Γράφει ο Λίνος Αρσένης*
“…..εφανταζόμην τον εαυτόν μου ως να ήμην έν με το κύμα, ως να μετείχαν της φύσεως αυτού, της υγράς και αλμυράς και δροσώδους…..” (*από το Όνειρο στο κύμα)
Το μέγεθος του Παπαδιαμάντη το καταλαβαίνεις όταν παρακολουθώντας τον να μιλάει για τη θάλασσα του νησιού του, νιώθεις σαν να μην τον χωρίζει ούτε μια μέρα από τον οἴνοπα πόντον του Ομήρου και το κύματι θαλάσσης της Κασσιανής. Το ίδιο κύμα που ξεκίνησε τρεις χιλιάδες χρόνια πριν από τις ανατολικές ακτές του Αιγαίου, πέρασε -θαρρείς- από τα στενά του Ελλησπόντου, έφτασε στη Βασιλεύουσα, κι αλλαξοδρόμησε για να καταλήξει μέσα απ’ τους αιώνες στον αιγιαλό της Σκιάθου.
Την αγαπάει βαθιά ο Σκιαθίτης συγγραφέας τη θάλασσα και της έχει φυλάξει μεγάλο μερτικό στη δημιουργία του. Αυτή η θάλασσα, λοιπόν, είναι που ενώνει και τα δύο διηγήματά του, το Όνειρο στο κύμα και το Έρως Ήρως. Η ζωοδόχος θάλασσα από τη μια και η ολέτειρα θάλασσα από την άλλη. Και στη μέση ο άνθρωπος, πάντων χρημάτων μέτρον. Δεν την δαμάζει τη θάλασσα του Παπαδιαμάντη ο άνθρωπος. Ωστόσο, την ορίζει κατά τον χαρακτήρα του και τις διαθέσεις του. Τη χαίρεται και την υμνεί. Δίπλα της, πάνω της και μέσα της ζει, αγαπά και πεθαίνει.
Τα δυο διηγήματα, που ο σκηνοθέτης Δήμος Αβδελιώδης ορθώς επέλεξε να παρουσιάσει μαζί, το Όνειρο στο κύμα και ο Έρως Ήρως, ανήκουν στα λεγόμενα διηγήματα της Αγάπης του Παπαδιαμάντη, και διακρίνονται από έντονο λυρισμό, που ενσωματώνει, ωστόσο το πνεύμα του νατουραλισμού της εποχής μαζί με αρκετά ηθογραφικά στοιχεία, προσφιλή στον συγγραφέα. Η θάλασσα, λοιπόν, μαζί με τον έρωτα και το δίπολο θάνατος-ζωή είναι τα τρία κύρια στοιχεία που διατρέχουν τα δύο διηγήματα. Ωστόσο υπάρχει κι ένα τέταρτο στοιχείο, πιο καταλυτικό: το στοιχείο του τιμήματος. Της θυσίας. Στο δεύτερο διήγημα, ο ήρωας θυσιάζει στον βωμό της αγάπης του το ίδιο του το πάθος και τα όνειρά του για το μέλλον, ενώ στο πρώτο η σωτηρία της κόρης στοιχίζει στον ήρωα την κατσίκα του και το μέλλον του στην ιεροσύνη. Και δεν μπορώ να μην παρατηρήσω τον αρκούντως κωμικό -έως ειρωνικό- τρόπο με τον οποίο ο Παπαδιαμάντης αποτίνει φόρο τιμής στην χριστιανική θρησκεία και παράλληλα στον Ευριπίδη, την Ιφιγένεια και το ιερό ελάφι της Αρτέμιδος.
Η γλώσσα των δύο διηγημάτων, είναι η γλώσσα-σήμα κατατεθέν του Παπαδιαμάντη, η ιδιάζουσα αυτή καθαρεύουσα, η αναμεμιγμένη με στοιχεία της δημοτικής και του τοπικού σκιαθίτικου ιδιώματος. Αυτό το μοναδικό δημιούργημα του Παπαδιαμάντη, τη γλώσσα του, τοποθετεί στο επίκεντρο της παράστασής του ο Δήμος Αβδελιώδης. Η πρόθεσή του είναι σαφής. Ο Αβδελιώδης προσπαθεί και καταφέρνει να δημιουργήσει το δικό του προσωπικό ύφος, έναν χαρακτηριστικό τρόπο εκφοράς και ερμηνείας του λόγου του Παπαδιαμάντη που στηρίζεται στον ρυθμό και την μονοτονία, ισορροπώντας επιδέξια ανάμεσα στην αφηγηματικότητα και τη θεατρικότητα. Το μεγάλο προτέρημα του Αβδελιώδη είναι η ικανότητά του να δημιουργεί μια ατμόσφαιρα ονειρική, χρησιμοποιώντας επιδέξια τον φωτισμό και λίγα σκηνικά αντικείμενα, αρκετά ωστόσο για να μας εισάγουν σε ένα εναλλακτικό σύμπαν.
Συγχαρητήρια αξίζουν στον πρωταγωνιστή της παράστασης Θεμιστοκλή Καρποδίνη για την άψογη εκτέλεση και προετοιμασία -είναι εμφανές το μέγεθος της δουλειάς του. Με λόγο καθαρό και ρέοντα, ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες του σκηνοθέτη, κρατά σαν επιδέξιος καπετάνιος το τιμόνι του ρυθμού με αξιοθαύμαστη πειθαρχία, ενώ με τον χρωματισμό της φωνής του και τις μετρημένες και γεμάτες παύσεις του καταφέρνει να μας περάσει ακόμη και τις πιο μικρές διαφοροποιήσεις στην ένταση των συναισθημάτων.
Το σκηνικό λιτό και επαρκές. Ευφυές το σκηνοθετικό εύρημα με τη σκιά του μεγαλοδικηγόρου (στον ρόλο ο Γιάννης Κολόι, με κίνηση στέρεα και καθαρή), δημιουργεί μαγεία και λειτουργεί σαν σημείο αναφοράς για τον πρωταγωνιστή-αφηγητή επιτείνοντας τη θεατρικότητα. Σωστή η επιλογή της μουσική του Debussy (το La mer), δένει αρμονικά με την παράσταση και αναδεικνύει τον λυρισμό των δυο διηγημάτων του Παπαδιαμάντη.
Η παράσταση Όνειρο στο κύμα – Έρως Ήρως του Δήμου Αβδελιώδη παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 2014-15 στο Θέατρο Φούρνος. Φέτος είναι διαθέσιμη σε online προβολή έως 31 Μαρτίου μέσω του ticketservices.gr.
* Ο Λίνος Αρσένης είναι Θεατρολόγος, τελειόφοιτος του τμήματος Θεατρικών Σπουδών και πτυχιούχος του Τμήματος Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης του ΕΚΠΑ. Επίσης είναι διπλωματούχος Μονωδίας (τενόρος) με Άριστα Παμψηφεί από το Δελφικό Ωδείο.