Το βαρύτιμο όνομα του Γερμανού συνθέτη Ludwig van Beethoven (1770-1827) από μόνο του εξασφαλίζει, σχεδόν πάντα, στους διοργανωτές συναυλιών, μία αίθουσα εντυπωσιακής πληρότητας. Πόσο μάλλον, όταν δίπλα σε αυτό προστεθεί το όνομα μίας άρτιας ορχήστρας και μίας διάσημης σολίστ.
Η συναυλία του ορχηστρικού συνόλου Festival Strings Lucerne, με σολίστ την Πορτογαλίδα βιορτουόζα των πλήκτρων Maria João Pires (γ. 1944), που παρακολουθήσαμε στις 18/2, στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, επιβεβαίωσε το παραπάνω.
H Festival Strings Lucerne υπήρξε μία από τις αρτιότερες ορχήστρες που λάμπρυναν με τη συμμετοχή τους την τρέχουσα καλλιτεχνική περίοδο του Μεγάρου. Οφείλουμε να υπογραμμίσουμε ότι, όποτε χρειάζεται, μετακαλεί ως επιπλέον μέλη, πνευστά και κρουστά, τα οποία της παρέχουν τη δυνατότητα εκτέλεσης ενός ευρύτερου ρεπερτορίου, που περιλαμβάνει έργα δημιουργών παλαιότερων περιόδων αλλά και σύγχρονων.
Οι λάτρεις των δίσκων θα θυμούνται τις πολλές ηχογραφήσεις που πραγματοποίησε, ξεκινώντας από τα τέλη της δεκαετίας του ΄50, λίγα μόνο χρόνια μετά από την ίδρυσή της, το 1956, για λογαριασμό της Archive Produktion (κάποτε ετικέτα παλαιάς μουσικής της Deutsche Grammophon). Ιδρυτές και εμπνευστές της υπήρξαν οι θρυλικοί Wolfgang Schneiderhan (1915-2022), Αυστριακός βιολονίστας, και Rudolf Baumgartner (1917-2022), Ελβετός αρχιμουσικός και βιολονίστας. Σήμερα, υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του δραστήριου Αυστραλο-ελβετού βιολονίστα Daniel Dodds (γ. 1971), ο οποίος κατέχει τη θέση του εξάρχοντά της (η ορχήστρα παίζει δίχως αρχιμουσικό), συνεχίζει δυναμικά την πορεία της με συναυλίες, περιοδείες και ηχογραφήσεις (πλέον, για λογαριασμό της Sony Classical και Oehms Classics), ενώ τα μέλη της ενίοτε συμμετέχουν σε συναυλίες μουσικής δωματίου. Σημειώνουμε ότι είχε εμφανιστεί και πάλι στην Αθήνα, ακριβώς στην ίδια αίθουσα, μόλις πριν από έναν χρόνο (27/2), με σολίστ την εκλεκτή Ιαπωνίδα βιολονίστα Midori (Midori Goto, γ. 1971, βλ. Critics’ Point, 5/4/2022).
Η πρόσφατη μπετοβενική συναυλία άνοιξε με την Εισαγωγή για ορχήστρα, Κοριολανός (γερμ. Coriolan-Overtϋre), Op. 62, που γράφτηκε το 1807 για την ομώνυμη τραγωδία του Heinrich Joseph Collins (1771-1811). Από τα έντονης δραματικότητας πρώτα κιόλας μέτρα του έργου, το ορχηστρικό συγκρότημα έδειξε την ποιότητά του και με το παραπάνω. Μολονότι έχει τις διαστάσεις μίας (διευρυμένης) ορχήστρας δωματίου, ο ήχος του διέθετε θαυμάσια πληρότητα και επιπλέον, μεγάλη ευελιξία. Εκτέλεσε το έργο με έντονα θεατρικό τρόπο, παίζοντας το δεύτερο θέμα του έργου, σε μι ύφεση μείζονα, με λυρισμό και εύστοχα τονίζοντας τη διαφορά του με το τραγικό εκείνο εναρκτήριο, σε ντο ελάσσονα. Τα μέλη του συνόλου, εκλεκτοί μουσικοί σολιστικών ικανοτήτων, πάντα υπό τη λαμπρή καθοδήγηση του Dodds, συνεργάστηκαν υποδειγματικά μεταξύ τους δίνοντας πνοή τόσο σε τούτη, όσο και στις παρτιτούρες που ακολούθησαν.
Στη συνέχεια, τη σκηνή κατέλαβε η Pires, πιανίστα πολυαγαπημένη όσο και πολυηχογραφημένη (με πολλούς βραβευμένους δίσκους, κυρίως για λογαριασμό της Deutsche Grammophon), η οποία κατά το πρόσφατο παρελθόν και στον ίδιον ακριβώς χώρο, είχε παραδώσει ένα αλησμόνητο ρεσιτάλ (4/4/2022, βλ. Critics’ Point, 8/7/2022). Έχει πάμπολλες φορές στη σταδιοδρομία της ερμηνεύσει το έργο που ακούσαμε, δηλαδή το Κοντσέρτο αρ. 3, Op. 37, ολοκληρωμένο το 1800 και παρουσιασμένο για πρώτη φορά στη Βιέννη, στις 5/4/1803, με σολίστ τον συνθέτη, ωστόσο η ίδια, κάθε φορά που το προσεγγίζει, πετυχαίνει να φωτίσει νέες πτυχές του. Απολαμβάνοντας την άριστα φορμαρισμένη, τόσο από μουσικής όσο και από τεχνικής άποψης, συνεργασία της ελβετικής ορχήστρας, που σε κάθε μέτρο μοιραζόταν μαζί της τη χαρά μίας σπάνιας μουσικής σύμπραξης «αναπνέοντας» μαζί της τη μουσική που ερμηνευόταν, πρότεινε μία ανάγνωση που ανέδειξε τον ηρωισμό της πρώτης κίνησης (Allegro con brio), τη ρομαντική ποίηση της δεύτερης (Largo), όπως και το αισιόδοξο πνεύμα της τρίτης (Rondo. Allegro). Το ευκίνητο και λαμπερό perlé παίξιμο της Pires, συνδυασμένο πάντα με έναν ρητορικής δύναμης σχηματισμό φράσεων, που πάντα «μιλούσε», και ο τρόπος με τον οποίον έθετε τον εαυτό της, με υποδειγματική όσο και αφοπλιστική σεμνότητα, στην υπηρεσία της μουσικής, άγγιξαν για ακόμη μία φορά την καρδιά μας. Παρενθετικά αναφέρουμε πως κάποτε είχε γίνει γνωστό ανάμεσα στους θαυμαστές της, ότι επρόκειτο να ηχογραφήσει τον πλήρη κύκλο των κοντσέρτων για πιάνο του μουσουργού (συμπεριλαμβανομένου και του Κοντσέρτου για βιολί, βιολοντσέλο και πιάνο, Op. 56), υπό τη διεύθυνση του στενού φίλου και συνοδοιπόρου της, αλησμόνητου Ιταλού αρχιμουσικού Claudio Abbado (1933-2014), ωστόσο ο θάνατος του τελευταίου, μάς στέρησε αυτό το πολύτιμο τεκμήριο.
Εκτός προγράμματος, παραμένοντας στο μπετοβενικό σύμπαν, επέλεξε να χαρίσει την ίδια μουσική σελίδα με την προηγούμενη φορά (4/4/2022): το μεσαίο μέρος, Adagio cantabile, της Σονάτας αρ. 8, Op. 13 (1799), γνωστής ως Παθητικής (γαλλ. Pathétique), παιγμένο με διάθεση στοχαστικής αναζήτησης, εμποτισμένης με ολύμπιο συναίσθημα. Την ευγνωμονούμε.
Στο δεύτερο μέρος της συναυλίας, η ορχήστρα εξερεύνησε τα εύφορα μονοπάτια της Συμφωνίας αρ. 3, Op. 55, Ηρωικής (ιταλ. Sinfonia Eroica)· ενός ακόμη λατρεμένου έργου του Τιτάνα της μουσικής, η σύνθεση του οποίου ολοκληρώθηκε το 1804 και αρχικά αφιερώθηκε στον Ναπολέοντα Βοναπάρτη (ο μουσουργός έσκισε την αφιέρωση όταν ο τελευταίος στέφθηκε αυτοκράτορας).
Η ορχήστρα, επιλέγοντας ζωηρές ταχύτητες και αξιοποιώντας για μία επιπλέον φορά την εκπληκτική της μουσική και τεχνική δεινότητα, κατέθεσε μία εκτέλεση εκρηκτικής ορμής και συναρπαστικής ενέργειας, που από την αρχή μέχρι το τέλος κρατούσε την προσοχή του ακροατή.
Αναλυτικότερα, το πρώτο μέρος, Allegro con brio, δομήθηκε με την απαιτούμενη έμπνευση και με μία ρωμαλέα νεανική διάθεση που φώτιζε άψογα την κύρια τονικότητα της Συμφωνίας (μι ύφεση μείζονα)· ας μη λησμονούμε ότι ο Beethoven όταν κατέγραφε τούτο το μεγαλοφυές μουσικό του επίτευγμα, ήταν ένας νέος άνθρωπος γεμάτος φλόγα, οίστρο, όραμα, φαντασία και πάθος για τη ζωή. Τα ρυθμικά σχήματα και ιδίως οι ευφάνταστες μετατροπίες της ανάπτυξης, αναδείχθηκαν με φροντίδα και αμεσότητα τόσο από τα έγχορδα όσο και από τα πνευστά της ορχήστρας, με τη σταθερή συνοδεία των ήχων του τυμπανιστή.
Στη συνέχεια, ο έντονα τραγικός χαρακτήρας του μνημειώδους δευτέρου μέρους, Marcia funebre: Adagio assai, στα χέρια των μουσικών έφθανε στην επιφάνεια με την απαιτούμενη ηρωική μελαγχολία και με έναν έντονο «ρομαντισμό», ο οποίος, κάποια χρόνια αργότερα, κυριολεκτικά θα συγκλόνιζε τους μεθυσμένους από τη μπετοβενική ισχύ συνθέτες, τα «τρομερά παιδιά» της λεγόμενης ρομαντικής περιόδου. Προσθέτουμε επιπλέον, ότι οι δουλεμένες στη λεπτομέρεια διαφοροποιήσεις δυναμικής εκ μέρους της ορχήστρας υπήρξαν όντως αξιοθαύμαστες (λ.χ. κατά το ξεδίπλωμα του εκτενούς φουγκάτο τμήματος σε φα ελάσσονα, μέτρο αρ. 114), όπως υπήρξε εξάλλου και η γενικότερη ομαδική αναπνοή των μελών της.
Το τρίτο μέρος, Scherzo. Allegro vivace-Trio, αρθρώθηκε με όλη την απαιτούμενη φρεσκάδα και το χιούμορ, αλλά και με έμφαση στις θαυμάσιες ρυθμικές και αρμονικές διαφοροποιήσεις.
Το τέταρτο και τελευταίο μέρος, Finale. Allegro molto-Poco andante-Presto, σχηματίστηκε με αμείωτη συναισθηματική φόρτιση, ενώ κάθε μία από τις δέκα έξοχα σμιλεμένες παραλλαγές που το συναποτελούν, βρήκαν τον ιδιαίτερό τους χαρακτήρα από τους μουσικούς της ορχήστρας.
Την τόσο αξιομνημόνευτη βραδιά σφράγισαν τα άκρως ενθουσιώδη χειροκροτήματα του αθηναϊκού κοινού, που ακούστηκαν στο τέλος της συναυλίας, και υπήρξαν σαφώς δικαιολογημένα· εν αντιθέσει προς εκείνα τα άκαιρα, που ακούγονταν ανάμεσα στα μέρη της Συμφωνίας, προερχόμενα από μερίδα, δυστυχώς όχι μικρή, του ιδίου ακροατηρίου.
