Γράφει ο Φώτιος Καλιαμπάκος

Tην άνοιξη του 2013 μετά από κάποιες συνεχόμενες ακυρώσεις για λόγους υγείας (2011, 2012) ο κορυφαίος Ιταλός πιανίστας  Maurizio Pollini ξαναέπιασε το νήμα των συνεχών εμφανίσεών του στη Νέα Υόρκη που έχει ήδη ιστορία δεκαετιών.

Σε εκείνες τις εμφανίσεις, κάποιοι Νεοϋορκέζοι μουσικοκριτικοί θέλησαν μερικοί μάλιστα κατά τη γνώμη μου με άκομψο αν όχι «ιερόσυλο» τρόπο, να τονίσουν υπέρμετρα την υποχώρηση των, κατά το παρελθόν απαράμιλλων, τεχνικών δυνατοτήτων του και να μειώσουν την αξία των συναυλιών αυτών, οι οποίες ήταν εξαιρετικά ατμοσφαιρικές και συγκίνησαν το κοινό. Είναι βέβαια αλήθεια ότι σε ορισμένα σημεία θα μπορούσε κανείς να διακρίνει τα σημάδια του αμείλικτου χρόνου, ιδιαίτερα στα πολύ γρήγορα τέμπι με τα οποία ο Pollini επιμένει να ανεβάζει ψηλά τον πήχη, για τον εαυτό του, πιθανότατα και λόγω της αντίληψης που έχει για τα έργα.

Νομίζω όμως ότι η σχετική συζήτηση δεν έχει καμία αξία, ενώπιον της μουσικότητας του χαρισματικού Ιταλού.  Άλλωστε πώς διακρίνει κανείς τα «θολά» σημεία ή τεχνικά λάθη μιας πιανιστικής επίδοσης; Με δεδομένο ότι ελάχιστοι έχουν τη δυνατότητα ή την επιθυμία να παρακολουθήσουν μια συναυλία με την παρτιτούρα ανά χείρας, η σύγκριση γίνεται αναγκαστικά με μια «τέλεια» ερμηνεία που έχει κάποιος στα αυτιά του από κάποια ηχογράφηση. Για πολλά όμως από τα έργα των περασμένων αλλά και του φετινού ρεσιτάλ, όπως, μεταξύ πολλών άλλων, οι σονάτες του Beethoven, τα έργα του Schönberg, το σύνολο του έργου του Chopin, αυτές οι «τέλειες» ηχογραφήσεις είναι πολύ πιθανόν να είναι του ίδιου του Pollini!

Ας αφήσουμε όμως αυτή την άχαρη συζήτηση για να αναφερθούμε στις εμφανίσεις του τα τελευταία χρόνια στη Νέα Υόρκη, κυρίως στο φετινό ρεσιτάλ στο Carnegie Hall, με το οποίο συμπληρώθηκαν τα πενήντα χρόνια παρουσίας του στο ιστορικό μέγαρο με πάνω από 90 εμφανίσεις.

Συναντήσεις … Κορυφής!

Μετά την επάνοδό του στη Νέα Υόρκη την άνοιξη του 2013 σε έργα Chopin και Debussy, τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, πραγματοποιήθηκε και ένα μάλλον καθυστερημένο ντεμπούτο. Ο Pollini συναντήθηκε και πάλι στη σκηνή του Carnegie Hall για πρώτη φορά με την Ορχήστρα της Μητροπολιτικής Όπερας της Νέας Υόρκης υπό τη διεύθυνση του James Levine στο Κοντσέρτο για Πιάνο και Ορχήστρα σε ντο μείζονα, αρ. 21, KV 467. Τόσο ο Levine, όσο και ο Pollini έχουν μια εκλεκτική συγγένεια με τον μεγάλο συνθέτη και το αποτέλεσμα ήταν ασφαλώς αντίστοιχο.

O Pollini έχει ηχογραφήσει κατά κόρον στο παρελθόν έργα του Μότσαρτ με την απαράμιλλη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Βιέννης, αρχίζοντας ήδη από τη δεκαετία του 1970, υπό τη διεύθυνση του επίσης σπουδαίου ερμηνευτή του έργου του Μότσαρτ, αείμνηστου Αυστριακού αρχιμουσικού Karl Böhm. Τη δεκαετία του 2000 ο υπογράφων είχε την τύχη να παραβρεθεί σε κάποιες ακόμα ηχογραφήσεις κοντσέρτων του Μότσαρτ στη Βιέννη, κατά την οποία ο Pollini ανέλαβε ο ίδιος και τον ρόλο του αρχιμουσικού, με αποτέλεσμα οι ευαίσθητες ερμηνείες των τεσσάρων κοντσέρτων σε δύο δίσκους που προέκυψαν να φέρουν εξ ολοκλήρου την υπογραφή του.

Το Φθινόπωρο του 2015 μεταξύ δύο καθηλωτικών ρεσιτάλ στο Carnegie Hall με έργα Beethoven, Schönberg, Schumann και Chopin, ο Pollini συναντήθηκε ξανά λίγο βορειότερα, στο Λίνκολν Σέντερ, μετά από είκοσι ολόκληρα χρόνια με τη Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης σε ένα έργο που έχει σημαδέψει την πορεία του και στο οποίο και ο ίδιος έχει βάλει την προσωπική του σφραγίδα, το πρώτο κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα του Chopin. Ο Pollini ξεκίνησε τη μεγάλη του καριέρα όταν με αυτό το έργο κέρδισε το εμβληματικό για τον κόσμο του πιάνου βραβείο Chopin στη Βαρσοβία το 1960. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1969 ο ραγδαία τότε ανερχόμενος πιανίστας ερμήνευσε το έργο στη Νέα Υόρκη, στο ντεμπούτο του με τη Φιλαρμονική υπό τη διεύθυνση του σπουδαίου Ιάπωνα αρχιμουσικού Seiji Ozawa.

Στη συναυλία αυτή ο Pollini, και αυτό είναι δείγμα της καλώς εννοούμενης καλλιτεχνικής του φιλοδοξίας και του επιπέδου του, έμοιαζε να έχει το τρακ ενός πρωτάρη! Καθ’ όλη τη διάρκεια της ορχηστρικής εισαγωγής η οποία κρατάει περίπου δύο λεπτά μέχρι την «είσοδο» του σολίστα, εκείνος προσάρμοζε αμήχανα το ύψος του καθίσματός του. Και σε αυτή τη βραδιά η επιλογή των τέμπι, η εκφραστικότητα, η εσωτερικότητα του ήχου ήταν καθηλωτικά. Εμφανώς ευτυχής και με μεγάλη σεμνότητα ο Maurizio Pollini γνώρισε την αποθέωση όχι μόνο του κοινού στην κατάμεστη αίθουσα, αλλά και των μουσικών της Φιλαρμονικής που αντελήφθησαν προφανώς ότι παραβρέθηκαν σε ένα πραγματικά σπάνιο βράδυ.

Αυτή την βραδιά όπως και στο περσινό (2017), αφιερωμένο αποκλειστικά στο Chopin, ρεσιτάλ του Pollini στο  Carnegie Hall αναδείχτηκε η μαγική σχέση του κορυφαίου ερμηνευτή με το συγκεκριμένο συνθέτη, στο κορυφαία ίσως, και από άποψη τεχνικής,  επίδοση του Pollini στη Νέα Υόρκη τα τελευταία χρόνια.

1^η Νοεμβρίου 1968 – 29 Απριλίου 2018!

Και φέτος η συναυλία με μια αίσθηση δέους για την επέτειο των 50 χρόνων από την πρώτη του εμφάνιση εκεί ξεκίνησε με έργα του Σοπέν, αρχικά με μια υψηλής ταχύτητας και άκρως δυναμική και δραματική προσέγγιση στο Πρελούδιο σε ντο δίεση μείζονα, Op. 45.

Επιλέγοντας και πάλι μια ταχύτητα, ίσως υψηλότερη ακόμα και από τις δικές του παλιότερες ηχογραφήσεις, ο Pollini φάνηκε να δίνει έμφαση και εδώ στις δραματικές και βιρτουοζικές διαστάσεις περισσότερο από την τρυφερότητα του αργού μοτίβου της διάσημης Βαρκαρόλας σε φα δίεση μείζονα, Op. 60.

Δίχως να περιμένει το χειροκρότημα πέρασε αμέσως στην επίσης διάσημη Σονάτα με τον αριθμό 2 (σε Σι Ύφεση Ελάσσονα, Op. 35). Και εδώ απαιτητικές οι ταχύτητες και έντονα κοντράστ, σε μια ερμηνεία η οποία ξεχώριζε κυρίως για το βάθος και την ιδιαιτερότητα της προσέγγισης και την καθηλωτική ατμόσφαιρα του αργού μέρους (Marche funèbre).

Χωρίς την αποτυπωμένη στο πρόσωπό του ένταση, ίσως και άγχος, του πρώτου μέρους, με εμφανή αυτοπεποίθηση και καλή διάθεση ο Pollini εντυπωσίασε μετά το διάλειμμα στα πολύ ατμοσφαιρικά Πρελούδια του Debussy από το Δεύτερο Βιβλίο, χωρίς αυτή τη φορά εμφανείς τεχνικές δυσκολίες παρά τις και πάλι υψηλές ταχύτητες που επέλεγε για το πιο γρήγορα από τα έργα. Φανερά πολύ προετοιμασμένα τόσο τεχνικά όσο και ερμηνευτικά, ίσως λόγω και της πρόσφατης ηχογράφησής τους, με εξαιρετική διαφοροποίηση της ατμόσφαιρας, των χρωμάτων και των διαθέσεων του καθενός από αυτά ξεχωριστά, καθώς και βαθιά κατανόηση, τα Πρελούδια ήταν η κορυφαία στιγμή του καθιερωμένου πια ανοιξιάτικου κυριακάτικου απογεύματος στην ιστορική αίθουσα.

Με τρία ανκόρ, και πάλι από τον αγαπημένο του Chopin, ο Pollini αποθεώθηκε από το κοινό στο κατάμεστο Carnegie Hall για την συναυλία αλλά και για την σχεδόν ασύλληπτη επέτειο των 50 χρόνων στο κορυφαίο επίπεδο που τον κατατάσσουν αναμφίβολα ανάμεσα στους θρύλους της μουσικής!