Θυμόμαστε πάντα τις τελευταίες αθηναϊκές εμφανίσεις του σπουδαίου Ρώσου αρχιμουσικού Evgeny Svetlanov (1928-2002): τις συναυλίες που είχε δώσει κατά την πρώτη και απολύτως χρυσή, λόγω της πληθώρας των εμφανίσεων διεθνών καλλιτεχνών, δεκαετία της λειτουργίας του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (ΜΜΑ), 1990-2000. Στο τιμόνι της Κρατικής Ακαδημαϊκής Συμφωνικής Ορχήστρας, ενθουσίαζε με τις φλογερές και γεμάτες πάθος αναγνώσεις του, ειδικά σε έργα ρωσικού ρεπερτορίου. Εκείνος ήταν που έδωσε στην εν λόγω ορχήστρα, ιδρυμένη το 1936, ένα διεθνές προφίλ με ετήσιες εμφανίσεις σε μεγάλα διεθνή μουσικά κέντρα. Η μακρά θητεία του στο τιμόνι της (από το 1965 μέχρι το 2000 υπήρξε μουσικός διευθυντής της) έληξε εντελώς άδοξα όταν ο τότε υπουργός πολιτισμού της Ρωσίας, Mikhail Shvydkoi, τον απομάκρυνε από τη θέση του, προφασιζόμενος ότι περνούσε μεγάλα διαστήματα διευθύνοντας εκτός Ρωσίας. Ευτυχώς παραμένουν οι ηχογραφήσεις του, πολύτιμα τεκμήρια της βαρυσήμαντης τέχνης του και σύμπραξής του μαζί της. Η σχέση του με την ορχήστρα υπήρξε αναμφισβήτητα στενή και γόνιμη. Σαν αποτέλεσμα αυτού, το 2005 η ίδια αποφάσισε να προσθέσει το όνομά του στον τίτλο της. Τη θέση του κύριου αρχιμουσικού της κατέχει από το φθινόπωρο του 2011 ο γνωστός Ρώσος Vladimir Jurowski, φροντίζοντας για τη διατήρηση της υψηλής της μουσικής ποιότητας.
Μετά από όντως αρκετά χρόνια, το ρωσικό σύνολο επέστρεψε στην Αθήνα, αυτή τη φορά έχοντας καθοδηγητή τον διακριμένο Ρώσο αρχιμουσικό Daniel Raiskin. Το πρόγραμμα της συναυλίας, που δόθηκε στο ΜΜΑ, σε μία υπερπλήρη αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης, στις 25/11, κάλυψαν τρία έργα του Pyotr Ilyich Tchaikovsky (ρωσ. Пёτр Ильич Чайковский, 1840-1893), τα δύο διάσημα, το ένα λιγότερο γνωστό, μα εξίσου σημαντικό.
Ειδικότερα, η συναυλία άνοιξε με την μάλλον σπάνια παρουσιασμένη Ελεγεία στη μνήμη του Ivan Samarin, για ορχήστρα εγχόρδων, ένα από τα πλέον προσωπικά τσαϊκοφσκικά αριστουργήματα. Ο Samarin (1817-1885) υπήρξε, βεβαίως, διάσημος ηθοποιός και δάσκαλος υποκριτικής. Έναν χρόνο πριν από τον θάνατό του, τον Νοέμβριο του 1884, μετά από παραγγελία, ο συνθέτης έγραψε ένα ιντερμέδιο για ορχήστρα εγχόρδων τιμώντας τα πενήντα χρόνια σταδιοδρομίας του Samarin. Μετά από τον θάνατο του τελευταίου, το έργο εκδόθηκε με τίτλο Ελεγεία. Πρόκειται για μουσική πολύ μελαγχολική και γεμάτη βαθύ στοχασμό. Η θλίψη αυτή μάλλον οφείλεται στο γεγονός ότι όταν γραφόταν η παρτιτούρα, ο στενότατος φίλος και μαθητής (στη σύνθεση) του Tchaikovsky, βιολιστής Iosif Kotek (ρωσ. Иосиф Котек1855-1885), ήταν βαριά άρρωστος και βρισκόταν στα τελευταία στάδια της ζωής του. Η περίοδος αυτή ήταν πολύ μαύρη για τον Tchaikovsky καθώς έχανε ένα πρόσωπο που βρισκόταν πολύ κοντά στην καρδιά του. Η πρόσφατη ανάγνωση που λάβαμε φώτισε με ιδιωματικό τρόπο το συναισθηματικό φορτίο της παρτιτούρας, που τόσο συγγενεύει με την τραγική ατμόσφαιρα της όπερας Ευγένιος Ονιέγκιν (ρωσ. Евгений Онегин), Op. 24), του ίδιου πάντα συνθέτη. Η ευγένεια της έκφρασης των εγχόρδων της Κρατικής Ακαδημαϊκής Συμφωνικής Ορχήστρας της Ρωσίας ήταν αξιοσημείωτη και τα ξαφνικά, όλο οδύνη, ξεσπάσματα (ff), που φθάνουν κατά την εξέλιξη της παρτιτούρας, χτυπούσαν κατευθείαν στην καρδιά. Ειδικότερα, στο σημείο που επανέρχεται το υπέροχο θέμα, η ένδειξη molto cantabile, που αναγράφεται στην παρτιτούρα, ερμηνεύτηκε με πιστότητα και όλο νόημα.
Στη συνέχεια, ακολούθησε το προγενέστερο, πάλι σχετικό με τον Kotek, Κοντσέρτο για βιολί, Op. 35, ολοκληρωμένο το 1878, όταν ο μουσουργός βρισκόταν στην ελβετική πόλη Clarens. Η ιστορία είναι γνωστή: είχε καταφύγει στην Ελβετία αναζητώντας την ηρεμία στη συνέχεια ενός αποτυχημένου γάμου με την Antonina Miliukova (ρωσ. Антонина Милюкова, 1848-1917). O Kotek τον επισκέφθηκε και κατά τη σύνθεση του έργου συνέδραμε με τις ειδικές βιολιστικές του γνώσεις που αφορούσαν στην τεχνική του οργάνου. Μολονότι ο συνθέτης ήθελε να του αφιερώσει το έργο, τελικά δεν το έπραξε. Ούτε η πρώτη εκτέλεση δόθηκε από τον Kotek, αλλά από τον Ρώσο βιολονίστα Adolph Brodsky (ρωσ. Адольф Бродский, 1851-1929), στη Βιέννη, στις 4/12/1881. O μεγάλος Αυστροούγγρος αρχιμουσικός Hans Richter (1843-1916) στάθηκε στο podium. Αρχικά το έργο δεν έγινε αποδεκτό από όλες τις πλευρές με ενθουσιασμό, όμως σταδιακά έγινε αυτό που γνωρίζουμε σήμερα, ένα από τα δημοφιλέστερα κοντσέρτα για το βιολί.
Στη συναυλία της Κρατικής Ακαδημαϊκής Συμφωνικής Ορχήστρας της Ρωσίας «Evgeny Svetlanov» ήταν προγραμματισμένο να εμφανιστεί ως σολίστ ο Sasha Rozhdestvensky, λαμπρός Ρώσος βιρτουόζος, γιος της διαπρεπούς πιανίστας Viktoria Postnikova και του αξέχαστου όσο και θρυλικού αρχιμουσικού Gennady Rozhdestvensky (1931-2018). Όπως ανακοινώθηκε, λόγω ατυχήματος ακυρώθηκε η συμμετοχή του. Τον αντικατέστησε η συμπατριώτισσά του, Alena Baeva, κάτοχος βραβείων φημισμένων διαγωνισμών (λ.χ. Grand prix στον 2ο Διαγωνισμό Paganini της Μόσχας, 2004, πρώτο βραβείο στον Διεθνή Διαγωνισμό T. Wronski, 2000, και πρώτο βραβείο και εννέα ειδικά βραβεία στον 12ο Διαγωνισμό Βιολιού Henryk Wieniawski, 2001). Ασφαλώς πρόκειται για μουσικό εξαιρετικά προικισμένη. Το εντυπωσιακά δεξιοτεχνικό της παίξιμο διακρίθηκε θαυμάσια κατά τα δύο εξωτερικά μέρη του Κοντσέρτου, αντίστοιχα, Allegro moderato και Finale: Allegro vivacissimo. Κάθε τεχνική δυσκολία που περιέχεται στη σολιστική πάρτα, ξεπεράστηκε με υποδειγματική άνεση. Τα γρήγορα περάσματα κυλούσαν σαν νερό τρεχούμενο και η μουσική άρθρωση ούτε στιγμή δεν έμοιαζε να κομπιάζει. Επιπλέον, οι διάλογοι μεταξύ ορχήστρας και βιολιού ερμηνεύτηκαν με προσοχή και σκέψη. Η μουσικός, με υποδειγματικό χειρισμό του δοξαριού, για το τελευταίο μέρος επέλεξε ένα δαιμόνιας ταχύτητας tempo, που πλησίαζε το prestissimo. Εντούτοις, υπήρξαν στιγμές, ειδικά κατά το νοσταλγικής μελαγχολίας δεύτερο μέρος, Canzonetta: Andante, που μια πιο αισθαντική προσέγγιση θα μας συγκινούσε περισσότερο. Ορχήστρα και μαέστρος την συνόδευσαν προσεκτικά κατά την σπινθηροβόλα της διαδρομή, προβάλλοντας παράλληλα τις συμφωνικές διαστάσεις της παρτιτούρας με ευφράδεια.
Στο δεύτερο μέρος της συναυλίας, ακούστηκε η Συμφωνία αρ. 5, Op. 64, που, όπως και το προηγούμενο έργο, ανήκει στις πλέον πολυαγαπημένες σελίδες της παγκόσμιάς μουσικής φιλολογίας. Γραμμένο μέσα σε τέσσερις μήνες (Μάιος-Αύγουστος 1888), ακούστηκε για πρώτη φορά με μαέστρο τον ίδιο τον συνθέτη, στις 17/11/1888, στην Αγ. Πετρούπολη (συγκεκριμένα στο Мариинский театр). H ρώσικη ορχήστρα, υπό τον Raiskin, με θερμό και εύρωστο ήχο εγχόρδων, όσο και ιδιάζουσας ηχητικής ομοιογένειας πνευστά, πρότεινε μία ανάγνωση με σκέψη μορφοποιημένη που ανεδείκνυε τόσο τις αγωνίες των δύο πρώτων μερών του έργου, αντιστοίχως, Andante-Allegro con anima-Molto più tranquillo, και Andante cantabile, con alcuna licenza–Non allegro–Andante maestoso con piano, όσο και γενικότερα, την μεγαλειώδη ψυχή του μουσουργού που διαφαίνεται σε κάθε σελίδα. To τρίτο μέρος της συμφωνίας, Valse: Allegro moderato, κέρδιζε σε φινέτσα και χορευτική διάθεση, ενώ το τελευταίο μέρος, Finale: Andante maestoso- Allegro vivace-Molto vivace-Moderato assai e molto maestoso- Presto, που ολοκληρώνεται μέσα στον θρίαμβο και την αισιοδοξία φωτίστηκε με ενθουσιασμό. Τα μέλη της ορχήστρας και ο αρχιμουσικός φρόντιζαν για την μουσική και νοηματική ενότητα του έργου αναδεικνύοντας παράλληλα τον εκφραστικό του πλούτο. Όσοι είχαμε προλάβει τον Svetlanov, πρέπει να αναφέρουμε ότι ίσως μας έλλειψε εκείνη η επιπλέον διονυσιακή σπίθα (που εν πολλοίς έχει αποτυπωθεί στις ηχογραφήσεις του), ωστόσο η ιδιωματική ερμηνεία που λάβαμε, δεν θα μπορούσε παρά να μας ευχαριστήσει σε βάθος.
Εκτός προγράμματος, παραμένοντας στο σύμπαν του συνθέτη, το εκλεκτό σύνολο μάς καληνύχτισε με τη Μεγάλη Πολωνέζα από την όπερα Eugene Onegin, Op. 24, ερμηνευμένη με την προσήκουσα μεγαλοπρέπεια.
