le bourgeois gentilhomme). Τὸ ἔργο, εἶναι προϊὸν μιᾶς ἰδέας τοῦ ποιητοῦ Χοῦγκο φὸν Χόφφμανσταλ, γνωστοῦ γιὰ τὶς 7 συνεργασίες του μὲ τὸ συνθέτη, νὰ συνδυάσει σὲ μιὰ βραδιὰ τὴν κωμῳδία μὲ τὴν ἀρχικὴ γραφὴ τῆς ὄπερας «Ἀριάδνη στὴ Νάξο»: προέκυψε σχοινοτενέστατο κατάπλασμα ποὺ ἀνέβηκε μὲ παταγώδη ἀποτυχία (, 25.10.1912). Ἔτσι ὁ Μολιέρος διεζεύχθη ὁριστικὰ τὴν «Ἀριάδνη» πρὸς ὄφελος ἀμφοτέρων τῶν ἔργων…
Ἐνορχήστρωση πρωτοτύπου: ἀνὰ 2 φλάουτα (+πίκκολο), ὄμποε
(+ἀγγλικὸ κόρνο), κλαρινέτα, φαγκότα (+κοντραφαγκότο), κόρνα, ἀνὰ 1 τρομπέτα καὶ τρομπόνι μπάσο, τύμπανα ὀρχήστρας, 3 ἐκτελεστὲς κρουστῶν, πιάνο, ἅρπα καὶ ΑΝΑΛΟΓΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ἐγχόρδων. Ἀντ᾽ αὐτῶν ὁ μεταγραφεύς κ. Στάθης Καμπύλης χρησιμοποίησε: ἀνά 1, φλάουτο, ὄμποε, κλαρινέτο, φαγκότο, τρομπέτα, κόρνο, πιάνο, τύμπανα ὀρχήστρας καὶ κουϊντέτο ἐγχόρδων (2 βιοαλιά, βιόλα, βιολοντσέλο, κοντραμπάσο). Δεδομένου ὅτι τὸ ὕφος τῆς μουσικῆς, εἶναι νεοκλασσικό, δὲν ὑπῆρχε τίποτε εὐφιάκριτο μεταξὺ Στραβίνσκυ καὶ Στράους. Γιὰ ἠχητικὸ ἀποτέλεσμα, καὶ πάλι παρὰ τὶς προσπάθειες τοῦ κ. Πέτρου, παραπέμπουμε πιὸ πάνω, στὰ περὶ «Πουλτσινέλλα».
Μένω μὲ τὴν μεγάλην ἀπορία: γιατί, χρυσᾶ μου παιδιά; μόνοι «ὠφεληθέντες» (ἂν καλὰ εἰσπράξουν, ἄδηλο πότε, καμμιὰ δεκάρα στοὺς ἄραχλους καιρούς μας), προφανῶς ὑπῆρξαν μᾶλλον οἱ μεταγραφεῖς. Τρέμω φανταζόμενος τὴν κριτική, ποὺ θὰ ἔγραφε ἂν ζοῦσε ὁ ἀείμνηστος Φοίβος Ἀνωγειανάκη, ποὺ ἔτρεφε γιὰ τὶς διασκευὲς αἰσθήματα (ἐν πολλοῖς δικαιολογημένα) φονταμενταλιστοῦ μουσουλμάνου γιὰ πᾶν μὴ ἰσλαμικόν. (Αἴθουσα ΔΜ, 9καὶ 10.10.2013: παρακολούθησα τὴ β΄ βραδιά). ――――――――――――
