τοῦ ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΕΩΤΣΑΚΟΥ.

Τριακοστό πέμπτο 2012.

ΑΚΡΩΣ ΑΞΙΕΠΑΙΝΗ ἡ παιδευτικότατη πρωτοβουλία τοῦ καλλιτεχνικοῦ διευθυντοῦ τῆς Κρατικῆς, κ. Βασίλη Χριστόπουλου νὰ παρουσιάσει σὲ προδήλως ἰκανοποιητικότατες ἐκτελέσεις τὶς 9 Συμφωνίες Μπετόβεν. Ὅμως, ὅσο γερνῶ, τόσο περισσότερο αἰσθάνομαι τὴν ἔνδεια χρόνου, προτιμώντας νὰ ἀκούω ἄγνωστη ἢ σπανίως ἀκουόμενη μουσική, εἰ δυνατὸν ποιοτικὴ (ὄχι  φρικιῶν τύπου Λάχενμαν, Ντυσαπὲν κ.λπ. ἢ ἀτάλαντων μινιμαλιστῶν τύπου Γκλάς) καὶ ἑλληνική. Θεωρῶ πιὰ πολυτέλεια ἐπανακροάσεις τῶν πολυαγαπημένων συμφωνιῶν Μπετόβεν.  Ὅμως τὸ σωστὸ πρέπει πάντα νὰ ἐπισημαίνεται.

Εἶχα καιρὸ νὰ ἀκούσω τὸν ἀγαπητότατο Δημήτρη Ἀγραφιώτη ὡς ἀρχιμουσικό, στὴν τιμητικὴ συναυλία γιὰ τὰ 80 του χρόνια― ὁλόψυχα τοῦ εὔχομαι ὄχι νὰ τὰ ἑκατοστήσει (σύνηθες σήμερα!) ἀλλὰ νὰ τὰ χιλιάσει, γερὸς καὶ δημιουργικός: ἀγνοῶ λοιπὸν τὸ χαρακτηρισμὸ «ἀποχαιρετιστήρια» μιᾶς ἐκδηλώσεως ὅπου ὁ τιμώμενος ἐμφανιζόταν ὡς ἀρχιμουσικὸς καὶ συνθέτης ποὺ καθένα ἀπὸ τὰ λίγα γνωστά μου ἔργα του μὲ προέτρεπε νὰ ἀκούσω καὶ ἄλλα.

1) ΑΓΡΑΦΙΩΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ (γ. 1932): «Τρίπτυχο» (1979) μὲ θεματικὸ ὑλικὸ τριῶν τραγουδιῶν (ποίηση Σεφέρη, 1963) γιὰ βαρύτονο καὶ ὀρχήστρα: «Στό στῆθος μου ἡ πληγή»· «Κι᾽ ἂν ὁ ἀγέρας φυσᾶ…»· «Ἐδῶ τελειώνουν τὰ ἔργα τῆς θάλασσας». α) λιτὴ ἀτονικότητα, ὁμοιογενέστατη συνηχητικά, μὲ τονικοὺς ὑπαινιγμούς: προχωρημένος νεοκλασσικισμός; β) ταραχῶδες (ἀγέρας γάρ..), δραματικὰ χάλκινα, ἀντίστιξη κλαρινέτου-φαγκότου. γ) Ἐναλλαγὴ διάτορων διαφωνιῶν μὲ ἀργά, λυρικὰ περάσματα σὲ ρυθμικὰ πρωτότυπη ἀντίστιξη. Λιτό,  καλοχτισμένο ἔργο, μὲ πανταχοῦ ὑφέρπουσα λυρικοδραματικὴ ροή, ποὺ θέλεις νὰ ξανακούσεις.

2) ΣΟΠΕΝ, ΦΡΕΝΤΕΡΙΚ (1810-1849): Κοντσέρτο γιὰ πιάνο ἀρ. 2, φα ἐλ., ἔργο 21 (1830), 3 μέρη, Σολίστ: Ἀπόστολος Παληός, ἰδιαίτερα προικισμένος καὶ ὑποσχετικότατος ἀπὸ τοὺς νεότερους πιανίστες μας, σὲ κάπως ἥσσονα ἐπίδοση. α) Maestoso: εὐγενικό ἠχητικὰ παρὰ τὸ σχεδὸν συνεχὲς «πεντάλ», εὔροο, ἀλλ᾽ ἐκφραστικὰ ἀποστασιοποιημένο. β) Larghetto: ἡ ὡραιότερη ἐπίδοσή του, μὲ τὰ ποικιλματικὰ περάσματα, ὡς ἀναπόσπαστες συνιστῶσες τῆς κύριας μελῳδίας. γ) Allegro vivace: ξανὰ ἰδιαίτερα αἰσθητὴ χρήση «πεντάλ», καὶ γοργά «τέμπι», δυσμενῆ γιὰ τὴ μορφικὴ διαφάνεια καὶ πλαστικότητα. Σοπὲν σημαίνει κυρίως ἀπέραντα ρομαντικὰ πάρκα 19ου αἰῶνος―κάποτε ἐπιδέχεται εὐφυῶς ρωμαλεότερες προσεγγίσεων ἀ λὰ Λίστ. Ἐδῶ, κυριάρχησε δυσεξήγητη  ἀποστασιοποίηση. Ὀνειρῶδες τὸ «Νυχτερινὸ γιὰ τὸ ἀριστερὸ χέρι» (1894) τοῦ Σκριάμπιν ὡς «μπίς».

3) ΣΟΥΜΑΝ, ΡΟΜΠΕΡΤ (1810-1856): Συμφωνία ἀρ. 2, ντο μείζ., ἔργο 61 (1845-46): ἑρμηνεία ἄξια τῶν καλλιτέρων γερμανικῶν παραδόσεων. Διαύγεια στὴν πυκνὴν ἀντίστιξη (α΄ μέρος), κάθε τι στὴ θέση του (β΄, ἴσως λίγο πιὸ ἀνάλαφρο;), ἐκφραστικὸ σφρίγος ἀναδεικτικὸ τῆς ἰδιαιτεροτήτων τῆς μουσικῆς συλλήψεως (γ΄), καθαρότατα τὰ χαρακτηριστικὰ παρεστιγμένα, ἀντίστιξη σὲ ὡραῖο ἀνέβασμα καὶ κορύφωμα. Γενικὰ ἡ συμφωνία ἀκούσθηκε συντομότερη τοῦ προσδοκωμένου! (Αἴθουσα ΧΔΛ, 26.10.2012).

*        *        *

ΕΥΦΗΜΩΣ ΓΝΩΡΙΖΑΜΕ ἐξ’ ἀκοῆς, δίχως, δυστυχῶς, εὐκαιρία ἀκροάσεώς του, τὸν βιολιστή καὶ ἀρχιμουσικό, Νίκο Χαλιάσα (γ. 1968), γιὸ τοῦ ἀειμνήστου συνθέτου Ἰακώβου Χαλιάσα (1920-2001). Ἐπὶ τέλους τὸν γνωρίσαμε μὲ τὴ δεύτερην ἰδιότητα, ἐπὶ κεφαλῆς τῆς ΚΟΑ, σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ γοητευτικῶς ἐκκεντρικότερα προγράμματα ποὺ παρουσίασε ποτέ― ὡς φέτος, ποὺ κλείνει τὰ 70: ἱδρύθηκε μὲ τὸν περιβόητο κατοχικὸ νόμο 2010/12.12.1942. Θαυμαστῆς πλαστικότητος κινησεολογία (λ.χ. ἡ ἐκφραστικότατη αὐξομείωση τοῦ πλάτους τῆς ρυθμοδοτήσεως μὲ τὸ δεξί χέρι), ὁδηγοῦσε σὲ ἄψογο συγχρονισμό καὶ σὲ εὐγενικὰ σφριγηλὴ προσέγγιση ποὺ ἀξιοποιοῦσε λεπτότατες δυναμικὲς διαβαθμίσεις σὲ πρόγραμμα μεταξὺ πρωΐμου ρομαντισμοῦ (Βέμπερ), μεταβαγκνερισμοῦ (Βέμπερ) καὶ καλογραμμένης film music (Ντάρλας). Γενικὰ ἀρχιμουσικὸς ἄξιος ἐμπιστοσύνης σὲ δυσκολότατα προγράμματα.

1) ΝΤΑΡΛΑΣ, ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ (γ. 1972): «Νέκυια» ΙΙΙ, ἔργο 113 γιὰ ὀρχήστρα, πάνω στή ραψῳδία Λ΄ τῆς Ὀδυσσείας, κάθοδο τοῦ Ὀδυσσέως στὸν ᾍδη,  παραγγελία ΚΟΑ (2012). Παραγωγικότατος ὅσο καὶ καρηκομόων ὁ 40ετὴς συνθέτης, ὑπόσχεται ἀνὰ μία σύνθεση γιὰ καθένα τῶν 21 προσώπων ποὺ συνάντησε στόν Κάτω Κόσμο ὁ πολύπλαγκτος ἥρως! Τοῦ συνιστοῦμε τὴ συγκλονιστικὴ ἀπεικόνιση τοῦ ᾍδου στὴν κινηματογραφική «Ὀδύσσεια» τοῦ Κοντσαλόφσκυ. Δὲν ἀποσαφηνίζεται σὲ ποιὸ ἀπὸ τὰ 21 πρόσωπα ἀντιστοιχεῖ ἡ «Νέκυια» ΙΙΙ. Σελίδα ἀτμοσφαιρικότατη, λακωνικὴ (10΄), ἀδιαλείπτου ἀκροαματικοῦ ἐνδιαφέροντος.

2) ΒΕΜΠΕΡ, ΚΑΡΛΜΑΡΙΑ ΦΟΝ (1786-1826): Κοντσέρτο γιὰ κλαρινέτο καὶ ὀρχήστρα ἀρ. 2, μι ὕφ. μείζ., ἔργο 74 (1811), σολίστ ἕνα 17χρονο φαινόμενο δεξιοτεχνίας, μεγάλης ἀναπνοῆς καὶ μουσικότητος, μὲ πλαστικότατη ροὴ μελῳδικοῦ νοήματος, φθογγικὴ τελειότητα στὶς ἐσχατιὲς τῆς ἐκτάσεως τοῦ ὀργάνου καὶ ἁβρὴν ἑρμηνευτικὴ προσέγγιση ποὺ ἀνέδειξε στὸ ἔργο ἕναν εὐδαίμονα συγκερασμὸ ροσσίνειας ζωντάνιας καὶ τευτονικῆς πρωτορομαντικῆς συμφωνικότητας. Τὸ ὄνομα τοῦ νέου σολίστ: Γρηγόρης Βασιλειάδης.

3) ΧΟΛΣΤ, ΓΚΟΥΣΤΑΒ (1874-1934): «Οἱ Πλανῆτες», , σουΐτα γιὰ ὀρχήστρα, ἔργο 32, (1914-18, α΄ δημόσια ἐκτ. 15.11.1920, Λονδίνο, Queen’s Hall), 7 μέρη: Ἄρης, Ἀφροδίτη, Ἑρμῆς, Ζεύς, Κρόνος, Οὐρανός, Ποσειδών. Ὁ πρῶτος νεότερος, ὄντως μεγάλου διαμετρήματος Ἄγγλος συνθέτης, μετὰ τὸν ὑπερεκτιμημένο, συχνὰ φλυάρως νερόβραστο Ἔλγκαρ. Τὸ γνωστότερο αὐτὸ ἔργο του ἀποκαλύπτει τολμηρότατη καὶ πλούσια ἁρμονικὴ γλῶσσα καὶ πάμπλουτην ἠχοχρωματικὴ παλέττα, ἄξια νὰ ἀποδόσει εὑρὺ φάσμα προγραμματικῶν χαρακτηρισμῶν γιὰ κάθε πλανήτη, ἀστρολογικῶν μᾶλλον παρὰ αὐστηρῶς ἐπιστημονικῶν.― πρωτοπόρος στὴ μελέτη τοῦ Ἄρεως, ἦταν τότε ὁ Τζοβάννι Σκιαπαρέλλι (1835-1910), πρῶτος χαρτογράφος τῶν περιφήμων «διωρύγων» τοῦ ἐρυθροῦ πλανήτου. Εὐτυχέστατα…ἀτυχεῖς οἱ ταυτόχρονες μὲ τὴν ἐκτέλεση συναρπαστικὲς προβολὲς (Εὐγενίδειο Ἵδρυμα, σκηνοθεσία-βίντεο Παναγιώτης Σιμόπουλος): διχαστήκαμε μεταξὺ τῶν συναρπαστικῶν φωτογραφιῶν τοῦ διαστημοπλοίου Curiosity ποὺ λειτουργεῖ πάντα στὸν Ἄρη, τοῦ μυστηριώδους περιστροφομένου «ἐνδοδακτυλίου» (;) τοῦ Οὐρανοῦ καὶ τῆς μεγαλόπνοης μουσικῆς! (Αἴθουσα ΧΔΛ, 2.11.2012).

―――――――――――――

Ἐφ. Ἐξπρές, Ἔτος 51ο, ἀρ φύλλου 14.824,

Σάββατο, 24 Νοεμβρίου 2012, σελ. 37.