τοῦ ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΕΩΤΣΑΚΟΥ.
Δέκατο έβδομο 2013.
ΕΚ ΠΡΟΟΙΜΙΟΥ, δίχως τὴν παραμικρὴν ἔκπτωση σὲ κριτικὴν αὐστηρότητα, θεωροῦμε θαῦμα τὸ ὅτι τὸ πρόγραμμα τοῦ φετεινοῦ Φεστιβὰλ Ἀθηνῶν, στήθηκε σὲ μηδενικὸ χρόνο ἀπὸ τὸ κ. Γιῶργο Λοῦκο. Ἀντίθετα, μεμφόμαστε τὰ μέγιστα τὴν τότε τρικομματικὴ καὶ… τρισαπο-λίτιστη κυβέρνηση ποὺ μῆνες καθυστεροῦσε τὴν ἀνανέωση τῆς συμβά-σεώς του, ἀποφεύγοντας τὸ αὐτονόητο σὲ ἐποχὲς ζοφερότατες. Καὶ νὰ μὴν εἶχε μιὰ μέχρι παρεξηγήσεως ἐμφατικότατη «ἔξωθεν καλὴν μαρτυ-ρία» ὁ κ. Λοῦκος, εἶναι καιροὶ πειραματισμῶν μὲ ἀδοκίμαστους; Τίποτε δὲ διδαχθήκαμε ἀπὸ τὸ φιάσκο Λαζαρίδη στὴ Λυρική;
Καίτοι παλαιγενῶς ἀντίθετος μὲ τὸ φαινόμενο τοῦ ἀρχιμουσικοῦ Θόδωρου Κουρεντζῆ, ὀπισθογραφῶ ἀναγκαστικὰ τὴν νέα μετάκληση ἐξ᾽ Οὐραλίων τῆς ὀρχήστρας του Musica Aeterna (καθόλου… Musica La-terna, ὅπως τὴν βάφτισε κακεντρεχέστατος συνακροατής): τοὺς παρακολούθησα σχολαστικότατα, δίνοντας ὁριστικὴν ἀπάντηση στὸ τὶ ἀκριβῶς εἶναι καὶ τὶ ἐπιδιώκει ὁ εὐνοούμενος τοῦ κ. Πούτιν Ἕλληνας μεγαλονάρκισσος. Ἡ ὀρχήστρα, ἀποτελούμενη ἀπὸ αἰσθητὰ περισσότε-ρους ἐκτελεστὲς ἀπὸ ὅ,τι ἀπαιτοῦσαν τὰ τελικῶς τρία (τρίτο, τὸ μπὶς: βλ. κατωτέρω) ἔργα τοῦ προγράμματος, εἶναι σύνολο ποὺ ὁ Κουρεντζῆς ἔχει καθυποτάξει μὲ ἀτσάλινη πυγμὴ στὸν τερατώδη ναρκισσισμό του: 9 κοντραμπάσσα στήθηκαν πίσω-πίσω. ὅπου τὰ κρουστά, ἐνῶ σὲ ὅλο τὸ β΄ μέρος ἀνάγκασε ἐντελῶς ἀναίτια βιολιὰ καὶ βιόλες νὰ παίζουν ὄρθια. Περιττὸ καψόνι! Τελικὰ στὶς συναυλίες τῆς ὀρχήστρας δὲν πηγαίνουμε νὰ ἀκούσουμε τοὺς συνθέτες τοῦ ὅποιου προγράμματος ἀλλὰ ἀποκλειστι-κῶς… Κουρεντζῆ, «χρησιμοποιοῦντα» τὶς παρτιτοῦρες, ὡς ἐφαλτήριο προσωπικοῦ μουσικοῦ τσίρκου, ἔστω ὑψηλοῦ ἐπιπέδου. Τὸ πρόγραμμα:
1) ΠΡΟΚΟΦΙΕΦ, ΣΕΡΓΚΕΪ (1891-1953): Κοντσέρτο γιὰ πιάνο ἀρ. 3, ντο μείζ (1921), σολίστ: Μέλνικωφ, τακτικότατος, συνεργάτης Κουρεντζῆ, ὅπως πάντα μὲ ἐπιτηδευμένη κινησεολογία. Στόχος: ἡ ἐντυ-πωσιθηρία τῆς στιγμῆς, ὄχι ἡ προβολὴ περιεχομένου καὶ μορφῆς. Ξηρό-τατα τὰ ἐναρκτήρια θέματα α΄ καὶ β΄ μέρους. Ὑπέρστιλπνος ἦχος πιάνου, θεότρελλα γρήγορο «τέμπο» στὶς παραλλαγὲς 2 καὶ 3 (θύμιζε ἀγέλη ἐλεφάντων), θεϊκὴ ἡ 4, πλὴν ἄσχετη μὲ τὰ προηγηθέντα. Φινάλε σὲ τέμπο ἰσοπεδωπετικό, θύμιζε «Χαλυβουργεῖο» τοῦ Μοσσολώφ ἢ «Πασι-φίκ 231» (ὡς γνωστὸν ἀτμομηχανή..) τοῦ Χόνεγκερ.
2) ΜΠΑΡΤΟΚ, ΜΠΕΛΑ (1881-1945): Κοντσέρτο γιὰ ὀρχήστρα (1943). Μέρος α΄: Πλήρης ἀσυνέχεια εἱρμοῦ, κατακερματισμὸς σὲ κομμάτια, αἰφνιδιαστικὰ φορτισίσσιμι. Ὅπως ἄλλοτε σὲ ὀρχῆστρες τζάζ, καθήμενοι μουσικοί σηκώνονταν ξαφνικὰ ὄρθιοι. Μέρος β΄: ταχύτατο «τέμπο» (ἐναρκτήρια φαγκότα). Θυμηθήκαμε τὴ βενεζουελάνικη ὀρχή-στρα «Σίμων Μπολιβάρ» δίχως ὅμως τὴν ἄδολη ψυχὴ τῶν νεαρότατων μελῶν καὶ τὸ χαρισματικό της μαέστρο. Μέρος γ΄, ἀργό: πολὺ καλλίτερο: μέγας ἠχητικὸς ὄγκος, τεράστιες ἀντιθέσεις ρυθμοῦ δίχως ὅμως γραμμὴ, ὅπως καὶ τὸ Μέρος δ΄, ἁπλῆ διαδοχὴ ἠχοχρωμάτων μὲ φευγαλέα ἀνάσα τὴν ὡραιότατη καντιλένα ἐγχόρδων. Μέρος ε΄, ταχύτατο «τέμπο», κατακερματισμὸς ἑνοτήτων.
3) ΣΤΡΑΟΥΣ, ΡΙΧΑΡΝΤ (1864-1949): «Δὸν Ζουὰν», ἔργο 20 (1888) κατὰ τὸ ποίημα τοῦ Νίκολας Λέναου, μπὶς διαρκείας 16΄! Δίχως νὰ τὸ ἀναγγείλει (ποῦ τέτοιες εὐγένειες!) ὁ Κ. ἐξαπέλυσε αἰφνιδιαστικὰ ἠχητικὸ «τσουνάμι» ποὺ παρέλυσε μνήμη καὶ κρίση. Σκεφτόμουν: «γνωστότατο ἀκούγεται, δὲν εἶναι Τσαϊκόφσκυ, Ντβόρζακ, σίγουρα ὄχι Μπράμς». Ξάφνου ἀναγνώρισα τὸ «Δὸν Ζουάν», κακοφτιασιδωμένο ἀποκρηάτικο μασκαρᾶ! (Αἴθουσα ΧΔΛ, 10.6. 2013).
* * *
ΚΑΙΤΟΙ ΤΑ ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΥΛΙΚΑ (σκηνοθεσία, μουσικὴ διεύθυνση) ἦσαν ἀρίστης ποιότητος, ἡ συνταγὴ τῆς διδασκαλίας τοῦ «Ἱπτάμενου Ὁλλαν-δοῦ» (3πρακτου, κείμ. Βάγκνερ, α΄ ἐκτ. Ὄπερα , Δρέσδη, 2.1.1843, διεύθ. συνθέτης) τοῦ ΡΙΧΑΡΝΤ ΒΑΓΚΝΕΡ (1813-1883), σώφρων συμ-μετοχὴ Λυρικῆς στὸ φετινὸ Φεστιβὰλ Ἀθηνῶν καὶ στὴ 200ὴ ἐπέτειο τῆς γεννήσεως τοῦ μεγάλου δημιουργοῦ, … χάλασε! Σαγηνευτικὴ σύλληψη, ἡ σκηνοθεσία καὶ τὰ σκηνικὰ τοῦ ἐξαίσιου Γιάννη Κόκκου, θαυμαστὴ ἀξιο-ποίηση τῆς ἀνοικονόμητης ἡρωδειακῆς πασαρέλας, μὲ ὑπέροχες προβολὲς θαλάσσης, τρικυμιώδους ἢ γαληνιαίας, ἰστίων παλαιῶν ἰστιοφόρων (κόκκινα τοῦ πλοίου τοῦ Ὁλλανδοῦ), παραθύρων ἀστικῶν ὁλλανδικῶν σπιτιῶν, τοῦ φλαμανδικότατου πορτραίτου τοῦ ἥρωος, κ.λπ. Στὰ σκηνικὰ κυριαρχοῦσαν ἀριστερᾷ τὸ ἀκρόπρωρο τοῦ πλοίου του καὶ δεξιᾷ θαλασσό-χρους ἀφροσκέπαστος βράχος καὶ λιτά, μαυρόασπρα κοστούμια ἐποχῆς, ―περίττευαν κάποιες στενόμακρες μαῦρες γραβάτες, λ.χ. τοῦ Ντάλαντ. Άνεπιφύλακτα ἐπαινοῦμε τὴ σκηνογραφία-βίντεο (Eric Duranteau) καὶ τοὺς φωτισμοὺς (Michael Bauer). Τοσκανίνειας μεσογειακῆς διαφάνειας διεύθυνση Λουκᾶ Καρυτινοῦ (ἔχει ξαναδιευθύνει τὸ ἔργο), μαζὶ μὲ τὴ χορῳδία (διεύθυνση: Ἀγαθάγγελος Γεωργακάτος), ἀνέδειξε καὶ ἀξιοποί-ησε καὶ τὸν τελευταῖο φθόγγο τῆς παρτιτούρας. Ἐδῶ ὅμως ἐξαντλοῦνται τὰ θετικά, ὁπωσδήποτε συλλειτουργήσαντα στοιχεῖα τῆς διδασκαλίας.
Σοβαρότατες ἐνιστάμεθα γιὰ μιὰ διανομὴ, κυρίως ξένων μετα-κεκλημένων, κάθε ἄλλο παρῳχημένης ἠλικίας ποὺ τραγουδοῦσαν μὲν σὲ βαγκνέρειο ὕφος, συχνότατα ὅμως σὰν νὰ εἶχαν βγεῖ ἀπὸ…ΚΑΠΗ, καὶ ἔπαιζαν συμβατικότατα. Λὲς καὶ ἐπαναλάμβαναν χιλιοειπωμένο μάθημα, ἐρήμην τοῦ ἀρχιμουσικοῦ! Ἔλειψαν οἱ δοκιμὲς μὲ τὴν ὀρχήστρα; Ὁ ἐπώ-νυμος ἥρως, μπασοβαρύτονος Thomas J. Mayer, ὑπέροχα σκηνικὴ ἐμ-φάνιση, διακρίθηκε ὑποκριτικὰ μᾶλλον: διακριτὸ ἦταν κάποιο μπαλλά-ρισμα καὶ τονικὲς μικροπαρεκκλίσεις. (α΄ πράξη) ψηλά. Συζητήσιμο τίμπρο (α΄ πράξη) ὁ Ντάλαντ (βαθύφωνος Gregory Frank), διορθώθη-κε αἰσθητὰ στὴ συνέχεια. Ἀποδεκτὸς ὑποκριτικὰ, κάπως λιγότερο φωνητικά, ὁ Ἔρικ (τενόρος Ιan Storey), ἐπίδοξος μνηστὴρ τῆς ἡρωΐδας Senta (Ζέντα στὸ ἀνεπαρκέστατο ἑλληνικὸ ἀλφάβητο), μᾶς ἄφησε τὴν ἀνάμνη-ση ἐκφραστικότατων πιανισίσσιμι. Ἀπὸ ὅλη τὴ διανομὴ, ἀνεπιφύλακτα βαθμολογοῦμε μὲ ἄριστα φωνητικῆς καὶ ὑποκριτικῆς ἐπιδόσεως, τὸν τενόρο Ἀντώνη Κορωναῖο, ἀναδείξαντα τὸ μικρὸ ρόλο τοῦ Τιμονιέρα. ΦΡΙΚΑΛΕΑ ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΕΣ φωνητικὰ οἱ γυναῖκες: ἡ σουβλερόφωνη Μαίρη, βάγια τῆς Ζέντα (κοντράλτο Elisaveta Klonov-skaya) καὶ ἡ ἴδια ἡ Ζέντα (ὑψίφωνος Jeanne-Michèle Charbonnet): φωνὴ ἰδεώδης γιὰ μάθημα …ὡτορινολαρυγγολογίας, βρίθουσα αἰχμηρο-τήτων, μπαλλαρισμάτων καὶ τονικῶν ἐκτροχιασμῶν. Ὁ ἐναρκτήριος φθόγγος τοῦ διαστήματος κατιούσης 4ης μὲ τὸ ὁποῖο ἀρχίζει ἡ μελῳδικότατα εὐαπομνημόνευτη «Μπαλλάντα τῆς Ζέντα» (β΄ πράξη), κάθε φορὰ μαχαίρωνε τὰ ἀκουστικά μας τύμπανα! (Ἡρώδειο, 11.6.2013, «πρώτη»: 7.6.2012).
