Γράφει ο Φώτιος Καλιαμπάκος

Σε αντίθεση με τις περισσότερες αίθουσες συναυλιών των μεγάλων μητροπόλεων ανά τον κόσμο το Carnegie Hall της Νέας Υόρκης δεν αποτελεί την έδρα κάποιας ορχήστρας εδώ και πάρα πολλά χρόνια, αφότου η Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης, μετακόμισε τη δεκαετία του 1960 λίγα τετράγωνα βορειότερα στο δικό της κτίριο στο Lincoln Center for the Performing Arts. Αυτό βέβαια σε καμία περίπτωση δεν επηρεάζει αρνητικά το πρόγραμμα του ιστορικού μεγάρου, αφού από εκεί περνούν κάθε χρόνο οι μεγαλύτερες ορχήστρες της υφηλίου. Κάθε χρόνο, εν είδει ιδιαίτερης τιμής, μία από αυτές επιλέγεται να δώσει τις εναρκτήριες συναυλίες, εκ των οποίων η πρώτη λαμβάνει το χαρακτήρα ενός εορταστικού γκαλά στο οποίο παραβρίσκεται η ελίτ της πόλης ενώ τα έσοδα πηγαίνουν στην ενίσχυση του θεσμού.

Αμερικανικό εναρκτήριο Γκαλά

Φέτος, στις αρχές Οκτωβρίου (3/10) η τιμή αυτή δόθηκε στην Συμφωνική Ορχήστρα του San Francisco και τον μόνιμο μουσικό διευθυντή της Michael Tilson Thomas, στον οποίο θα έχουμε την ευκαιρία να επανέλθουμε αρκετές φορές, αφού είναι φέτος ένας από τους δύο Perspective Artists του θεσμού. Η ορχήστρα από την Καλιφόρνια έδωσε δύο εναρκτήριες συναυλίες (αντί για τρεις, όπως ίσχυε κατά τα προηγούμενα χρόνια). Η πρώτη, με τη συμμετοχή των Renée Fleming και Audra McDonald, περιελάμβανε ένα κατά κύριο λόγο αμερικανικό πρόγραμμα με τραγούδια του  George Gershwin (1898-1937) αλλά και του διδύμου του Broadway, Hammerstein και Rodgers. Ανάμεσα στα τραγούδια που ακούσαμε ξεχώρισε το πολύ διάσημο αντιρατσιστικό “You’ve Got To Be Carefully Taught” από το αριστούργημα των δύο προαναφερθέντων δημιουργών, με τίτλο “South Pacific”, το οποίο αξίζει κανείς να δει, είτε στη σινεμασκόπ ταινία (1958), που ακολούθησε την αρχική παραγωγή τη δεκαετία του 1950, είτε στη βραβευμένη με ΤΟΝΥ εξαιρετική αναβίωση, που είχαμε την τύχη να παρακολουθήσουμε πριν μερικά χρόνια. Στο συγκεκριμένο τραγούδι, αυτό που πρέπει ή μάλλον δεν θα έπρεπε ποτέ και καταδικάζεται ανοιχτά, «να διδαχθεί προσεκτικά», είναι ο ρατσισμός, αφού η απέχθεια προς άλλους ανθρώπους λόγω των φυλετικών χαρακτηριστικών τους, είναι αφύσικη και απάνθρωπη, εντελώς αδύνατον να προκληθεί χωρίς ιδιαίτερη και συστηματική προσπάθεια από μικρή ηλικία.

Αφιέρωμα στον Igor Stravinsky

Τη δεύτερη βραδιά (4/10) η ορχήστρα επανήλθε με ένα πρόγραμμα αφιερωμένο αποκλειστικά στον Ιγκόρ Στραβίνσκι, με το Λεωνίδα Καβάκο ως σολίστα στην πρώτη από τις τρεις συνολικά προγραμματισμένες φετινές εμφανίσεις του στη Νέα Υόρκη. Ο Έλληνας σολίστας είχε μάλιστα παρακολουθήσει ως επισκέπτης την έναρξη της σαιζόν δημοσιεύοντας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φωτογραφίες από τη συναυλία και το γκαλά που ακολούθησε, μεταξύ των οποίων και μία με έναν σπουδαίο εκπρόσωπο της αμερικανικής πολιτικής σκηνής του παρελθόντος.

Το πρόγραμμα ξεκίνησε με τον Pétrouchka (εκδοχή του 1947), με κάποιες μικρές μόνο αστοχίες από την πλευρά της ορχήστρας, η οποία έδωσε τον καλύτερό της εαυτό στο δεύτερο μέρος, ερμηνεύοντας την «Ιεροτελεστία της Άνοιξης» («Le sacre du printemps», 1911-13), με μεγαλύτερη συνοχή, παλμό και ένταση, κερδίζοντας έτσι στο τέλος τα χειροκροτήματα του κοινού. Σημειώνουμε ότι οι ιαχές μιας ενθουσιώδους ακροάτριας, που καθόταν σε θεωρείο, σε δύο κορυφώσεις του οργασμικού ορχηστρικού γίγνεσθαι, ξένισε μεν τους ακροατές, αλλά κατά κάποιο τρόπο μάς θύμισε τον εκστατικό χαρακτήρα της επαναστατικής για την εποχή της δημιουργίας της, μουσικής. Αν και σίγουρα όχι στις πρώτες θέσεις των κορυφαίων ορχηστρικών συνόλων της Αμερικής, η ορχήστρα από την δυτική ακτή διαθέτει υψηλές μουσικές αρετές και οφείλει πολλά στη συνέχεια της εκεί παρουσίας του Michael Tilson Thomas.

Εκείνος που βρίσκεται αδιάλειπτα στο κορυφαίο επίπεδο επί πολλά πια χρόνια είναι σίγουρα ο Λεωνίδας Καβάκος, ο οποίος και πάλι ήταν επιβλητικός στο Κοντσέρτο για Βιολί και Ορχήστρα του Igor Stravinsky (σε ρε μείζονα, 1931).

Και ενώ το πρώτο μέρος έδωσε την ευκαιρία στον σολίστα να επιδείξει για ακόμα μια φορά τις εξαιρετικές τεχνικές του αρετές, το τρίτο μέρος του έργου, ερμηνευμένο με στιβαρό τρόπο που διατηρούσε την ένταση της ερμηνείας σε όλη τη διάρκεια του μέρους, από τον Καβάκο απέπνεε μια λιτή, θα λέγαμε, αλλά καθηλωτική Μπαρόκ θρησκευτικότητα, στην κορυφαία ίσως στιγμή της βραδιάς.

Μέρος αυτών των εντυπώσεων οφείλεται ίσως και σε ένα νέο, αυτή τη φορά, στοιχείο της μουσικής ερμηνείας. Γιατί ενώ η απαράμιλλη τεχνική και μουσικότητα του Έλληνα σολίστα έχει γίνει πια κάτι το συνηθισμένο, αυτή τη φορά υπήρχε και μια ουσιώδης διαφορά. Ο Καβάκος εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο Carnegie Hall, με το καινούριο του όργανο, το πρόσφατα αποκτηθέν «Willemotte»-Stradivarius του 1734.

Ο υπογράφων είχε κατά τη διάρκεια της συναυλίας την υποκειμενική αίσθηση, ελπίζουμε όχι ψευδαίσθηση, ότι αισθανόταν τη διαφορά του νέου οργάνου. Οι εντυπώσεις αυτές είναι σε κάποιο βαθμό παρακινδυνευμένες, αλλά ίσως αξίζει τον κόπο να διατυπωθούν. Το καινούριο κόσμημα του Καβάκου ακούστηκε πιο σαφές ή ευθύ, θα υποστηρίζαμε, με μεγαλύτερη ένταση, σε όλο το φάσμα, σε αντιδιαστολή ίσως με τον πιο μυστηριακό στις υψηλές τονικές περιοχές παλιό, επίσης υπέροχο, «Abergavenny»-Stradivarius του 1724. Το νέο ακουγόταν και εκεί κρυστάλλινο, έντονο και «λαμπερό», ασφαλώς και αυτό εξαιρετικά εκλεπτυσμένο, με τον Έλληνα σολίστ να εντοπίζει και μια «σκοτεινή» χροιά στον ήχο του συγκεκριμένου βιολιού, όπως ανέφερε στο ειδικό περιοδικό για έγχορδα, “The Strad”, τη στιγμή της ανακοίνωσης της απόκτησης του οργάνου, τον περασμένο Ιούνιου. Στο ίδιο άρθρο αναφέρεται, ότι η πρώτη επαφή του Καβάκου με το συγκεκριμένο  Stradivarius  πραγματοποιήθηκε όταν, κατά τη διάρκεια μιας έκθεσης του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης, του είχε επιτραπεί να παίξει μερικά μέτρα σε αυτό και ο θαυμασμός του υπήρξε άμεσος.

Στο τέλος του Κοντσέρτου ο Καβάκος αποθεώθηκε και πάλι από το νεοϋορκέζικο κοινό, ενώ ανταπέδωσε με ένα ανκόρ, αυτή τη φορά κάνοντας, θα λέγαμε, την έκπληξη και ξεφεύγοντας από την πεπατημένη των ανκόρ από παρτίτες του Μπαχ, προσφέροντας στο κοινό μια γεύση από ένα έργο του Νίκου Σκαλκώτα, συγκεκριμένα το Adagietto από τη Σονάτα για σόλο βιολί.

Εκτός από το νέο Stradivarius, ο Καβάκος απέκτησε και μια νέα δισκογραφική εταιρία, για την ακρίβεια επανήλθε μετά από χρόνια και θα ηχογραφεί αποκλειστικά για τη SONY, από την οποία εκδόθηκε άλλωστε πρόσφατα και ο δίσκος με τα Τρίο του Μπραμς στην κορυφαίου επιπέδου σύμπραξή του με τους Yo Yo Ma και Emanuel Ax. Η live παρουσίαση των έργων αυτών, μετά από τη συναυλία στο Carnegie Hall, στην οποία αναφερθήκαμε στο Critics΄Point, και την αμερικανική περιοδεία, που πραγματοποιήθηκε την περασμένη άνοιξη, επαναλήφθηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου στην αίθουσα Musikverein της Βιέννης αποσπώντας και εκεί διθυραμβικές κριτικές από τον αυστριακό τύπο.

Ο Καβάκος θα επανέλθει δύο ακόμα φορές στο Stern Auditorium, την πρώτη για να συμπράξει εκ νέου με την Yuja Wang, την άλλη φετινή Perspective Artist του θεσμού, ενώ τη δεύτερη για την πρώτη επί αμερικανικού εδάφους συνάντησή του με την, σύμφωνα με σειρά δηλώσεών του αγαπημένη του, Φιλαρμονική Ορχήστρα της Βιέννης.

Με αυτήν θα συμπράξει επίσης, σε δύο από τις πιο προβεβλημένες εμφανίσεις του στο πλαίσιο της ιδιότητάς του ως Perspective Artist, και ο Michael Tilson Thomas.

Σημείωση: Οι φωτογραφίες του Chris Lee από το Opening Night Gala είναι μια ευγενική προσφορά του Carnegie Hall.