Γράφει ο Φώτιος Καλιαμπάκος
Καθένας από τους τρεις κορυφαίους σολίστες είναι ικανός να γεμίσει από μόνος του την ιστορική αίθουσα. Πολλώ δε μάλλον και οι τρεις μαζί. Τα εισιτήρια ήταν εξαντλημένα αρκετές εβδομάδες πριν από τη συναυλία και γι’ αυτόν το λόγο, λίγες μέρες πριν το Κάρνεγκι Χολ διέθεσε, σε «αλμυρές» μάλιστα τιμές (190$!), κάποιες θέσεις επάνω στη σκηνή, ώστε περίπου 150 επιπλέον άτομα μπόρεσαν να παρακολουθήσουν τη μουσική «συνάντηση κορυφής».
Το πρόγραμμα της συναυλίας περιλάμβανε τα τρία Τρίο για Πιάνο του Γιοχάνες Μπραμς, το Δεύτερο (σε Ντο Μείζονα, Op. 87) και το Τρίτο (σε Ντο Μείζονα, Op. 101) πριν το διάλειμμα και μετά από αυτό το μεγαλύτερο σε διάρκεια Πρώτο (σε Σι Μείζονα, Op. 8), ίσως και επειδή, αν και γραμμένο νωρίτερα, ο συνθέτης του είχε δώσει την τελική σημερινή μορφή του μετά την ολοκλήρωση των άλλων δύο, το 1889.
Από την πρώτη στιγμή έγινε σαφές ότι η κορυφαία συνάντηση δεν περιορίστηκε μόνο στο τεχνικό μέρος, αλλά και στην ερμηνευτική προσέγγιση. Σε μια αντίστοιχη συνάντηση στην προηγούμενη σεζόν, τρεις άλλοι σπουδαίοι σολίστες, οι Evgeny Kissin, Mischa Maisky και Itzhak Perlman, παρά τις ασφαλώς ιδιαίτερα αξιόλογες σολιστικές επιδόσεις του καθενός, έμοιαζαν να μην έχουν ή τουλάχιστον να μην έχουν επεξεργαστεί επαρκώς, μια κοινή ερμηνευτική προσέγγιση στα έργα. Αντίθετα εδώ, προφανώς και εξαιτίας του γεγονότος ότι οι τρεις κορυφαίοι καλλιτέχνες ηχογράφησαν πέρσι τα τρία έργα (ένα διπλό CD της SONY Classical), η ενότητα της προσέγγισης ήταν εμφανής.
Ο Emanuel Ax, ήταν έξοχος στο πιάνο με άψογη τεχνική, όμορφη λυρική ροή, ευκρινή ήχο, διακριτικό τονισμό των κοντράστ, προσαρμοζόταν στις ανάγκες των μερών, πότε αφήνοντας διακριτικά χώρο στους δύο συναδέλφους του και πότε εμφανιζόμενος πιο δυναμικά στο προσκήνιο, όπως για παράδειγμα με εμφαντικό τρόπο στο Presto του Τρίτου Τρίο. Ο γεννημένος στο Lvov της (τότε) Πολωνίας (η ιστορική πόλη, πάλαι ποτέ αψβουργική με το όνομα Lemberg, αργότερα πολωνική, βρίσκεται σήμερα επί ουκρανικού εδάφους και ονομάζεται Lviv), αλλά μεγαλωμένος στον Καναδά, όπου μετανάστευσαν οι γονείς του, οι οποίοι είχαν αμφότεροι τη φρικτή εμπειρία των στρατοπέδων συγκέντρωσης, Ax είναι τακτικός επισκέπτης μεταξύ άλλων της Νέας Υόρκης και πολλών ευρωπαϊκών μουσικών μητροπόλεων, αναμφισβήτητα ένας από τους κορυφαίους πιανίστες της εποχής μας. Η προσωπική του προσέγγιση στο Μπραμς, με τον οποίο έχει, όπως και ο ίδιος την έχει κατά καιρούς περιγράψει, μια μακρόχρονη σχέση, μοιάζει να μην επιδιώκει τον πιο «ογκώδη» και «σκοτεινό» ήχο άλλων συναδέλφων του, προτιμώντας μια λιγότερο δυναμική, πιο εκλεπτυσμένη οπτική.
Αντίθετα με τον, σχετικά χαμηλών τόνων, Ax, ο Yo Yo Ma έχει όλα τα χαρακτηριστικά και τη στόφα ενός σταρ, κάτι που φαίνεται και στον τρόπο της έντονης σκηνικής του παρουσίας. Ο κορυφαίος σολίστας του βιολοντσέλου έχει μια μυθική καριέρα και είναι διάσημος από την ηλικία των 7 ετών, όταν και με τη βοήθεια του Leonard Bernstein είχε ήδη εμφανιστεί ως παιδί-θαύμα στο Λευκό Οίκο ενώπιον του προέδρου Κένεντι και δύο άλλων πρώην προέδρων.
Και αν η, με υποψία πια στυλιζαρίσματος, σκηνική παρουσία του Γιο Γιο Μα, με το πάθος αποτυπωμένο στο πρόσωπό του είναι εντυπωσιακή, η προσέγγισή του στα έργα είναι μεν έντονη, αλλά και ιδιαίτερα εκλεπτυσμένη, θα λέγαμε συγκρατημένη, διακρίνεται από μια εσωτερικότητα, ένα διακριτικό μεγαλείο. Σε όλη τη διάρκεια της συναυλίας η παρουσία του ήταν κυριαρχική.
«Χημεία» Καβάκου με Γιο Γιο Μα
Εκτός από την απαράμιλλη μουσικότητά του ο Μα διακρίνεται, όπως άλλωστε μαρτυρούν μουσικοί από τις Φιλαρμονικές της Βιέννης και της Νέα Υόρκης, για το μοναδικό τρόπο που έχει να επικοινωνεί επί σκηνής με τους άλλους μουσικούς, να γίνεται ένα με αυτούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής του της σχέσης, αποτελεί του γεγονός, ότι κατά την προηγούμενη εμφάνισή του ως σολίστας στη Νέα Υόρκη το προηγούμενο καλοκαίρι με τη Φιλαρμονική της πόλης, ο Μα, έμεινε μετά το διάλειμμα και έκατσε, χωρίς καν αυτό να ανακοινωθεί, στις τελευταίες σειρές των Celli για να συμμετέχει ως απλός μέλος στην Εβδόμη συμφωνία του Μάλερ.
Σε αυτό το πνεύμα, καθ’ όλη τη διάρκεια της συναυλίας, ο Γιο Γιο Μα επικοινωνούσε, με εμφανή την εκτίμησή του, ανταλλάσσοντας ματιές με το Λεωνίδα Καβάκο, του οποίου την σπάνια τεχνική, τις ερμηνευτικές αρετές και την απόλυτη αφοσίωσή του στην τέχνη, είναι περιττό να τονίσουμε εκ νέου. Λαμπεροί και ενίοτε χαμογελαστοί, στο ίδιο επίπεδο, οι δυο σολίστ έδειχναν να απολαμβάνουν στο έπακρο κάθε στιγμή της εξαιρετικής συνεργασίας τους.
Στο Πρώτο και μεγαλύτερο σε διάρκεια Τρίο μετά το διάλειμμα συνοψίστηκαν αλλά και κορυφώθηκαν οι ερμηνευτικές αρετές και των τριών σολίστ. Στο πρώτο μέρος (Allegro con Brio) έλαμψε ο Λεωνίδας Καβάκος, πάντα σε αγαστή συνεργασία και επικοινωνία με τον Γιο Γιο Μα. Σε αυτό το μέρος οι τρεις σολίστες έδωσαν άλλο νόημα στο «μαζί», με την απόλυτη ακρίβεια στο δυναμικό τέλος του. Οι τεχνικές τους αρετές αναδείχτηκαν και στο επόμενο, ιδιαίτερα βιρτουόζικο, Scherzo. Το Adagio ήταν καθηλωτικό, με τον Καβάκο σε ένα σημείο, εκμεταλλευόμενος και την εξαιρετική ακουστική του χώρου, να χαμηλώνει με σχεδόν μαγικό τρόπο την ένταση στα όρια της σιωπής, επιτείνοντας τη μυσταγωγία. Το καταιγιστικό χειροκρότημα του κοινού ακολούθησε και ένα ανκόρ, το αργό μέρος από το πρώτο Τρίο για Πιάνο του Σούμπερτ, στο τέλος μια αξέχαστης βραδιάς.
Και στο βάθος … η Φιλαρμονική της Βιέννης!
Εμφανώς ευχαριστημένος από την επιτυχία της συναυλίας ο Έλληνας σολίστας υποδέχτηκε τους επισκέπτες του, έξω από τη σουίτα του μαέστρου που του είχε παραχωρηθεί στα παρασκήνια του μεγάρου.
Ανάμεσα στους επισκέπτες ο πρώην μουσικός διευθυντής της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Νέας Υόρκης και νυν της Ορχήστρας της Βόρειας Γερμανικής Ραδιοφωνίας (NDR, με έδρα την εντυπωσιακό νέο κτίριο της Elbphilharmonie στο Αμβούργο) Άλαν Γκίλμπερτ, με τον οποίο ο Καβάκος έχει συνευρεθεί επανειλημμένως στη σκηνή του David Geffen Hall του Λίνκολν Σέντερ με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης, πέρυσι μάλιστα σε δύο προγράμματα, όταν ο Έλληνας καλλιτέχνης ήταν ο Artist in Residence της ορχήστρας.
Ένας ακόμα επισκέπτης, διακεκριμένο μέλος της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Βιέννης, άρτι αφιχθείσα για το δικό της ετήσιο παραδοσιακό τριήμερο στη Νέα Υόρκη, με εγκάρδιο τρόπο συνεχάρη τον Καβάκο και μας έδωσε μια εικόνα από το μέλλον! Από το πρόγραμμα της επόμενης σεζόν του Κάρνεγκι Χολ, το οποίο δόθηκε στη δημοσιότητα επίσημα λίγες μέρες πριν τη συναυλία, μαθαίνουμε ότι του χρόνου και συγκεκριμένα στις 3 Μαρτίου του 2019, ο Έλληνας σολίστας θα συμπράξει, για πρώτη φορά επί αμερικανικού εδάφους, με το κορυφαίο σύνολο στα πλαίσια της ετήσιας εμφάνισης των Βιεννέζων στη Νέα Υόρκη. Θα ερμηνεύσει το Πέμπτο Κοντσέρτο για Βιολί και Ορχήστρα του Μότσαρτ υπό τη διεύθυνση του Άνταμ Φίσερ.
Η σχέση του Καβάκου με την Αυστρία ξεκινά ήδη από τα νεανικά του χρόνια και τα πρώτα του βήματα. Από το 2003 ξεκίνησε να εμφανίζεται με τη Συμφωνική Ορχήστρα της πόλης, την οποία μάλιστα είναι προγραμματισμένο να διευθύνει τον επόμενο Μάιο, ενώ ήταν διευθυντής της Καμεράτας του Salzburg, με την οποία είχε ηχογραφήσει και τα πέντε Κοντσέρτα για Βιολί του Μότσαρτ. Είναι επίσης τακτικός επισκέπτης του κορυφαίου καλοκαιρινού Φεστιβάλ της πόλης Salzburger Festspiele). Το ντεμπούτο του τον Ιανουάριο του 2014 με τη Φιλαρμονική Βιέννης καθώς και η ένταξη των εμφανίσεών του στη Νέα Υόρκη αμέσως μετά, στο αφιέρωμα του Κάρνεγκι Χολ με τη συνεργασία του Αυστριακού Πολιτιστικού Κέντρου της Νέας Υόρκης, Βιέννη-1900, η «Πόλη των Ονείρων», ήταν το επιστέγασμα αυτής της σχέσης. Ακολούθησε και το Κοντσέρτο του Μπραμς με τη Φιλαρμονική.
Ήδη πριν από αυτές τις εμφανίσεις, ακόμα περισσότερο μετά, πολλά διακεκριμένα μέλη της Φιλαρμονικής μιλούσαν, σε ασυνήθιστα υψηλούς τόνους και θαυμασμό, για τις τεχνικές και ερμηνευτικές ικανότητες του Καβάκου, ο οποίος από την πλευρά του τρέφει ιδιαίτερη εκτίμηση για την ιστορική ορχήστρα, με πιο χαρακτηριστική από τις πολλές αναφορές του σε αυτή, που έδωσε τον τίτλο μιας συνέντευξης από την εποχή που έκανε το ντεμπούτο του μαζί της. Ενώ οι Ελληνικές εφημερίδες τότε τόνιζαν την υποψηφιότητα ενός δίσκου του Καβάκου για το Βραβείο Γκράμι, εκείνος ανέφερε χαρακτηριστικά: «Ποιο Γκράμι…; Η Φιλαρμονική της Βιέννης!»
Νεοϋορκέζικων εμφανίσεων συνέχεια…
Εκτός από την εμφάνισή του με τους Βιεννέζους ο Καβάκος θα εμφανιστεί δύο ακόμα φορές στο Carnegie Hall την επόμενη σεζόν. Η πρώτη στις 4 Οκτωβρίου στο Κοντσέρτο για Βιολί του Ιγκόρ Στραβίνσκι με την Συμφωνική Ορχήστρα του San Francisco, η οποία με το γκαλά την προηγούμενη βραδιά θα είναι εκείνη που θα ανοίξει την σεζόν, υπό τη διεύθυνση του Michael Tilson Thomas, ο οποίος επιπλέον θα είναι ένας από τους τιμώμενους Perspective Artists της χρονιάς.
Ο Καβάκος τέλος θα συναντηθεί επί σκηνής στις 6 Φεβρουρίου με μία ακόμη Perspective Artist, την νεαρή ταλαντούχο πιανίστα Yuja Wang, με την οποία εμφανίζεται τακτικά τα τελευταία χρόνια, αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές, με το πρόγραμμα αυτής της συναυλίας να μην είναι ακόμα γνωστό. Με την Wang ηχογράφησε το 2014 και τις σονάτες για βιολί και πιάνο του Μπραμς.
Φετινή περιοδεία
Και ενώ αυτά αποτελούν «μουσική του μέλλοντος» οι φετινές αμερικανικές εμφανίσεις του Καβάκου μετά τη Νέα Υόρκη συνεχίστηκαν σε άλλες αμερικανικές μητροπόλεις, αρχικά με τους δύο κορυφαίους συναδέλφους του, με πρώτη την αμέσως επόμενη μέρα, την Washington, ενώ ακολούθησαν εμφανίσεις του στο Σικάγο με την εξέχουσα συμφωνική ορχήστρα της πόλης, της οποίας είναι φέτος ο Artist in Residence, στο Κοντσέρτο του Σοστακόβιτς.