Γράφει η Χριστίνα Λαμπράκη*

Στις 9 Μαρτίου εγκαινιάστηκε από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, η έκθεση με τίτλο: «Νίκος Εγγονόπουλος. Ο Ορφέας του Υπερρεαλισμού», στο Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β.&Μ. Θεοχαράκη, στην οποία παρουσιάζονται στο κοινό εκατόν σαράντα οκτώ έργα του Εγγονόπουλου, δανεισμένα από τις συλλογές του Ιδρύματος Ωνάση, της Alpha Bank, του Τελλογλείου Ιδρύματος Τεχνών Α.Π.Θ, της Δημοτικής Πινακοθήκης Ρόδου, της Λεβεντείου Πινακοθήκης, καθώς και πολλών ιδιωτικών συλλογών.

Κάποια από τα κορυφαία  έργα τα οποία εκτίθενται είναι ο Ορφεύς, Ερμής και Ευρυδίκη, 1949, Αργώ, 1948, ο Ζωγράφος και το Μοντέλο του, 1970, Ολυμπία, 1970, Συναυλία, 1960, ο Καβάφης, 1948, Καζανόβας, 1968, Μεσογειακή Μούσα, 1948, το Φαγιούμ, 1954, Ο Μυστικός Δείπνος, 1952, αλλά και οι βυζαντινότροπες αγιογραφίες του. Όλα τα ζωγραφικά έργα τα οποία παρουσιάζονται, αποκαλύπτουν το πολυεπίπεδο έργο του Εγγονόπουλου. Τη φυσιογνωμία της μεγάλης αυτής έκθεσης ολοκληρώνουν και τα υπόλοιπα  αντικείμενα τα οποία συνοδεύουν τα ζωγραφικά έργα.

Η έκθεση λαμβάνει χώρα στους τέσσερις ορόφους του κτηρίου και ακολουθεί την καλλιτεχνική εξελικτική πορεία του Εγγονόπουλου. Ξεκινώντας από τα Φαγιούμ και τις αγιογραφίες βυζαντινού τύπου του τέταρτου ορόφου και κατεβαίνοντας καταλήγουμε στις ποιητικές εικόνες με τα μυθικά πλάσματα, που αποτελούν και την εικαστική τελείωση του καλλιτέχνη.

Ο επιμελητής της έκθεσης Τάκης Μαυρωτάς, φρόντισε να δώσει στα έργα τον απαραίτητο χώρο που χρειάζονται, ώστε να μπορούν να «αναπτυχθούν» αυτόνομα το καθένα, χωρίς ο θεατής να «συγχύζεται» και να μπερδεύεται από τα έντονα χρώματα που χαρακτηρίζουν τους πίνακες του Εγγονόπουλου. Ταυτόχρονα όμως με την  αυτονομία των έργων, υπάρχει απόλυτη συνοχή και αρμονία σε όλη την έκταση της έκθεσης. Αξίζει να δώσουμε έμφαση στο πορτρέτο του Καβάφη, στο οποίο ο ποιητής αποδίδεται με βυζαντινότροπο ύφος, ως «άλλος Άγιος» και κατά κάποιο τρόπο συνδέει το πρώτο μέρος της έκθεσης με το τελευταίο. Δημιουργείται η αίσθηση ότι η έκθεση αποτελεί έναν «κύκλο», μέσα στον οποίο περιλαμβάνεται όλη η καλλιτεχνική δραστηριότητα του Εγγονόπουλου, καθώς πολύ σημαντικές προσθήκες αποτελούν οι ποιητικές συλλογές του, που εκτίθενται πίσω από γυάλινες προθήκες, αλλά και τα κοστούμια τα οποία έχει σχεδιάσει ο Εγγονόπουλος. Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο της έκθεσης, αποτελούν τα μικρής έκτασης κείμενα, τα οποία συνοδεύουν το εικαστικό κομμάτι και μας δίνουν στοιχεία για τον τρόπο σκέψης και τις επιρροές του καλλιτέχνη, ώστε να οδηγηθεί στην υιοθέτηση του υπερρεαλιστικού τρόπου έκφρασης.

Ο Νίκος Εγγονόπουλος (1907-1985) ήταν ένας από τους μείζονες εκπροσώπους της γενιάς του ΄30, πρωτοπόρος κι ένας από τους κύριους εκφραστές του υπερρεαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα. Ζωγράφος και ποιητής, τεχνίτης του πινέλου και του στίχου. Με επιρροές από το μεταφυσικό κόσμο του Ντε Κίρικο και την υπερβατικότητα της βυζαντινής τέχνης, αποκτά το προσωπικό του ιδίωμα και δημιουργεί ονειρικές εικόνες, οι οποίες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το παράλογο. Πρωταγωνιστές των εικόνων του ήταν οι ευθυτενείς και καλλίγραμμες με δηλωτικές κινήσεις, απρόσωπες  ανθρώπινες μορφές, που μας βυθίζουν στο χρόνο.

Το μυστηριακό σύμπαν το οποίο έχει δημιουργήσει περικλείει όλη την αλήθεια του για το πώς αντιλαμβάνεται τον κόσμο και τη ζωή, το πάθος του για κάθε τι ωραίο, αλλά και την κριτική του στάση απέναντι στα μεγάλα λάθη του παρελθόντος. Οι μνήμες από τον πόλεμο και την κατοχή μετατράπηκαν σε ¨ποιητικές¨ εικόνες με έντονο το συναισθηματικό στοιχείο. Οι συμβολικές μορφές  και τα θέματα με τα οποία ασχολήθηκε, φανερώνουν την πρόθεση να δημιουργήσει  ένα ελληνοκεντρικό σουρεαλιστικό κι εντελώς προσωπικό στυλ, το οποίο τον κατατάσσει σε έναν από τους κορυφαίους Έλληνες και όχι μόνο, ζωγράφους της γενιάς του.

Όπως είπε και ο επιμελητής της έκθεσης Τάκης Μαυρωτάς: «Ο Εγγονόπουλος με λογισμό και όραμα, κινείται από το παρόν στο παρελθόν, από το όνειρο στο μύθο και από την πραγματικότητα στη φαντασίωση».

 “Νίκος Εγγονόπουλος. Ο Ορφέας του Υπερρεαλισμού”, μία έκθεση η οποία επιμελήθηκε με πολύ προσοχή και σεβασμό απέναντι στον καλλιτέχνη και το έργο του και μας άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις, καθώς μας ταξίδεψε και μας μύησε στον ονειρικό κόσμο του.

¨Νίκος Εγγονόπουλος. Ο Ορφέας του Υπερρεαλισμού¨

Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β.&Μ. Θεοχαράκη

Βασιλίσσης Σοφίας  9 και Μέρλιν 1, Αθήνα

Από 9/03/2022 έως 19/06/2022

 * H Χριστίνα Ν. Λαμπράκη είναι Ιστορικός Τέχνης, απόφοιτος της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης.