La vita é una tale fatica, bambino. E una guerra che si ripete ogni giorno, e i suoi momenti di gioia sono parentesi brevi che si pagano un prezzo crudele.
Η Oriana Falacci (Φλωρεντία, 1929-Φλωρεντία, 2006) υπήρξε μια από τις πλέον προβεβλημένες και πολυδιαβασμένες φυσιογνωμίες της εποχής της, τόσο στη γενέτειρά της την Ιταλία όσο και διεθνώς. Ακούραστη όσο και μαχητική δημοσιογράφος και συγγραφέας, είχε την ευκαιρία να πάρει συνεντεύξεις από σημαντικούς πολιτικούς και προσωπικότητες της τέχνης, ενώ μέσα από τα βιβλία της μπόρεσε να καταγράψει τις πιο προσωπικές της απόψεις πάνω σε διάφορα υπαρξιακά, κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα που την απασχολούσαν προκαλώντας τον θαυμασμό πολλών, αλλά και αντιμετωπίζοντας αρκετές επικρίσεις. Στη χώρα μας, βεβαίως, ήταν γνωστή από τη στενότατη σχέση της με τον πολιτικό και ποιητή Αλέξανδρο Παναγούλη (Αθήνα, 1939-Αθήνα, 1976), στον οποίον αφιέρωσε πολλά άρθρα και το βιβλίο «Ένας Άντρας» (Un Uomo, 1979).
Μερικές από τις πιο στοχαστικές σελίδες της βρίσκει κανείς στο βιβλίο της με τίτλο “Γράμμα σε ένα παιδί που δεν γεννήθηκε ποτέ” (Lettera a un bambino mai nato, 1975), δημοσιευμένο μόλις μερικά χρόνια πριν από εκείνο σχετικά με τον Παναγούλη, μέσω του οποίου έγινε διάσημη σε ένα ευρύτερο κοινό. Η -εν μέρει αυτοβιογραφική- νουβέλα, που μεταφράστηκε σε είκοσι δύο γλώσσες, αναφέρεται σε μια γεμάτη προβληματισμούς έγκυο μητέρα που διερωτάται κατά πόσο είναι σωστό να φέρει κανείς στον κόσμο ένα παιδί μέσα στη γεμάτη προβλήματα σύγχρονη εποχή. Αγωνιζόμενη να επιλέξει ανάμεσα στη σταδιοδρομία της και στη μητρότητα, καταγράφει προσωπικές παιδικές -ενίοτε, τραυματικές- εμπειρίες, μιλάει για τους γονείς και για τα πρόσωπα που έπαιξαν ρόλους στη ζωή της, με έναν δραματικό τρόπο.
Διαβάζοντας κανείς το βιβλίο, δύσκολα το φαντάζεται ως θεατρικό έργο. Ωστόσο, μια προσεκτικότερη ανάλυση φέρνει στην επιφάνεια έντονα θεατρικά στοιχεία και μια δυναμική αφήγηση, που σε πολλά σημεία της όντως αναζητά τη σκηνή. Προφανώς, αυτά τα στοιχεία ξεχώρισε ο βραβευμένος σκηνοθέτης και ηθοποιός Μάνος Πετούσης, όταν οραματίστηκε μια θεατρική διασκευή του έργου. Και πόσο εύστοχη ήταν η ιδέα του.
Ο Πετούσης διαθέτει τα χαρίσματα της ευαισθησίας, του ενστίκτου, της σκέψης και του ταλέντου, που του επιτρέπουν να εμβαθύνει και να φωτίζει τις αθέατες πλευρές των έργων που επιλέγει να σκηνοθετήσει. Στο «Γράμμα σε ένα παιδί», όπως ήταν ο συντομευμένος τίτλος της σκηνικής διασκευής, που πρόσφατα πρότεινε στο Θέατρο Αλκμήνη (παρακολουθήσαμε την πρεμιέρα, στις 8/10), πέτυχε να μοιραστεί με το κοινό του και να προβάλει τις αρετές του κειμένου που τον άγγιξαν: ακριβώς τις με αμεσότητα διατυπωμένες υπαρξιακές σκέψεις και τα αιώνια ερωτήματα κάθε ανθρώπου και κάθε εποχής.
Πολύτιμη συνοδοιπόρο είχε τη Ζέτα Δούκα, που ενσάρκωσε την αφηγήτρια του βιβλίου δίνοντάς της θεατρική πνοή με θαυμάσια εκφραστική δύναμη. Σημειώνουμε ότι η ίδια είχε συνεργαστεί με τον σκηνοθέτη το 2013 όταν με επιτυχία είχε παρουσιαστεί το ίδιο έργο στο ΚΘΒΕ (Νέο Yπερώο της ΕΜΣ, πρεμιέρα 20/12/2013), όπως και στην Αθήνα, στο Θέατρο Κάππα. Ο χρόνος που μεσολάβησε υπήρξε σημαντικός στην τελική μορφοποίηση της θεατρικής ανάπτυξης του βιβλίου.
Πιο συγκεκριμένα, σε αυτό το απαιτητικό υποκριτικό ρεσιτάλ, η Δούκα αποδείχθηκε ιδανική. Ένα γραφείο στα αριστερά της σκηνής, ένα κρεβάτι με ένα απλό κομοδίνο στα δεξιά, και μια κούνια με μανόλιες στη μέση, σχημάτισαν το λιτό, μα εύγλωττο, σκηνικό μέσα στο οποίο με τόση άνεση κινήθηκε η ηθοποιός. Ο Πετούσης είχε δουλέψει στη λεπτομέρεια κάθε κίνηση των χεριών και του σώματός της, όπως και -κυρίως- των ματιών της. Έδωσε έμφαση και υπογράμμισε τις ταχύτατα εναλλασσόμενες συναισθηματικές μεταβολές της ηρωδιάς. Η τρυφερότητα, κατά τα πρώτα στάδια του έργου, και στη συνέχεια, η απορία, η αγανάκτηση, ο θυμός, ο φόβος, ο πανικός, υπογραμμίστηκαν με νόημα και ανάγλυφο τρόπο.
Η Δούκα απέδειξε τις ιδιαίτερες υποκριτικές της ικανότητες κτίζοντας σταδιακά, με οργανικό τρόπο, τον ρόλο. Μέσα στα περίπου εβδομήντα πέντε λεπτά, που διήρκησε η παράσταση, διέγραψε έναν πλήρη όσο και έντονα δραματικό κύκλο. Αρχικά, ως μια μάλλον ευτυχισμένη μέλλουσα μητέρα, καταλήγει μέσα στην αγωνία του πόνου, από το γεγονός της απώλειας, φθάνοντας στην απόγνωση και την τρέλα. Ναι, βρήκαμε ότι στην τελική σκηνή μεταμορφώθηκε με αποκαλυπτικό τρόπο σε μια τραγική φιγούρα, του μεγέθους μιας Οφηλίας, που εδώ πνίγεται μέσα σε έναν βαθύ ποταμό βασανιστικών σκέψεων, αναπάντητων ερωτημάτων, σκοτεινών στοχασμών και, εν τέλει, δυσβάσταχτων τύψεων.
Η μινιμαλιστική και με εύστοχα ρυθμικά ostinati περάσματα μουσική του Γιώργου Χριστιανάκη, ενός εκ των αρτιότερων Ελλήνων συνθετών σκηνικής μουσικής, προσεκτικά και με νόημα υποστήριξε τις κρίσιμες ψυχογραφικές στιγμές της αφήγησης δημιουργώντας την κατάλληλη ατμόσφαιρα.
Ολοκληρώνοντας, ας μας επιτραπεί να αναφέρουμε ότι θα ήταν ευχής έργον η τόσο γόνιμη σύμπραξη των Πετούση και Δούκα να συνεχιστεί. Παρακολουθώντας τη χαρισματική ηθοποιό σε σκηνές της παράστασης να αποδίδει πολλαπλούς χαρακτήρες κατά τη διάρκεια (υποθετικών) διαλόγων με το παιδί της, τον άνδρα της, τον εργοδότη της, τη μητέρα της ή με πρόσωπα του δικαστηρίου, εκτιμάμε ότι θα ήταν εξαιρετικά πειστική στην ενσάρκωση ενός άλλου τραγικού μονολόγου, ακραιφνώς ερωτικού τούτη φορά, εκείνου της Γυναίκας από το αθάνατο μονόδραμα με τίτλο «Η Ανθρώπινη Φωνή» (La Voix humaine, 1929) του Jean Cocteau.
