Come, heavy Sleep, the image of true Death,
And close up these my weary weeping eyes,
Whose spring of tears doth stop my vital breath,
And tears my heart with Sorrow’s sigh-swoll’n cries.
Come and possess my tired thought, worn soul,
That living dies, till thou on me be stole.
(John Dowland, Come, heavy Sleep).
Η διακεκριμένη κιθαρίστα Σμαρώ Γρηγοριάδου αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση ανάμεσα στους ομοτέχνους της, καθώς μέσα από μία αστέρευτη φιλέρευνη διάθεση, που με τα χρόνια όχι μόνον δεν μειώνεται, αλλά εντείνεται, εξερευνά τις ηχητικές και τεχνικές δυνατότητες του οργάνου της. Σταθερός συνοδοιπόρος της είναι ο καθηγητής της, Γιώργος Κερτσόπουλος (γ. 1952). Ο Κερτσόπουλος, μαθητής του αξέχαστου κιθαρίστα και Δασκάλου Δημήτρη Φάμπα (1921-1996), έχει ασχοληθεί εκτενώς με την κατασκευή οργάνων, κυρίως κιθάρων, γεγονός που του παρέχει την ευκαιρία να πειραματίζεται σε βάθος και να προχωρά στη δημιουργία οργάνων που προσφέρουν νέες δυνατότητες στους εκτελεστές τους. Η Γρηγοριάδου παίζει και ηχογραφεί κρατώντας στα χέρια της αποκλειστικά κιθάρες του.
Ακόμα και στη δύσκολη εποχή που βιώνουμε, η μουσικός αποδεικνύει ότι είναι παρούσα. Επιβεβαιώνοντας τη σταθερή παρουσία της στο μουσικό προσκήνιο, και μάλιστα όχι μόνο στο εγχώριο, αλλά και στο διεθνές, πρότεινε πρόσφατα μία νέα δισκογραφική εργασία, που ηχογραφήθηκε από την Αμερικανική εταιρεία Delos (ελλ. Δήλος, με έδρα την πόλη Sonoma της Νότιας Καλιφόρνιας). Πρόκειται για το τέταρτο album της που κυκλοφορεί από την εν λόγω δισκογραφική.
Ο δίσκος, που φέρει τον γεμάτο νόημα και σημασία τίτλο A Healing Fire (Μια Θεραπευτική Φωτιά), φιλοξενεί μουσικές σελίδες συνθετών δύο εποχών, ενός της εποχής μπαρόκ και τριών του εικοστού (στην περίπτωση μάλιστα δύο εξ αυτών, και εικοστού πρώτου) αιώνα. Εξαρχής θα αναφέρουμε ότι όλα τα έργα που ακούγονται είναι διασκευές (αγγλ. arrangements) της ίδιας, γεγονός που της παρέχει μεγαλύτερο χώρο και ελευθερία να προσθέσει τις δικές της προσωπικές ερμηνευτικές πινελιές.
Το ηχογραφημένο πρόγραμμα ανοίγει με τη μεταγραφή για κιθάρα της Σονάτας για Βιολί αρ. 2, σε λα ελάσσονα, BWV 1003, του Johann Sebastian Bach (1685-1750). Η Γρηγοριάδου ερμηνεύει το εισαγωγικό μέρος, Grave, με την απαιτούμενη στοχαστική διάθεση, προχωρώντας στη συνέχεια σε μία προσέγγιση κλασικής σαφήνειας και προσοχής στον φωτισμό της μπαχιανής πολυφωνίας του δεύτερου μέρους, Fuga. Με συγκίνηση μπολιάζει το τρίτο μέρος, Andante, ενώ η δακτυλική της ευχέρεια και ενέργεια ξεχωρίζουν στο τέταρτο μέρος, Allegro.
Στη συνέχεια, εξερευνά το Νυχτερινό κατά John Dowland (Νocturnal after John Dowland), Op. 70, του Benjamin Britten (1913-1976), ολοκληρωμένο το 1963 ειδικά για τον βαρυσήμαντο και σχετικά πρόσφατα χαμένο κιθαρίστα και λαουτίστα Julian Bream (1933-2020). O τελευταίος έδωσε την πρεμιέρα του έργου στις 12 Ιουνίου 1964, στο πλαίσιο του Aldeburgh Festival. Θα θυμίσουμε ότι χάρη στον Bream, το ρεπερτόριο της κιθάρας του εικοστού αιώνα εμπλουτίστηκε με έργα πολλά και πολύτιμα. Ο ίδιος είχε την οξυδέρκεια, ετοιμότητα και προνοητικότητα να ζητήσει και να εμπνεύσει μεγάλους συνθέτες της εποχής του (William Walton, Michael Tippet, Richard Rodney Bennett, Malcolm Arnold, Alan Rawsthorne, Lennox Berkeley και Hans Werner Henze, για να αναφέρουμε μόνο μερικά από τα ονόματα που αυθόρμητα έρχονται στου νου) να γράψουν για την κιθάρα, ένα όργανο εντελώς ιδιαίτερο και όντως απροσπέλαστο για όποιον δεν κατέχει καλά τα μυστικά του.
Το Νυχτερινό του Britten βασίζεται σε θέμα προερχόμενο από το υπέροχο τραγούδι Έλα, βαθύ Ύπνε (Come, heavy Sleep) αντλημένο από το Πρώτο Βιβλίο Τετράφωνων Τραγουδιών ή Αριών (First Book of Songs or Ayres of Four Parts), μία συλλογή από εικοσιένα τραγούδια για φωνή και λαούτο, που δημοσιεύθηκε το 1597 και ανήκει στον κορυφαίο Άγγλο (ή Ιρλανδό) αναγεννησιακό συνθέτη John Dowland (1563-1626). Η Γρηγοριάδου ξεδιπλώνει με σκέψη και αμεσότητα τις οκτώ παραλλαγές και το θέμα (το οποίο εμφανίζεται, όχι στην αρχή, όπως είθισται, αλλά στο τέλος του έργου). Προσεκτικά χειρίζεται τις ρυθμικές εναλλαγές και τις αρμονικές μεταμορφώσεις των μερών, ενώ δεν παραλείπει να υπογραμμίσει τον ξεχωριστό χαρακτήρα τους.
Η σύγχρονη Ρωσίδα μουσουργός Sofia Gubaidulina (γ. 1931) έχει αποδείξει την αγάπη της προς την κιθάρα γράφοντας μέχρι σήμερα τέσσερα έργα: Serenade (1960), Toccata (περ. 1969), Repentance (2008) και Sotto Voce (2010, αναθεωρημένη εκδοχή, 2013). Από αυτά, η Γρηγοριάδου επιλέγει το πρώτο, νεανικό καρπό της δημιουργού, χαρίζοντάς του μια ανάγνωση που κερδίζει σε ατμοσφαιρική διάθεση και λυρισμό.
Ο δίσκος σφραγίζεται με τη Σουίτα για Κιθάρα (Suite pour guitar), Op. 41, του ξεχωριστής έμπνευσης Καναδού συνθέτη και πανεπιστημιακού καθηγητή Jacques Hétu (1938-2010). O Hétu, όπως και η Gubaidulina, έχει αφιερώσει τέσσερις παρτιτούρες στην κιθάρα: Σουίτα (Suite), Op. 41 (1986), Ιντερμέδιο (Intermezzo), Op. 80 (2008), Κοντσέρτο για Κιθάρα και Ορχήστρα Εγχόρδων, Op. 56 (1994), και Κοντσέρτο για Δύο Κιθάρες και Ορχήστρα, Op. 77 (2007). Της Σουίτας η ονειρική διάθεση (πρώτο μέρος, Prélude), η γεμάτη εσωτερικότητα ηρεμία (δεύτερο μέρος, Nocturne), η αποκαλυπτική αφήγηση (τρίτο μέρος, Ballade), η ονειροπόλα διάθεση (τέταρτο μέρος, Rêverie) και το δεξιοτεχνικό ύφος (πέμπτο μέρος, Final) κερδίζουν στα δάχτυλα της Γρηγοριάδου, που αφουγκράζεται τις όλο λεπτότητα σκέψεις του Hétu και χρωματίζει την κάθε μουσική φράση με αισθαντική διεισδυτικότητα εξερευνώντας παράλληλα τα διαφορετικά σύμπαντα των ηχητικών αποχρώσεων.
Ένας δίσκος ψυχικής τόνωσης, πρόταση ελπίδας. Α Healing Fire.
[Delos, DE3582].
