Οι τακτικές συμπράξεις των τελευταίων ετών της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών (ΚΟΑ) με τον έξοχο Γερμανό αρχιμουσικό και βιολονίστα Christoph Poppen (γ.1956, Münster) έχουν όλες αποδειχθεί εύφορες.
Ο Poppen είναι ιδρυτής και πρώτο βιολί του Cherubini Quartet, συνόλου με σημαντική πορεία στον χώρο της μουσικής δωματίου και αξιόλογες ηχογραφήσεις. Έχοντας παρακολουθήσει εδώ και χρόνια τις μουσικές δραστηριότητες του (αρχι-) μουσικού στο εξωτερικό, διαπιστώνουμε ότι οι βαθιές γνώσεις, η κλασική του παιδεία και η ευαισθησία, τον οδηγούν πάντα σε ιδιαίτερα ενδιαφέροντα μουσικά αποτελέσματα.
Κατά την τελευταία του συναυλία στην Αθήνα, στο podium της ΚΟΑ (Αίθουσα Χ. Λαμπράκης του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, 8/2), οι αρετές της διεύθυνσής του και κυρίως η προθυμία των μελών του συνόλου να τις αξιοποιήσουν, ήταν στοιχεία άξια προσοχής.
Η συναυλία άνοιξε με την Παιδική Σταυροφορία, μπαλάντα για φωνή και ορχήστρα, του Δημήτρη Παπαδημητρίου (παραγγελία της ΚΟΑ). Το στοχαστικό ποίημα που ενέπνευσε τον συνθέτη ανήκει στον Bertold Brecht και φέρει τον τίτλο Kinderkreuzzug 1939. Γραμμένο το 1941, όταν ο Γερμανός συγγραφέας βρισκόταν στην Αμερική, ήρθε σαν αντίδραση στον πόλεμο ενάντια της Πολωνίας και υπογραμμίζει την αναζήτηση από τα παιδιά, εν μέσω πολέμου, ενός ειρηνικού τόπου. Προσθέτουμε εδώ ότι, χρόνια αργότερα, ένα σημαντικό μουσικό έργο στηρίχθηκε στο ίδιο ποίημα: συγκεκριμένα, το ομώνυμο έργο για παιδική χορωδία και ορχήστρα του Benjamin Britten, το οποίο ανήκει στους αρτιότερους καρπούς της ύστερης συνθετικής περιόδου του Άγγλου δημιουργού και ερμηνεύτηκε για πρώτη φορά το 1969.
Η ΚΟΑ, υπό τον Poppen, και με σολίστ τους άρτια προετοιμασμένους Μυρσίνη Μαργαρίτη (υψίφωνο) και Χάρη Ανδριανό (βαρύτονο), απέδωσαν με προσοχή και νόημα τους εμβατηριακούς ρυθμούς της μουσικής του Παπαδημητρίου και την ψυχολογική ένταση του κειμένου. Εντούτοις, βρήκαμε ότι η μικροφωνική ενίσχυση των δύο εκλεκτών λυρικών τραγουδιστών, που δεν καταλάβαμε γιατί επιβλήθηκε, όχι μόνο δεν χρειαζόταν, αλλά προκάλεσε παραμόρφωση του ήχου, ο οποίος έφθανε στα αυτιά των ακροατών ως εκκωφαντικά δυνατός.
Στη συνέχεια, και αφού -επιτέλους- τα μικρόφωνα αποσύρθηκαν, μπορέσαμε να απολαύσουμε μια υποδειγματικής ερμηνευτικής πληρότητας ανάγνωση του Κοντσέρτου για βιόλα του William Walton, γραμμένο το 1929. Η πρεμιέρα δόθηκε στις 3 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, με τον συνθέτη στο podium: το σολιστικό μέρος είχε τότε αποδοθεί από τον διαπρεπή συνθέτη και ερμηνευτή βιόλας Paul Hindemith (και όχι όπως ήταν προγραμματισμένο από τον Lionel Tertis, που δεν ήταν καλά εκείνη την εποχή και που επιπλέον είχε βρει το ύφος της παρτιτούρας υπερβολικά καινοτόμο για το γούστο του) και ουσιαστικά υπήρξε το έργο που προκάλεσε ένα διεθνές ενδιαφέρον για τη συνθετική παραγωγή του νεαρότατου τότε Άγγλου μουσουργού. Εκτός από τον θαυμασμό του κοινού, ο Walton κέρδισε και τη φιλία του Hindemith, γεγονός σημαντικό για τον ίδιο και τη σταδιοδρομία του. Ο συνθέτης επεξεργάστηκε εκ νέου την ενορχήστρωση του κοντσέρτου το 1961, πολλές δεκαετίες μετά την αρχική σύνθεσή του, και σε αυτή την αναθεωρημένη εκδοχή είναι που συνήθως ακούγεται η παρτιτούρα.
Σολίστ κατά την πρόσφατη αθηναϊκή παρουσίαση του έργου (θυμίζουμε ότι το Κοντσέρτο ήταν προγραμματισμένο να ακουστεί κατά την προηγούμενη καλλιτεχνική περίοδο της ΚΟΑ, όταν αναβλήθηκε για λόγους ανωτέρας βίας, όπως είχε ανακοινωθεί από την ορχήστρα) ήταν η Ρωσίδα Tatjana Masurenko, μαθήτρια των Kim Kashkasian και Nobuko Imai. Η μουσικός ανήκει στις σημαντικότερες εκτελέστριες βιόλας της εποχής μας, έχοντας δώσει τις πρεμιέρες έργων επιφανών σύγχρονων συνθετών. Παρενθετικά θυμίζουμε ότι έχει προσφέρει μία υπέροχη ηχογράφηση του έργου, συνοδευόμενη από την NDR Radiophioharmonie, υπό τον Garry Walker (Coviello Classics, COV30507). Αντιμετώπισε το απαιτητικότατο σολιστικό μέρος του Κοντσέρτου, με δεξιοτεχνική άνεση και ασφάλεια, ακόμη και στα πιο επικίνδυνα σημεία των τριών μερών. Ο γεμάτος και τονικά ακριβής ήχος της άνθησε στο πρώτο μέρος, Andante comodo. Στις πιο λαμπερές στιγμές του σύντομου δεύτερου μέρους, Vivo, con moto preciso, είχε την ευκαιρία να τονίσει τα ρυθμικά στοιχεία και να χειριστεί καλά τις παρεμβάσεις των χάλκινων πνευστών. Στο τρίτο μέρος, Allegro moderato, βρήκε τους τρόπους να κτίσει με εξυπνάδα και ευστοχία τις κλιμακώσεις των μουσικών παραγράφων όπως και τις αγωνιώδεις μελαγχολικές στιγμές της μουσικής. Στάθηκε με θάρρος και ευφάνταστο οίστρο απέναντι σε κάθε ερμηνευτική και τεχνική πρόκληση της παρτιτούρας. Στο πλάι της, βεβαίως, είχε την ΚΟΑ και τον Poppen, που της παρείχαν μια καλά δουλεμένη συνοδεία. Οι διάλογοι μεταξύ του ορχηστρικού συνόλου και της σολίστ προέκυπταν αβίαστοι υπογραμμίζοντας με συνέπεια το μουσικό νόημα.
Το δεύτερο μέρος της συναυλίας καλύφθηκε από τη Συμφωνία αρ. 3, Op. 56, γνωστή ως Σκωτική, του Felix Mendelssohn Bartholdy, που ακούστηκε για πρώτη φορά στις 3 Μαρτίου 1842 και αποτελεί ένα από τα θαύματα του γερμανικού συμφωνικού ρεπερτορίου, τεκμήριο της αγάπης του μουσουργού προς τη Σκωτία.
Ο Mendelssohn, λάτρης και τακτικός επισκέπτης του Ηνωμένου Βασιλείου (ήταν αγαπημένος συνθέτης της Βασίλισσας Βικτωρίας), εκτός από επιφανής μουσουργός (κατά τη διάρκεια της σύντομης ζωής του αναγνωριζόταν ως ο σημαντικότερος της εποχής του), υπήρξε και ένας από τους κορυφαίους αρχιμουσικούς. Η δε απόλυτη γνώση της ορχηστρικής λειτουργίας και των ποικίλων δυνατοτήτων του κάθε οργάνου επιβεβαιώνεται στα ορχηστρικά του έργα και ιδιαιτέρως σε τούτη, την τελευταία κατά σειρά σύνθεσης, Συμφωνία του (θυμίζουμε ότι η αρ. 4, Op. 90, γνωστή ως Ιταλική, είναι προγενέστερος καρπός, έργο του 1833, αναθεωρημένο κατά το επόμενο έτος).
Ο Poppen, έχοντας σε βάθος μελετήσει το εξαιρετικής δομής έργο, πρότεινε μια ανάγνωση κλασικής σαφήνειας, με ορθή υπογράμμιση των ρομαντικών πτυχών της παρτιτούρας. Η συγκινητική μελαγχολική διάθεση του πρώτου μέρους, Andante con moto-Allegro un poco agitato, ήρθε με νόημα στην επιφάνεια. Το ζωηρό δεύτερο μέρος, Vivace non troppo, κέρδιζε σε χάρη και εκρηκτική ρυθμική ενέργεια. Το μυστηριακό αργό τρίτο μέρος, Adagio, διέθετε τη σωστή δόση λυρισμού στα χέρια μαέστρου και ορχήστρας, ενώ κατά το ύστατο μέρος, Allegro vivacissimo-Allegro maestoso assai, διακρίθηκαν τα ξύλινα πνευστά της ΚΟΑ ερμηνεύοντας με ρυθμική αλλά και τονική ακρίβεια. Σε αυτό το τελευταίο μέρος, ο Poppen, πέτυχε να φέρει στο προσκήνιο πλήρη την ιδιοφυή φρεσκάδα και εξαίρετη κομψότητα της μουσικής, αλλά και να μορφοποιήσει με προσοχή τις φράσεις φροντίζοντας παράλληλα για την ανάδειξη της υποδειγματικά λεπτοδουλεμένης όσο και λαμπρής μεντελσονικής ενορχήστρωσης, φέρνοντας το έργο σε ένα όντως επιβλητικό κλείσιμο.
Αντί επιλόγου: Το Ηνωμένο Βασίλειο υπήρξε πάντα ανοιχτό και φιλόξενο προς κάθε μεγάλο ευρωπαϊκό πνεύμα που θέλησε να το επισκεφθεί και να προσφέρει την τέχνη, τη λογοτεχνία, τη φιλοσοφία ή την επιστήμη του στον λαό του. Ανάμεσα στους κορυφαίους μουσουργούς που το επισκέφθηκαν, η σκέψη μας αυθόρμητα πηγαίνει τόσο στον Mendelssohn Bartholdy, που σε όλη του τη σταδιοδρομία διατηρούσε στενούς δεσμούς με τον βρετανικό λαό, παρουσιάζοντας εκεί μεγάλα έργα του, όσο και στους προγενέστερους ομοτέχνους του, George Frideric Handel, που πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στο Λονδίνο, και Joseph Haydn, που κατά την τελευταία περίοδο της συνθετικής του σταδιοδρομίας έλαμψε στη βρετανική πρωτεύουσα, την οποίαν επισκέφθηκε δύο φορές και χαιρετίστηκε ως πραγματικός ήρωας της μουσικής και παμμέγιστος συνθέτης του καιρού του. Είναι όντως λυπηρό στις μέρες μας να παρακολουθεί κανείς με αγωνία ακριβώς το ίδιο έθνος να προσπαθεί να αποτραβηχτεί από την Ευρώπη και να σχεδιάζει τις αλλαγές στις σχέσεις του με αυτήν μέσω ενός τόσο δυσάρεστου Brexit. Πραγματικά κρίμα.
