Ο διαπρεπής φιλέλληνας Αμερικανός συγγραφέας και τ. καθηγητής δημιουργικής γραφής του Πανεπιστημίου της Columbia, David Plante (γ. 1940) είναι ένας από τους πλέον δραστήριους και εμβληματικούς δημιουργούς της γενιάς του. Πολυγραφότατος και δημοφιλής σε αγγλόφωνες χώρες και μη. Είκοσι δύο λογοτεχνικά βιβλία του έχουν κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα (το τελευταίο του, το 2005), μέσα από τα οποία ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με τις στοχαστικές αναζητήσεις του, που αφορούν στον σύγχρονο άνθρωπο και τον κόσμο μέσα στον οποίον ζει.
Προφανώς, οι εμπειρίες μιας ολόκληρης ζωής εμπεριέχονται σε πολλά από τα κείμενά του ή έχουν αποτελέσει πηγή έμπνευσής τους. Εν πολλοίς άγνωστη παραμένει η ποίησή του, που για τον γράφοντα, αποτελεί ίσως το πιο αποκαλυπτικό και μυστηριακό μέρος της προσφοράς του. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι σημαντική θέση στην εργογραφία του καταλαμβάνει το πολύτομο ημερολόγιό του, που φυλάσσεται στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης (New York Public Library). Οι γνωριμίες του με εξέχουσες προσωπικότητες από τον χώρο των γραμμάτων και των τεχνών της εποχής του, κάνουν συχνά την εμφάνισή τους στα κείμενά του.
“Ο Αγνός Εραστής” (The Pure Lover, 2009), ένα από τα τελευταία κατά σειρά συγγραφής βιβλία του, μεταφράστηκε στην ελληνική γλώσσα από τον Ηλία Μαγκλίνη και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εστία (Μάιος 2014). Αποτελώντας ένα έντονα αυτοβιογραφικό κείμενο, περιγράφει με ανάγλυφο τρόπο την σαραντάχρονη πορεία της γνωριμίας του συγγραφέα με τον σύντροφό του Νίκο Στάγκο (1936-2004), γνωστό επιμελητή βιβλίων ποίησης και τέχνης στους μεγάλους εκδοτικούς οίκους Penguin και Thames & Hudson. Το βιβλίο είναι σε πολλές στιγμές του σπαρακτικό και γεμάτο από το δυσβάσταχτο αίσθημα της απώλειας.
Ο νέος ταλαντούχος όσο και φιλέρευνος σκηνοθέτης και ηθοποιός Άρης Λάσκος διάβασε το βιβλίο και συγκινημένος από τον ποιητικό τρόπο της εξιστόρησης των γεγονότων, το μετέτρεψε σε θεατρικό έργο. Γεγονός διόλου απλό και εύκολο, αν αναλογιστεί κανείς πως κάθε άλλο παρά είχε τη θεατρική σκηνή στη σκέψη του ο Plante όταν έγραφε το κείμενό του.
Παρακολουθώντας την πρεμιέρα του πρόσφατου ανεβάσματος (Δευτέρα 21/1, Θέατρο του Νέου Κόσμου, Δώμα) διαπιστώσαμε ότι ο Λάσκος κέρδισε το στοίχημα της θεατρικής μεταφοράς και μάλιστα με θριαμβευτικό τρόπο. Με διακριτικές προσαρμογές στο κείμενο και επιλέγοντας τέσσερις ικανότατους νεαρούς ηθοποιούς, τους Μάνο Βαβαδάκη, Κατερίνα Πατσιάνη, Θάνο Τσακαλίδη και Ειρήνη Φαναριώτη, πρότεινε μία λεπτοδουλεμένη αφήγηση των γεγονότων, ερμηνευμένη με έξοχα αντιστικτικό τρόπο και εσωτερικό παλμό από το παραπάνω κουαρτέτο. Κίνησε τους ηθοποιούς με νόημα και με μία σχεδόν χορογραφική διάθεση και ακρίβεια (επιμέλεια κίνησης, Μυρτώ Γράψα, μουσική, Κορνήλιος Σελαμσής).
Τα ρούχα των ηθοποιών ήταν απλά, ενίοτε παραπέμποντας στην εποχή των νεανικών χρόνων του συγγραφέα, ενώ το σκηνικό υπήρξε λιτό (σκηνικά-κοστούμια, Τίνα Τζόκα), αποτελούμενο από ελάχιστα και περιορισμένου μεγέθους έπιπλα. Φωτογραφίες κρέμονταν από ένα mobile, που λειτουργούσε ως σύμπλεγμα αναμνήσεων. Οι φωτογραφίες αφαιρούνταν σταδιακά από τους ηθοποιούς, οι οποίοι περιέγραφαν και σχολίαζαν τα γεγονότα ή τα πρόσωπα που απεικόνιζαν αυτές.
Οι τέσσερις ηθοποιοί, φωτισμένοι σωστά και με ατμοσφαιρικό τρόπο από τη Σεσίλια Τσελεπίδη, έπαιζαν εναλλάξ διαφόρους, όλους ή ακόμη και κανέναν ρόλο, επωμιζόμενοι από κοινού την εξιστόρηση των γεγονότων. Πράγματι, βρήκαμε ότι το κουαρτέτο στο σύνολό του λειτούργησε με ιδιαίτερα εύστοχο τρόπο, σαν χορός αρχαίου δράματος, που εδώ αφηγείται, σχολιάζει και συμμετέχει συναισθηματικά στα δρώμενα.
Το ανέβασμα πέτυχε να αναδείξει τη βαθύτατη αγάπη και τον ψυχικό-πνευματικό συγκερασμό δύο ανθρώπων, οι οποίοι είναι δεμένοι μέχρι την τελευταία πνοή. Δύο ανθρώπων από διαφορετικά backgrounds και διαφορετικές χώρες. Η Ελλάδα, φυσικά, με όλο τον συμβολισμό της, παίζει σημαντικό ρόλο στην πλοκή. Μετά από τον θάνατο του Νίκου, ο David μένει πίσω για να διαχειριστεί την οδύνη, η οποία θα τον συνοδεύει σε όλη του τη ζωή, παράλληλα με τις αναμνήσεις των πολλών υπέροχων στιγμών της μακράς τους πορείας.
Ο συγγραφέας, που ήρθε στην Αθήνα από την Ιταλία, όπου διαμένει μόνιμα, ειδικά για να παραστεί στην πρεμιέρα, παρακολούθησε με προσοχή και έντονη συναισθηματική φόρτιση το ανέβασμα. Στο τέλος της παράστασης, από τη σκηνή και με δάκρυα στα μάτια, ευχαρίστησε τους συντελεστές, οι οποίοι επίσης δεν μπορούσαν να κρύψουν τη δική τους προσωπική συγκίνηση. Ναι, ήταν όντως μία ξεχωριστή στιγμή για όλους, ένα ύστατο κεφάλαιο του ίδιου του έργου, που γραφόταν μόλις εκείνη την αλησμόνητη ώρα.
Σίγουρα, μεγαλύτερη βαρύτητα, συγκριτικά με τα σχόλια και τις εκτιμήσεις κάθε κριτικού, έχουν οι τελικές εντυπώσεις του ίδιου του δημιουργού. Κρίνεται συνεπώς σκόπιμο ολοκληρώνοντας να παραθέσουμε και να απαθανατίσουμε τα λόγια του David Plante, που μοιράστηκε εγγράφως με τον συντάκτη του παρόντος κειμένου λίγες μόνο μέρες μετά από την πρεμιέρα. Τα παραθέτουμε στην πρωτότυπη αγγλική γλώσσα, χωρίς μετάφραση, που θα στερούσε, δίχως άλλο, μέρος της αμεσότητας του ύφους της γραφής: What I would like to emphasise about the play is the direction by Aris. The play, in another’s hands, could have been reduced to a sentimental gay relationship, with all the banal arguments, but he raised it, and the actors did, to a high and universal level of love and grief. It was genius that he had two men and two women play. He also, by editing the book, made Greece a consciousness that hovers above the play. Really, really, the movement, the very music, of the play is due to him, much much more than the text.
